جهان در آستانه جنگ سایبری تمام عیار علیه داعش

«ملک عبدالله» پادشاه عربستان سعودی نیز اخیراً به اروپا و آمریکا هشدار داد که اگر در این مورد به سرعت اقدام نکنند تروریست‌های داعش تا یک ماه دیگر به این مناطق خواهند رسید. با این حال، درحال حاضر اطلاعات دقیق و مشخصی در رابطه با گروه تروریستی داعش در دسترس نیست، علت این امر تا حدی به این خاطر است که این گروه تروریستی هیچ کنترل متمرکزی ندارد و از سوی دیگر نیز اندازه، ساختار فرماندهی و هویت رهبران این گروه نامشخص است.

با این حال، واضح است که در حال حاضر ما در آستانه جنگ شدید و سهمگینی در فضای مجازی قرار داریم. درحالی‌که داعش مظهری از افراط‌گرایی و تعصب است، اما فعالیت‌ها و اقدامات این سازمان تروریستی نشان از یک دوگانگی میان بدوی‌گرایی و جنگ‌های سایبری قرن ۲۱ دارد.

در اواخر هفته گذشته برخی از سازمان‌های وابسته به افراد و گروه‌های ناشناس در یک اقدام جنجالی از یک جنگ تمام‌عیار سایبری علیه حکومت اسلامی داعش خبر دادند که هدف آن حمله به طرفداران و هوادارانی است که از رسانه‌های اجتماعی برای تبلیغ این گروه تروریستی استفاده می‌کنند.

گروه‌هایی همچون حزب‌الله، حماس، القاعده و سایر گروه‌های جهادی همچون داعش از قدرت عظیم رسانه‌های اجتماعی (همچون توییتر، فیس‌بوک، یوتیوب و غیره) آگاهی دارند و به خوبی می‌دانند که این شبکه‌های اجتماعی ابزاری مؤثر برای انتشار تبلیغات و پیام‌های سیاسی‌شان هستند. این رسانه‌های اجتماعی و سایر رسانه‌های سنتی به ابزار مؤثری در جهت ترویج ایدئولوژی سازمانی داعش و همچنین جذب نیروها و منابع جدید برای این گروه تبدیل شده‌اند. با این حال، گروه تروریستی داعش برخلاف سایر گروه‌های دیگر به عنوان بخشی از دکترین اتخاذی خود، آشکارا از شبکه‌های اجتماعی برای پیشبرد اهداف و مقاصدش بهره‌برداری می‌کند.

مهارت‌های تکنولوژیکی داعش تا بدین جا نشان می‌دهد که این گروه بسیار پیشرفته‌تر از گروه‌هایی همچون القاعده و سایر جنبش‌های جهادی است. قتل وحشیانه «جیمز فولی» خبرنگار آمریکایی توسط یکی از جهادگران داعش با لهجه بریتانیایی نیز مانند کلیپ‌های تهیه شده از قتل و کشتار دیگر اسیران (نظیر دنیل پرل) گویای همه چیز است.

با این حال، انتشار ویروسی چنین فیلم‌هایی و همچنین آخرین کلیپ این گروه از بریدن سر «استیون ساتلوف» آن هم در این حجم بی‌سابقه از طریق دستکاری در حساب‌های کاربری توییتر و فیس‌بوک که می‌توان آنها را به آسانی از فروشگاه گوگل خریداری کرد، این گروه تروریستی را از سایر سازمان‌ها متمایز می‌کند و نشان می‌دهد که بعد جدیدی از جنگ که ترکیبی از جنگ فیزیکی و سایبری است آغاز شده است. یک مثال خوب در این زمینه «جان» جلاد گروه تروریستی داعش است.

وی که ریاست گروه «بیتل ها» (یک گروهک متشکل از افراط‌گرایان بریتانیایی نیروهای داعش) را بر عهده دارد به احتمال زیاد همان «ابوحسین البریطانی»، هکر بیست ساله انگلیسی است که در سال ۲۰۱۲ میلادی به دلیل سرقت اطلاعات از «تونی بلر» نخست‌وزیر سابق انگلیس محکوم شد و در حملات گسترده و پیچیده سایبری علیه بانک‌های انگلیس نیز مظنون شناخته شد.

در واقع تلاش اصلی داعش در فضای مجازی بر ایجاد جنگ روانی متمرکز شده است. این گروه تروریستی از طریق انتشار گسترده ویدئوکلیپ‌هایی از اعمال وحشیانه خود نظیر بریدن سر افراد و کشتارهای گروهی و همچنین رژه‌های پیروزی خود در فضای اینترنت در میان مردم ایجاد رعب و وحشت می‌کند. از سوی دیگر چنین اقداماتی در ایجاد و گسترش بازدارندگی بسیار تأثیرگذار است و تصورات غلطی را در مورد میزان قدرت این سازمان به وجود می‌آورد. با این حال، اساس فعالیت‌های آنلاین این سازمان در فضای مجازی بسیار گسترده‌تر است.

این سازمان تروریستی از این طریق اطلاعات عملیاتی از جمله آموزش‌های لازم برای عملیات‌های انفجاری، آماده‌سازی مواد منفجره و خودروهای بمب‌گذاری‌شده را در اختیار اعضا و حامیان خود قرار می‌دهد و از سوی دیگر نیز احکامی را که به قتل و کشتار در مناطق تحت کنترل داعش مشروعیت می‌بخشد را به آنها ابلاغ می‌کند.

همچنین گروه تکفیری داعش در جهت تلقین و آموزش ایدئولوژی و افکار خود اقدام به انتشار و توزیع مجله کرده است. این سازمان به تازگی نشریه ای به نام «دابق» را منتشر کرده است که بر روی جلد آن عبارت «بازگشت خلیفه» خودنمایی می‌کند. در این مجله به طور عمده به مباحث مربوط به تشکیل خلافت اسلامی جدید در منطقه به رهبری «ابوبکر بغدادی»، سرکرده این گروه تروریستی پرداخته شده است.

با این حال، مهارت و تخصص‌های فنی و تکنولوژیکی داعش تنها عامل نیستند. شاید مردم نیز در این میان نقش بسیار زیادی در افزایش محبوبیت این سازمان تروریستی دارند، مردمی که اگرچه در ظاهر از اقدامات وحشیانه این گروه منزجر می‌شوند اما ویدئوکلیپ‌ها و عکس‌های منتشرشده از سوی آنها را نیز مانند یک نمایش واقعی دنبال می‌کنند.

درحالی‌که اطلاعات چندانی در مورد اقدامات و حملات سایبری داعش در دست نیست، شاخص‌های متعددی وجود دارند که نشان می‌دهند این سازمان به توانایی و قابلیت‌های بسیار پیشرفته‌ای در حوزه سایبری دست پیدا کرده است. اول اینکه، گروه تروریستی داعش که پیش‌تر به عنوان یکی از شاخه‌های گروه القاعده شناخته می‌شد، چند ماه پیش به صورت رسمی از این گروه جدا شد و در حال حاضر توسط گروهی از رهبران جوان و افراط‌گرا اداره می‌شود که از قابلیت‌ها و توانایی‌های سایبری بالایی برخوردار بوده و به اطلاعات و تجربیاتی که در طول این سال‌ها توسط القاعده جمع‌آوری شد دسترسی کامل دارند (اطلاعاتی چون ارسال پیام‌های رمزگذاری شده، احکام شرعی و مذهبی و دستورالعمل‌های مربوط به آماده‌سازی مواد منفجره و خودروهای بمب‌گذاری‌شده) و می‌توان گفت که در کنار همه این موارد آنها این گروه را با درک بهتری از فناوری مدیریت و اداره می‌کنند. دوم آنکه، همانطور که در گزارش ویژه‌ای که در سال ۲۰۱۲ میلادی در لندن منتشر شد، موضوع افشاء اطلاعات بسیار مهم و پیشرفته تکنولوژیکی به سازمان‌های تروریستی تا حدی امکان‌پذیر است.

سوم آنکه، داعش دارایی در حدود دو میلیارد دلار را از محل فروش نفت، گاز و همچنین غارت و چپاول بانکی در شهر موصل به دست آورده است، همین امر نیز این گروه تروریستی را قادر می‌سازد در کنار اختصاص بودجه‌ای به منظور اقدامات تروریستی سایبری، ارتباطات و پیوندهایی را با سایر سازمان‌های تروریستی بین‌المللی ایجاد نماید. چهارم آنکه، چند ماه پیش یکی از گروهک تروریستی وابسته به داعش موفق شد کنترل حساب کاربری اشخاص ناشناسی را در توییتر به دست گیرد و از این طریق سطح بالایی از مهارت و کارکشتگی خود را به نمایش بگذارد. پنجم آنکه، تجزیه‌وتحلیل‌های منتشرشده از سوی شرکت "اینتل کراولر” (شرکت امنیتی تهدیدات فضای مجازی آمریکا) نشان از افزایش چشمگیر استفاده از کدهای مخرب "njRAT” در چهار شهر اصلی عراق یعنی بغداد، اربیل، بصره و موصل دارد که ظاهراً به گروه تروریستی داعش مربوط می‌شود. ششم آنکه، گروه‌های وابسته به ارتش سایبری داعش اخیراً اظهاراتی را در مورد انجام جهاد سایبری عنوان کرده‌اند.

از سوی دیگر نیز برخی کشورها و گروه‌های فعال بین‌المللی در تلاش‌اند تا اقدامات سایبری داعش را خنثی نموده و خسارات مستقیمی را به این گروه تروریستی و همچنین توانایی آنها در جمع‌آوری کمک‌های مالی آنلاین و انتشار تبلیغات وارد آورند. در این راستا آنها حساب‌های کاربری هواداران داعش را به حالت تعلیق درآورده و یا به طور کامل بسته‌اند. اعضاء و هواداران داعش نیز به نوبه خود در تلاش‌اند تا با فعال کردن حساب‌های کاربری غیرفعال و یا ایجاد حساب‌های جدید چنین اقداماتی را خنثی کنند. حتی برخی از این فعالیت‌ها و اقدامات این افراد به سایر شبکه‌های اجتماعی منتقل شده است.

همچنین گروه‌های سایبری ناشناس مخالف با داعش قصد دارند تا علیه کشورهای حمایت‌کننده از این گروه تروریستی (مانند قطر، عربستان‌سعودی و ترکیه) به عنوان بخشی از کمپین «نه به داعش» (NO2ISIS) حملاتی را راه‌اندازی کنند. آنها در توضیح این اقدام خود عنوان کرده‌اند: «در حال حاضر ما نمی‌توانیم گروه تروریستی داعش را هدف قرار دهیم چرا که آنها عمدتاً بر روی زمین مبارزه می‌کنند اما می‌توانیم به سراغ افراد و یا کشورهایی برویم که از آنها حمایت و پشتیبانی مالی می‌کنند.» ایران نیز تاکنون قابلیت‌ها و توانایی‌های پیشرفته سایبری خود را به اثبات رسانده است بنابراین این احتمال وجود دارد که این کشور حملاتی را علیه کشورهای حامی داعش راه‌اندازی نماید و احتمالاً به زودی شاهد حملات سایبری بسیار گسترده‌ای شبیه آنچه علیه شرکت «آرامکو»، شرکت ملی نفت عربستان سعودی انجام شد، باشیم.

در این میان غرب و به ویژه اسرائیل باید تلاش‌کنند تا راهی را برای ایجاد تعادل مناسب میان تکنولوژی و عنصر انسانی در زمینه جمع‌آوری اطلاعات (با در نظر گرفتن سازمان‌های تروریستی مانند داعش) بیابند.

رهبران باید زمینه‌ای را برای همکاری میان متخصصان و کارشناسان حوزه فن‌آوری، شبکه‌های اجتماعی و کارشناسان زبانی که در برخورد با شرایط پیچیده و متغیر موفق عمل می‌کنند، فراهم آورند. تأثیرات فناوری‌های مدرن در حوزه اطلاعات از سال ۲۰۰۹ میلادی (از زمان انقلاب توییتر) بر رهبران جریان‌های سیاسی بسیاری از کشورها در سراسر جهان مشهود است و تأثیرات این فناوری در کشورهایی همچون اوکراین و مولداوی و کشورهای درگیر در بهار عربی خاورمیانه همچون مصر، لیبی، سوریه، تونس و ایران بسیار قوی‌تر و پیچیده‌تر از گذشته است.

بدون تلاش‌های موفق و هماهنگ در حوزه سایبری، این «سلاح دموکراسی» است که مسئولیت مبارزه علیه طرفداران و هواداران این گروه را خواهد داشت.