ریشه و تاریخچه پدافند غیرعامل به نیازهای انسان برای زندگی و به قدمت تمدن بشری بر می گردد و تلاش هایی که بشر برای حراست و مراقبت از خود در برابر دشمنان طبیعی و انسانی انجام داده است به نوعی همان پدافند غیرعامل است. 

از زمان های دور انسان همیشه برای مصونیت خود در برابرعوامل گوناگون راهکارهای مهمی را انجام داده است که مجموعه این اقدامات غیرمسلحانه که باعث افزایش بازدارندگی، کاهش آسیب پذیری، ادامه فعالیت های ضروری و تسهیل مدیریت بحران در مقابل تهدیدات و اقدامات نظامی دشمن می شود را پدافند غیرعامل می گویند. 

رعایت مبحث 21 ملی ساختمان توسط مهندسان ، به کارگیری استانداردهای لازم در ساخت و سازها، ایجاد جاده های جایگزین در نقاط پرتردد و پر خطر و راه اندازی برق اضطراری برای مکان های حساس از جمله صدا و سیما و بیمارستان ها همان پدافند غیر عامل است که برای جلوگیری از حوادث احتمالی انجام می شود.

برای رسیدن به توسعه پایدار و تحقق اهداف چشم انداز 20 ساله کشور پدافند غیر عامل باید در اجرای طرح های مختلف از جمله اقتصادی ، اجتماعی و سایر بخش های کشور مورد توجه قرار گیرد.
در سال جاری با توجه به تصویب اساس نامه پدافند غیرعامل توسط رهبر معظم انقلاب برنامه جامع و کاملی از پدافند غیرعامل در کشور تهیه شده است و در برخی از استان ها نیز این طرح در دست تدوین است.

اهمیت این موضوع به حدی است که به گفته مسوولان استان همدان ، وزیر کشور به استانداری ها ابلاغ کرده است که نیم تا دو درصد از اعتبارات تملک دارایی های استان را به موضوع پدافند غیر عامل اختصاص دهند.

با توجه به اینکه ایران یک کشور حادثه خیز است و از آسیب های حوادث طبیعی شامل زلزله، سیل ، تگرگ، طوفان و سایر موارد لطمه می بیند،باید توجه بیشتری به پدافند غیرعامل شود.
با اجرای طرح های پدافند غیرعامل در زمان آرامش و به کارگیری تمهیدات و ملاحظات پدافند غیرعامل می توان هزینه ها را کاهش داد و خسارت های ناشی از حوادث را به حداقل رساند.

با این اوصاف ایمن سازی و کاهش آسیب پذیری زیرساخت های مورد نیاز مردم درحال حاضر مهم ترین هدف پدافند غیرعامل است، مردم نیازمند استاندارد سازی در زمینه های مختلف هستند تا به تدریج شرایطی برای امنیت بیشتر آنان فراهم شود.

با این تعاریف و اهمیت پدافند غیرعامل هنوز بیشتر مردم حتی افراد دانش آموخته و مسوولان جامعه با واژه پدافند غیرعامل بیگانه هستند و آشنایی کافی در این زمینه را ندارند. 

بر اساس یک نظر سنجی غیررسمی که صورت گرفته است 78 درصد از جامعه با پدافند غیرعامل آشنا نیستند و این امر همه برنامه ریزی ها را زیر سوال می برد چراکه قبل از اجرای طرح باید زمینه مساعد شود و اگر غیر از این باشد طرح با مشکل مواجه می شود و برنامه ها را بدون نتیجه خواهد گذاشت. 

با وجود اینکه مردم در محیط زندگی بارها و بارها دفاع غیر نظامی که همان پدافند غیر عامل است را برای مصونیت خود انجام داده اند اما هنوز این مبحث واژه ای است که مغفول مانده است. 

به نظر می رسد برای تعمیم پدافند غیرعامل در جامعه و آشنا کردن اقشار مختلف مردم با پدافند غیرعامل باید کارهای اساسی تری انجام داد.

آموزش و اطلاع رسانی توسط رسانه ها و صدا و سیما از برنامه هایی است که باید در این راستا انجام شود.

با توجه به اینکه آموزش و پرورش جمعیت زیادی از جامعه را زیر پوشش خود قرار داده و خانواده های این دانش آموزان نیز به نوعی زیر مجموعه این دستگاه محسوب می شود آموزش در رابطه با پدافند غیرعامل را باید از دانش آموزان آغاز کرد.

در سال های اخیر در دوره متوسطه مبحثی با عنوان پدافند غیر عامل مطرح شده است اما این کافی نیست و باید مبحثی در یکی از کتاب های دوره ابتدایی با موضوع پدافند غیر عامل گنجانده شود و دانش آموزان به عنوان سفیران جامعه این پیام را به خانواده های خود منتقل کنند.

آموزش معلمان، کارکنان دولت و مسوولان بخش های مختلف و برگزاری تمرین ها نیز می تواند برای تحقق اهداف پدافند غیرعامل موثر باشد.

به امید روزی که اگر از کسی پرسیدیم پدافند غیرعامل چیست با تعجب نگوید پدافند همان اقدامات نظامی و مسلحانه در برابر دشمن است.