دلایل کاهش قیمت نفت خام در چند وقت اخیر محل بحث و چالش‌های زیادی بوده است. برخی از تحلیل‌گران انرژی، عوامل اقتصادی را برای کاهش قیمت نفت در بازارهای جهانی برمی‌شمرند اما اکثر کارشناسان بر پررنگ بودن جنبه‌های سیاسی کاهش قیمت نفت و غلبه آن بر دلایل اقتصادی تاکید دارند و این امررا ناشی از نقش مرموزانه و البته هوشمندانه آمریکا برای ایجاد بحران نفتی درحوزه اوپک و منطقه غرب آسیا و به خطر انداختن ثبات سیاسی این منطقه می‌دانند.
رهبر معظم انقلاب اسلامی روز دوشنبه در دیدار علما، صاحب‌نظران و میهمانان اجلاس مجمع جهانی اهل‌بیت علیهم‌السلام و اجلاس اتحادیه رادیو و تلویزیون‌های اسلامی، فرمودند: نقشه دشمن در شرایط کنونی بر دو پایه «ایجاد اختلاف» و «نفوذ» استوار است. آنچه که امروز در عراق، سوریه، یمن و مناطق دیگر در حال روی دادن است و تلاش می‌شود از آن به عنوان «جنگ مذهبی» یاد شود، به هیچ وجه جنگ مذهبی نیست بلکه جنگ سیاسی است. ایشان همچنین، «نفوذ» در کشورهای منطقه را دومین نقشه شوم آمریکا برشمردند و خاطرنشان کردند: ایالات متحده درصدد نفوذ ده‌ها ساله در منطقه و بازسازی آبروی از دست رفته خویش است.
به‌نظر می‌رسد یکی از سیاست‌های آمریکا برای «ایجاد اختلاف» و «نفوذ» در منطقه، استفاده ابزاری از منابع عظیم نفت و انرژی نهفته در خاورمیانه است. همان‌گونه که پیش از این نیز در گزارشی که تحت عنوان «تهدید نفتی پیش‌روی منطقه غرب آسیا» در خبرگزاری فارس منتشر شد، اثرات حصول توافق میان جمهوری اسلامی ایران و اعضای شورای امنیت سازمان ملل، بر بازار جهانی نفت بواسطه افزایش سطح تولید نفت خام ایران و کاهش بیش از پیش بهای نفت، می‌تواند داشته باشد مورد تأکید قرار گرفت.
بنابر شواهد و قرائن متعدد و متقن، می‌توان منطقه غرب آسیا اکنون با تهدیدی کاملا حساب‌شده و برنامه‌‌ریزی شده مواجه است. تهدیدی که می‌تواند زمینه‌های برافروختن شعله‌های آتش جدیدی را فراهم کند که صاحب‌نظران، اولین جرقه آن‌را افزایش سطح تولید نفت ایران وکاهش بهای نفت خام می‌دانند و از سوی دیگر، برخی اقدامات انجام شده در سطح منطقه و درعرصه بین‌الملل و البته شرایطی که اکنون حوزه اوپک و غرب آسیا با آن روبروست می‌تواند ثبات سیاسی منطقه را به مخاطره انداخته و زمینه ساز تحریک و تحت فشار قرار دادن «عوامل شرور ایالات متحده» در منطقه، برای دامن زدن به خشونت و انجام اقدامات جنون آمیز نظیر آنچه که در یمن می‌گذرد، شود.
بازی مرموز آمریکا برای کاهش قیمت نفت
به اعتقاد کارشناسان، «بازی کاهش بهای نفت خام» و در پی آن افزایش تولید نفت عربستان با افزایش تولید نفت ایالات متحده و سپس کانادا در سال 2014 میلادی کلید خورد و با ورود عربستان به جنگ یمن، فرسایشی شدن و هزینه برشدن حمایت این کشور از تروریست‌های تکفیری، تثبیت شد و در همین راستا ایالات متحده در سال 2015 تعداد دکل‌های نفت فعال خود را با خیالی آسوده کاهش داد و خود را از این تجارت «موقت پرضرر» اما هدفمند کنار کشید؛ تجارتی که جای خود را به فروش پر منفعت اسلحه و راه اندازی بیش از پیش مسابقه تسلیحاتی در منطقه داد.
اما پس از گذشت چندماه و با کسب سود سرشار ناشی از فروش تسلیحات به حکومت‌های وابسته منطقه‌ای، آمریکا دوباره تعداد دکل‌های نفتی خود را افزایش داد و شرکت خدمات نفتی «بیکرهاگز» آمریکا روز سه شنبه اعلام کرد: تعداد دکل‌های نفتی شرکت‌های آمریکایی برای چهارمین هفته متوالی طی هفته جاری نیز افزایش یافته و به بیشترین تعداد خود از ماه می سال جاری تاکنون رسیده است. برنارد آو، استراتژیست موسسه IG مارکت سنگاپور، افزایش ذخایر نفت آمریکا، افزایش تولید اوپک، بازار متزلزل تقاضای نفت و همچنین تقویت دلاررا از جمله شاخص هایی برشمرد که قیمت نفت را طی روزهای گذشته و آینده تحت تأثیر قرار خواهند داد.
«مهدی عسلی»، مدیرکل امور اوپک و روابط با مجامع انرژی وزارت نفت نیز در مصاحبه‌ای با روزنامه جهان اقتصاد، مهمترین دلایل کاهش قیمت نفت در بازارهای جهانی را عرضه مازاد روزانه حدود ٣ میلیون بشکه نفت و تقویت دلار آمریکا دانست و اظهارداشت: «مازاد عرضه نفت به دلیل ادامه تولید نفت غیر متعارف در آمریکای شمالی در سال گذشته و عدم تحقق افزایش تقاضا برای نفت برخی از دلایل کاهش قیمت نفت هستند. به نظر می‌رسد که همراه با کاهش قیمت نفت در ماههای گذشته نه تنها هزینه‌های عملیاتی تولید نفت در آمریکا در حدود ١٥ تا ٢٠ درصد کاهش یافته، بلکه بهره‌وری تولید نفت نیز به دلیل استفاده از تکنولوژیهای جدید مانند زیپ فرکینگ برای بهره‌برداری نفت‌خام شیل افزایش یافته است که در مجموع سبب کاهش قیمت سربه سری تولید نفت خام شیل با وجود رسیدن به سطح ٦٠ دلار درهر بشکه شده است.»
وی به گزارش ماه اوت اداره انرژی آمریکا اشاره کرد و گفت: «در این گزارش آمده که تولید نفت آمریکا ١٠٠ هزار بشکه کاهش یافته و پیش بینی شده تولید نفت این کشور در سال ٢٠١٥ برابر با ٩ میلیون و ٤٠٠ هزار بشکه در روز باشد که این رقم در سال ٢٠١٦ به ٩ میلیون بشکه در روز خواهد رسید.»
بدیهی است که با بالا رفتن ارزش پایه پولی ایالات متحده که مبنای ارزش گذاری بهای نفت خام است، قیمت نفت خام تنزل می‌یابد و نکته جالب آن است که سیاستمداران آمریکایی افزایش ارزش دلار را ناشی ازمهار«بحران اتمی ایران» می دانند.
مدیرکل امور اوپک و روابط با مجامع انرژی وزارت نفت در ادامه مصاحبه خود با روزنامه جهان اقتصاد، با بیان این که مطالعات انجام شده نشان می‌دهد ارتباط بین نرخ اسمی ارز موثر دلار آمریکا و قیمت نفت خام یک رابطه منفی و قوی است، تصریح کرد: «با توجه به سیاست‌های پولی تسهیل مقدار جاری در اروپا و ژاپن و به طور همزمان نرمال شدن سیاست‌های پولی در آمریکا و احتمال افزایش نرخ بهره در ماههای روبرو از سوی فدرال رزرو(بانک مرکزی ایالات متحده)، چشم‌انداز افزایش بیشترارزش دلار (حدود ٢٠ درصدی) وجود دارد که از طریق گران‌تر شدن نسبی نفت خام برای مصرف کنندگان حوزه های غیردلاری موجبات کاهش قیمت نفت را در ماه های اخیر به همراه آورده و در ماههای آینده نیز در صورت تدوام شرایط جاری تأثیر منفی بیشتری بر قیمت های نفت خواهد داشت.»
وی تاکید کرد: در کنار این عوامل سیاسی، آمریکا چندین سال است که از منابع غیر متعارف و شیل های نفتی، نفت تولید می کند. بر طبق آخرین اخبار، آمریکا حدود بیش از 10 میلیون بشکه نفت در روز تولید می کند. این یک منبع بزرگی است. 5/1 میلیون بشکه هم صادر می کند که این می تواند تقاضای خرید نفت از اوپک را کاهش دهد و همین موضوع به کاهش قیمت نفت می انجامد. ایالات متحده هدف 20 ساله ای تا سال 2035 طراحی کرده است که به موجب آن 16 الی 20 درصد از تقاضای خرید نفت از خاورمیانه و اوپک را کاهش دهد.
به گفته عسلی، افزایش نرخ بهره در آمریکا علاوه بر تأثیرگذاری بر ارزش دلار در برابر دیگرارزهای معتبر، هزینه‌های نگهداری ذخیره‌های تجاری را نیز افزایش می‌دهد و بنابراین می‌تواند سبب کاهش تقاضای انبار و حتی فروش بخشی از ذخیره‌سازی‌های عظیم موجود در بازار شود که قیمت‌های نفت را به شدت کاهش می‌دهد.
جهانبخش امینی، کارشناس انرژی نیز در گفت‌وگو با نشریه دانش نفت، داعش، عربستان و آمریکا را مثلث کاهش قیمت نفت در بازارهای جهانی دانسته و می‌گوید: به نظر من عربستان و آمریکا بازی خطرناکی را شروع کرده‌اند. آن‌ها وقتی دیدند که تحریم ها کارساز نبوده این سناریوی جدید را در راستای تحریم نوشته اند.
بی تردید یکی از دلایل کاهش قیمت جهانی نفت، استفاده آمریکا از روش «شکست هیدرولیکی» است که علاوه بر اثری که بر افت قیمت نفت دارد قطعا خسارات زیست محیطی فراوانی را به کره زمین وارد می‌کند. کما اینکه استفاده مکرر و زیاد از این روش طی سال‌های اخیر، کره زمین را با تهدیدها و خطرات جدیدی روبه‌رو کرده است.
در همین خصوص، «نیکلاس مادورو» رئیس جمهور ونزوئلا هفته گذشته دربرنامه تلویزیونی «ارتباط با مادورو» اعلام کرد که کشورش در تلاش برای برگزاری نشست اضطراری سازمان کشورهای صادرکننده نفت(اوپک) و همکاری مشترک با روسیه برای جلوگیری از کاهش قیمت نفت است. وی همچنین ضمن انتقاد از تولید شیل نفت در آمریکا، گفت: واشنگتن در سال‌های اخیر از فناوری جدیدی برای استخراج نفت استفاده می‌کند و با استفاده از این فناوری تولید خود را به میزان 60 درصد افزایش داده است. ما به تولید شیل نفت در آمریکا اعتراض داریم زیرا آمریکا با این کار به چشمه‌ها که منابع اصلی تأمین آب رودخانه‌ها و آب مورد نیاز میلیون‌ها نفر در آمریکاست آسیب وارد می‌کند.
این اقدام آمریکا بیانگر آن است که این کشور برای ایجاد بحران در منطقه غرب آسیا و حوزه اوپک از هیچ تلاشی فرو‌گذار نخواهد کرد وبرای پیشبرد این سیاست خود و البته نفوذ درمنطقه، دست به هر اقدام ضد بشری و جنایتکارانه‌ای می‌زند.
در نهایت می توان گفت، فارغ از تمام ستانده‌هایی که آمریکا در مقابل کمترین داده‌ها از میز مذکره با ایران با خود برد، مذاکره با ایران یک دستاورد بزرگ و ارزشمند برای آمریکا داشت و آن این بود که یانکی‌ها توانستند با باز توزیع منافع استعماری و مهندسی جدید منابع اقتصادی خود از جمله حوزه نفت، از طرفی نظیر کشورهایی مانند چین را به همکاری استراتژیک با خود جلب کنند و از طرف دیگر بستر را برای دست به گریبان شدن خاورمیانه با بحرانی جدید مهیا کنند؛ بحرانی که هر لحظه می‌تواند آتشی مهیب و خانمان سوز را در منطقه بر پا کند.