پیام صلح «برجام» برای کشورهای منطقه

کویت، قطر و عراق سه مقصد برای دور تازه ی سفرهای «محمدجواد ظریف» وزیر امورخارجه ی جمهوری اسلامی ایران، هستند.

ظریف که همراه با گروه مذاکره کننده هسته یی تا چند هفته ی پیش، توان زیادی برای دستیابی به گام پایانی «برنامه ی جامع اقدام مشترک» (برجام) صرف کرد، اینک پس از به نتیجه رسیدن تلاش های خود به ویژه تصویب قطعنامه ی 2231 در شورای امنیت سازمان ملل متحد در تایید فعالیت های صلح آمیز هسته یی جمهوری اسلامی ایران، نخستین دور از رایزنی های منطقه یی را آغاز کرده است.

تهران بارها اعلام کرده است توافق هسته یی به افزایش صلح و ثبات در منطقه می انجامد و به سود همه کشورها خواهد بود.

ظریف در نخستین گام سه کشور همسایه یعنی کویت، قطر و عراق را برگزید؛ کشورهایی که به سبب پیوندهای دیپلماتیک، تجاری- اقتصادی و سیاسی- راهبردی جایگاه ویژه یی در عرصه ی سیاست خارجی و روابط منطقه یی تهران دارند.

از سوی دیگر، سیاست های متعادل تر این کشورهای عرب زبان منطقه در موضوع های کلیدی همچون پیگیری آرمان فلسطین، فعالیت گروه های تروریستی مانند داعش، دسیسه های تفرقه افکنانه برای افزایش شکاف میان برخی گروه های قومی- مذهبی، نقشه های صهیونیستی برای تنش آفرینی و تجزیه ی خاورمیانه، ناآرامی های داخلی در کشورهای منطقه و... اشتراک مواضع بیشتری با جمهوری اسلامی ایران پدید می آورد.

در کنار همگرایی منطقه یی و کشش بیشتر منافع مشترک میان تهران، کویت، دوحه و بغداد، هر چهار کشور بر تامین امنیت درونزای منطقه تاکید می کنند و بر این باورند که باید در مباحث امنیتی و راهبردی به همکاری میان همسایگان توجه بیشتری شود.

در همین پیوند «حسین امیرعبداللهیان» معاون عربی آفریقای وزیر امورخارجه جمهوری اسلامی ایران، چهارم مردادماه در گفت و گو با خبرگزاری صداوسیما سفر منطقه یی ظریف را دربرگیرنده ی «پیام تعمیق دوستی ها و تقویت همه جانبه ی همکاری ها» دانست.

امیرعبداللهیان با بیان اینکه تهران امنیت کشورهای منطقه را امنیت خود می داند، افزود: مبارزه با افراط گرایی و خشونت و نیز تحکیم روابط منطقه یی ضرورتی بنیادین برای دستیابی به توسعه و امنیت پایدار منطقه یی است.

معاون وزیر امورخارجه گفت: نباید اجازه داد افراط گرایان و تروریست ها امنیت منطقه را به بازی بگیرند.

بنابراین روشن است بخش مهمی از سفر ظریف با موضوع های منطقه یی گره خورده که این روزها فکر و نیروی بسیاری از دولت های همسایه را درگیر خود کرده است.

در نگاهی کلان تر، موضوع فعالیت های هسته یی جمهوری اسلامی ایران که طی 13 سال گذشته به ابزار غرب برای ایران هراسی تبدیل شده بود، اینک در پی توافق هسته یی، برای اشتراک دانش و ژرف بخشی به فضای همکاری به دور از تنش آفرینی های دروغین جنبه تازه یی یافته است.

توافق هسته یی از یک سو برای همه ی کشورهای جهان حق بهره گیری از انرژی صلح آمیز هسته ای و دستیابی به این فناوری را تثبیت می کند و از این منظر موضوعی با ابعاد جهانی است و از سوی دیگر، در سطح منطقه جدا از تاثیر بر همکاری های آتی در حوزه ی زیست فناوری، پزشکی هسته یی، یافته های نوین کشاورزی- غذایی و... بر بایسته های خلع سلاح اتمی در منطقه تاکید دوباره یی می کند.

زرادخانه های رژیم صهیونیستی زیر ذره بین کشورهای جهان قرار گرفته و دستیابی به هدف «خاورمیانه عاری از سلاح اتمی» که مصوب نشست مجمع عمومی بازنگری معاهده ی منع گسترش سلاح های هسته ای (ان. پی. تی) در سال 1389 بود، دوباره بر سر زبان ها افتاده است.

از این رو، کشورهای منطقه مانند کویت، قطر و عراق هم در جنبه ی منطقه یی و هم در عرصه ی جهانی با پیامدهای ناشی از توافق هسته یی روبرو خواهند بود. در زمینه ی پیوندهای دوجانبه نیز لغو تحریم های بین المللی، یکجانبه و چندجانبه برای تهران فضای همکاری بیشتری با همسایگان پدید می آورد که به افزایش قدرت منطقه برای نقش آفرینی تجاری- بازرگانی در عرصه ی بین المللی می انجامد.

مبارزه با خشونت و افراطی گری یکی دیگر از مباحث دارای ابعاد جهانی است که در دستور کار سفر ظریف به کشورهای همسایه نیز قرار دارد. زمانی که رییس جمهوری اسلامی ایران در نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال 1392 شعار «جهان علیه خشونت و افراطی گری» را مطرح کرد با نگاهی به اوضاع منطقه و دامنه ی رو به گسترش گروه های تروریستی فعال در خاورمیانه، درباره ی خطرها و آسیب های آتی این نوع نگرش ها و رفتارها برای همه کشورهای جهان هشدار داد.

شوربختانه به دلیل کوتاهی کشورهای غربی و برخی همپیمانان منطقه یی برای ریشه کنی گروه های تندرو در خاورمیانه برای تامین منافع کوتاه مدت و بلندمدتی مانند مشغول نگه داشتن کشورهای عرب و غیرعرب منطقه با تنش های داخلی، براندازی برخی از دولت ها، تضعیف محور مقاومت و افزایش امنیت رژیم صهیونیستی، اینک دامنه ی فعالیت های تروریستی این گروه ها به اروپا، آفریقا و اقیانوسیه رسیده است. قاره ی آمریکا نیز با رخدادهای همانندی مانند بمبگذاری سال 1392 در حاشیه ی مسابقه مارتن شهر «بوستون» روبرو بوده و بارها طعم تلخ چنین اقدام هایی را چشیده است.

در چنین شرایطی، شاید مهمترین گام برای خشکاندن ریشه ی این گروه ها در خاورمیانه، هماهنگی و همدستی کشورهای منطقه برای بستن راه های تغذیه مالی و تسلیحاتی و تامین نیروی انسانی تروریست ها باشد.

در گام بعدی، همکاری های نظامی، اطلاعاتی و امنیتی برای مبارزه با آنها و همچنین تقویت توان اقتصادی کشورهای درگیر در ناآرامی های برآمده از فعالیت های خرابکارانه قرار دارد چرا که بخشی از ناامنی به سبب نارضایتی های عمومی ناشی از شکاف های اجتماعی (قومی، مذهبی و نژادی) و نابرابری های اقتصادی پدید می آید و باید برای رسیدن به صلح پایدار، همگرایی هایی از این دست میان کشورهای منطقه صورت گیرد.

سفر وزیر امورخارجه ی جمهوری اسلامی ایران به سه کشور کویت، قطر و عراق که بازیگران مهمی در منطقه به شمار می روند، با سه محور روابط دوجانبه، مسائل منطقه یی و موضوع های بین المللی گام دیگری در راستای ژرف بخشی به همگرایی با همسایگان و توان افزایی منطقه ای است.