پایان خوش هسته یی

خبرهای قبل از ظهر سه شنبه 23 تیرماه 1394، همان بود که بسیاری از پسِ روزها، ماه ها و سال ها انتظارش را می کشیدند؛ پایان بیش از یک دهه اختلاف بر سر پرونده ی فعالیت های صلح آمیز هسته یی جمهوری اسلامی ایران.

برای طرف های گفت وگوی هسته یی با ایران، شاید توافق هسته یی به معنای رسیدن به نقطه یی مشترک برای بردی دوسویه و پایان سال ها کشمکش پرهزینه ی سیاسی و دیپلماتیک باشد اما بر فراز ایران این معنا سپهری گسترده تر از مفهوم یک توافق دارد. به ثمر نشستن سال ها مقاومت و تسلیم ناپذیری، راست قامت ماندن در برابر انواع تحریم و تهدید، اثبات صلح جویی، حقانیت، مظلومیت و در عین حال عزتمندی وطن اسلامی و استیفای کامل حقوق انکارناپذیر مردم ایران گوشه هایی از مختصات این سپهر هسته یی به شمار می رود.

توافق هسته یی امروز که به یقین در تاریخ معاصر ایران و حتی جهان با حروفی درشت به ثبت خواهد رسید، پایه بر 2 عنصر مقاومت و تدبیر دارد؛ مقاومت در برابر بزرگترین قدرت های جهان برای دستیابی به حقوق هسته یی و تدبیر برای رقم زدن پیروزی به عنوان سرنوشت این مقاومتِ خستگی ناپذیر که از راه گفت وگو میسر شد.

به نتیجه رسیدن تلاش نمایندگان کشورمان برای رسیدن به توافق بر سر نگارش برنامه ی جامع اقدام مشترک یا همان «برجام»، این واقعیت را به جهانیان می نمایاند که ایران دیگر یک کشور تحریم شده نیست همچنان که فروریختن یکباره ی ساختار لرزان و ترک خورده ی تحریم ها مهر تاییدی بر شکست و ناکارامدی این ابزار در برابر اراده ی ملت ایران است.

از امروز ایران به عنوان یک قدرت هسته یی با چرخه ی کامل سوخت و غنی سازی در جهان شناخته می شود؛ کشوری که در آن هیچ یک از مراکز هسته یی تعطیل و برچیده نخواهد شد. ضمن اینکه طبق توافق، برنامه ی هسته یی ایران که سال ها به ناحق تهدیدی جهانی شمرده می شد اینک موضوعی برای همکاری های بین المللی است.

بر اساس برجام و همچنان که خواست مردم و رهبری بوده، همه ی تحریم ها اعم از مالی، تجاری، اقتصادی و علمی از سوی شورای امنیت، آمریکا و اتحادیه ی اروپا از روز اجرای توافق به طور قطعی برچیده خواهد شد.

به رغم دلبستگی آشکار مقام های کشورهای غربی به حفظ تحریم ها و دست کم پابرجا نگاه داشتن تحریم های تسلیحاتی، ایران و اعضای گروه 1+5 اعلام کرده اند برخی محدودیت ها که در پیوست برجام به آن اشاره می شود همخوان با خطوط قرمز ترسیم شده از سوی رهبر انقلاب، موقتی و دارای تاریخ مصرف های متفاوت و محدود و این به معنای زوال نهایی هرگونه مانع و قیدی در برابر فعالیت های صلح آمیز هسته یی و تعامل آزاد کشورمان با دنیا است. لازم به یادآوری است محدودیت های پابرجا نیز محدود به مواردی همچون موشک های حامل کلاهک اتمی است که با توجه به واقعیت های برنامه ی هسته یی ایران محلی از اعتنا ندارد.

متن توافق همچنین تصریح دارد که ده ها میلیارد دلار از درآمدهای ایران که به دلیل تحریم های ظالمانه مسدود شده بود، آزاد خواهد شد.

نکته ی بسیار مهم در مورد این توافق که بازتابی جهانی خواهد یافت ویژه بودن آن از جنبه های گوناگون است. یکی از مهمترینِ این جنبه ها به خروج پرونده ی فعالیت های هسته یی کشورمان از ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد بازمی گردد. این نخستین بار است که کشوری از راه مذاکره و دیپلماسی از وضعیت فصلی که به تهدیدهای آشکار ثبات و امنیت بین المللی پرداخته خارج می شود و از این رو تجربه و الگوی مذاکرات هسته یی ایران نقطه ی عطفی در تاریخ دیپلماسی به شمار می رود. در همین پیوند، از گفت وگوهای هسته یی ایران و گروه 1+5 به عنوان رخدادی در بردارنده ی طولانی ترین ماراتن های مذاکراتی یاد می شود.

همچنان که اشاره شد، برجامِ پیش رو به منزله ی رهایی کشورهای گروه 1+5 از بحرانی خودساخته و تن دادن به مشروعیت حقی است که سال ها از پذیرش آن سرباز می زدند. با نگاهی گذرا به مواضع سال های گذشته ی دولت های غربی و اعلان قاطع آن ها در زمینه ی جلوگیری از هرگونه فعالیت هسته یی در ایران، اهمیت رخداد امروز و واقعیت عقب نشستن 6 قدرت برتر جهانی در برابر خواست برحق یک ملت بیش از پیش خود را نشان می دهد.

آنچه مشخص است این که مردم ایران برندگان واقعی رویداد هسته یی امروز هستند؛ کسانی که پس از یک دهه ایستادگی بر سر آرمان ها و حقوق خود، در نهایت مسوولانی را برگزیدند تا با کلید خردورزی، امید دستیابی به پیروزی را زنده نگاه دارند و این مسیر پیموده شده را به انجامی مطلوب رسانند. در برابر، مسوولان منتخب نیز با پاسخ به اعتماد مردم مهمترین وعده ی خود برای کسب پیروزی هسته یی را جامه ی عمل پوشاندند تا پشتوانه و زمینه های لازم برای گام های بعدی حرکت رو به جلوی کشور را فراهم سازند.

از سوی دیگر، توافق هسته یی را نباید کامیابی یک دولت دانست زیرا همه ی رکن های نظام جمهوری اسلامی بر مدار رهبری پشت سر مذاکره کنندگان ایستادند تا این پرونده ی ملی را به نتیجه ی مطلوب برسانند تا جایی که کسب این نتیجه بدون پشتیبانی همه جانبه ی رهبر انقلاب از تیم مذاکره کننده و هدایت حکیمانه ی ایشان در ترسیم نقشه ی راه، بایدها و نبایدها و خطوط قرمز ناممکن به نظر می رسد.

صرف نظر از کسب این توافق و پیامدهای آتی آن برای کشور نباید از نظر دور داشت که فعالیت های هسته یی ایران همواره صلح آمیز و مصداق بهره جویی از حقی مسلم بوده است. به این خاطر نشستن نمایندگان جمهوری اسلامی ایران بر سر میز مذاکره و تلاش برای دستیابی به توافق سیاسی با قدرت های جهانی نه تایید ادعاهای واهی در زمینه ی تلاش کشورمان برای دستیابی به سلاح اتمی بلکه به دلیل نشان دادن کارنامه ی واقعی و حسن نیت خود به جهانیان و البته از بین بردن فشارهای ظالمانه ی خارجی علیه ملت ایران بود.

همچنان که پیش از این هیچ یک از گزارش های آژانس بین المللی انرژی اتمی دلیلی را برای غیرصلح آمیز بودن فعالیت های هسته یی ایران برنمی شمرد، از این پس نیز بهره جویی کشورمان از حقوق هسته یی امری پذیرفته شده در جامعه ی بین المللی خواهد بود و این صنعت با تکیه بر توانمندی های بومی و نیز بهره جویی از تازه ترین پیشرفت های جهانی با قدرت به کار خود ادامه خواهد داد.

بزرگی این پیروزی هسته یی تا حدی است که تنها به مرزهای ایران محدود نخواهد بود بلکه رهاوردی مهم برای جهان و منطقه به دنبال خواهد داشت. مهمترین دستاورد جهانی توافق هسته یی بازآشکار شدن مزیت های گفت وگو و دیپلماسی و نیز برتری تعامل بر تقابل بین کشورها است. در این ارتباط، تجربه ی یک دهه تنش و هماوردی بی نتیجه و پرهزینه ی هسته یی برای ایران و 6 قدرت جهانی در همسنجی با دستاوردهای کمتر از 2 سال مذاکره، ظرفیت های دیپلماسی برای حل چالش ها و گره های ناگشوده ی جهانی را هویدا ساخت.

به رغم هیاهوگری و کارشکنی برخی دولت های منطقه علیه برنامه ی هسته یی ایران و نیز مذاکرات، توافق امروز ارمغانی برای تقویت ثبات و امنیت در حوزه ی پرآشوب خاورمیانه به شمار می رود و به یقین اثرهای خود را در فرایند فروکاهش چالش هایی نظیر افراطی گری و دهشت افکنی برجای خواهد گذاشت. در این پیوند، شکست فاحش رژیم صهیونیستی در پیشبرد سیاست های ضد ایرانی در نهایت با متزلزل شدن پایه های این رژیم در برابر قدرت روزافزون ایران به سود ملت های منطقه خواهد بود.

نکته ی مهم دیگر توجه به این واقعیت است که دستیابی به توافق به معنای بایگانی شدن پرونده ی اختلاف های هسته یی نیست بلکه از این پس سنگ محکی پیش روی بازیگران برجام قرار خواهد گرفت که برکنار از اختلاف های انباشته شده ی سال های گذشته و با نگاه به آینده، عیار تعهد خود به پیمان هسته یی را بسنجند و میزان پایداری خود را بر این توافق بیازمایند. البته هزینه های کسب این توافق نیز اهرمی موثر برای تنظیم کنشگری بازیگران برجام به ویژه دولت های غربی خواهد بود.

در کنار جنبه های مثبت گوناگون و پرشمار توافق، برای جمهوری اسلامی ایران مذاکرات هسته یی الگویی به منظور کاربرد گسترده تر دیپلماسی در جهت دستیابی به منافع و حفظ حقوق ملی خواهد بود تا برپایه ی تجربه های یک دهه ی گذشته، پویش سیاست خارجی به سمت اهداف ملی به شکلی روانتر و شتابنده تر صورت گیرد.