ایران تلویحا اعلام جنگ نفتی علیه رقیب عربستانی خود داده است. چه کسی برنده و چه کسی بازنده این جنگ خواهد بود؟ بازتاب این جنگ در رویارویی دو کشور در سوریه و یمن چه خواهد بود؟ از چه "سلاحی" استفاده خواهد شد و این سلاح تا کجا می تواند تاثیرگذار باشد؟
به نظر می رسد غرق شدن منطقه خاورمیانه در بیش از یک جنگ در عراق و لیبی و سوریه و یمن برای ویران کردن توانایی های اقتصادی و زیربناهای آن کافی نباشد، در حالی که صدها نفر تا کنون کشته شده اند و میلیون ها نفر از خانه و کاشانه شان رانده شده اند، منطقه در آستانه یک جنگ نفتی ویرانگر قرار گرفته است که دو طرف این جنگ نبرد نیابتی را پیش می برند، دو طرف یعنی عربستان و ایران.
بیژن زنگنه، وزیر نفت ایران سه شنبه هفته گذشته با قاطعیت تاکید کرد، ایران تصمیم دارد تولید نفت خود را به محض لغو تحریم ها نزدیک به یک میلیون بشکه در روز افزایش دهد و بدون توجه به قیمت ها در بازارهای جهانی به فروش برساند.
سهم ایران قبل از اعمال تحریم ها 3.7 میلیون بشکه نفت در روز بود، بعد از اعمال تحریم ها میزان تولید نفت ایران 2.7 میلیون بشکه در روز کاهش یافت، اکنون به نظر می رسد رهبران ایران تصمیمی استراتژیک گرفته اند تا سهم خود را از بازارهای نفت به طور کامل پس بگیرند، بر این اساس تصمیم دارند ایران فقط روزی 600 هزار بشکه نفت به اروپا صادر کند.
این جنگ نفتی را عربستان سعودی آغاز کرد، وقتی که بازارهای جهانی نفت را با افزایش یک میلیون بشکه نفت در روز غرق تولیدات نفتی خود کرد، این افزایش تولید باعث سقوط آزاد قیمت نفت شد، عربستان تمام خواهش ها و تقاضاهای اعضای اوپک را به دیوار کوبید و به کاهش تولید نفت اعضای اوپک که می گفتند باید با کاهش صادرات نفت قیمت ها حداقل در صد دلار در هر بشکه ثابت بماند، تن نداد.
تصمیم عربستان تصمیمی سیاسی بود که هدفش تنها ضربه زدن به اقتصادهای ایران و روسیه بود تا به هر دو کشور به نوعی فشار بیاورد تا آنها را وادار کند با مطالبات عربستان مبنی بر سقوط حکومت سوریه موافقت کنند، اما آن چه پیش آمد کاملا عکس آن چیزی بود که عربستان انتظار داشت، قیمت ها به نصف کاهش یافتند و کشورهای عربی حوزه خلیج فارس به ویژه عربستان بیش از همه از این کاهش قیمت ها متضرر شدند، آنها در پی این کاهش قیمت نزدیک به 250 میلیارد دلار را در سال از دست دادند.
نرخ قیمت نفت در حال حاضر به طور متوسط بالای 40 دلار در هر بشکه است، انتظار می رود این رقم باز هم کاهش یابد و تا پایان سال به حداقل نزدیک به 35 دلار در هر بشکه برسد، با کاهش میانگین رشد اقتصادی در چین و فروپاشی بازارهای مالی جهانی پیش بینی چنین نرخی دور از انتظار نیست.
تهدید ایران به غرق بازارها با نفت خود در واکنش به کارهای عربستان سعودی است، ایران تلاش دارد به این ترتیب آسیب بیشتری به اقتصاد عربستان وارد کند، عربستان از سلاح پول برای وابسته کردن دولت ها و قبایل در یمن و سوریه و عراق و لیبی استفاده می کند، کشورهایی که خود به شدت درگیر جنگی بی امان هستند. گویی ایران می خواهد به عربستانی ها بگوید خودتان این جنگ را شروع کردید پس باید خودتان هم به آتش آن بسوزید.
بعضی تحلیلگران می گویند که ایران نمی تواند تولید خود را تا سقف یک میلیون بشکه در روز افزایش دهد مگر این که این کار را به مرور طی چند سال انجام دهد، برای این که چاه های نفتی اش نیاز به بازبینی دارند و توانایی تولیدش باید نوسازی شود، اما دیدگاه دیگری نیز وجود دارد که می گوید ایران می تواند به محض لغو تحریم ها میزان تولید نفت خود را روزی نیم میلیون بشکه افزایش دهد و ظرف چند سال به تدریج این رقم را به یک میلیون بشکه در روز برساند.
عربستان سعودی در پی کاهش بیشتر قیمت های نفت بزرگترین متضرر این بازار خواهد بود برای این که 90 درصد عایدات کشور وابسته به فروش نفت است، بر عکس اقتصاد ایران که تنوع در درآمد دارد و صادرات نفت 60 درصد از کل درآمدهای آن را تشکیل می دهد، علاوه بر آن ایران 18 درصد از ذخایر گاز جهان را در اختیار دارد.
وقتی که می گوییم عربستان علی رغم برخورداری از 670 میلیارد دلار ذخایر مالی بیشترین ضرر را خواهد دید، برای این است که با کاهش قیمت نفت رشوه اش به ملت عربستان کاهش خواهد یافت، فراموش نکنیم که در سال جاری عربستان 150 میلیارد دلار کسری بودجه داشته است، این مساله سبب شده است تا رهبران عربستان شروع به قرض کردن از بانک های محلی کنند و طرح سندهای ریالی را مطرح کنند، همچنین به فکر اعمال مالیات های داخلی و حذف یارانه کالاهای اساسی به ویژه در زمینه مواد سوختی که به تنهایی 50 میلیارد دلار صرف آنها می شود، بیفتند.
عربستان ظرف یک شب و روز ورشکست نخواهد شد، اما قطعا توانایی اش در استفاده از پول و به کار گرفتن آن در جنگ هایش علیه دشمنانش با سرعت بسیاری کاهش خواهد یافت. درباره ذخایر مالی عظیم عربستان نیز باید گفت، بسیاری انتظار دارند این ذخایر ظرف چند سال دود شوند، اگر هزینه ها به همین شیوه فعلی ادامه یابند، و عربستان بیش از این خود را درگیر جنگ در سوریه و یمن و جنگ علیه داعش کند، و ده ها میلیارد دیگر صرف قراردادهای تسلیحاتی کند، اوضاعش به سرعت رو به وخامت خواهد گذاشت.
ایرانی ها این حقایق را خوب می دانند، و از نقاط ضعف دشمنشان خیلی خوب آگاهند، وقتی به طور تلویحی می گویند که بازارهای جهانی را غرق نفت های اضافی خود می کنند قطعا قبل از آن فکری به حال متحدان خود یعنی عراق و روسیه کرده اند و آنها را برای قیمت های منطقی جدید هماهنگ خواهند کرد. فراموش نکنیم اگر عربستان توانست در اواخر قرن دهه هشتاد از قرن گذشته از بحران نفتی عبور کند، زمانی که قیمت نفت به زیر ده دلار در هر بشکه رسید، به این دلیل بود که جمعیتش نصف جمعیت فعلی اش بود، برای این بود که بعد از تحریم عراق توانست سهم عراق را به طور کامل تصاحب کند، اما الآن همه چیز کاملا فرق می کند. جمعیت کشور دو برابر شده، نارضایتی عمومی بزرگی سراسر عربستان را فرا گرفته، رسانه های اجتماعی به قدری گسترش یافته اند که هیچ حقیقتی دیگر مخفی نمی ماند و حیف و میل های مالی بسیار است. بنابراین مبالغه نکرده ایم اگر بگوییم که آینده چندان امیدبخشی برای عربستان وجود ندارد بلکه حتی عربستان به مراتب نحیف تر از حدتصور خواهد شد.