آمریکا از ترکیه برای مقابله با ایران استفاده می‎‎‎کند

در شرایط فعلی، تهدیدات هوایی ازجانب سوریه توسط موشک‎ها و هواپیماهای این کشور به عنوان اصلی‎‎‎‎‎ترین دلیل برای توجیه استقرار این سامانه‎های ضدموشکی محسوب می‎‎‎شود. نگرانی‎ها حاکی از آن است که رژیم سوریه می‎‎‎تواند از موشک‎های دور بُرد خود علیه شورشیان فراری یا پناهندگان سوری در ترکیه استفاده نماید. به عنوان مثال، رژیم اسد به شلیک موشک‎های اسکاد به سوی پایگاه‎های شورشیان در حلب در ماه دسامبر 2012 متهم شده است.

در چهاردهم ژانویه، سخنگوی ناتو اظهار داشت که رژیم سوریه طی سی روز گذشته حدود 20 موشک بالستیکِ کوتاه برد به سوی پایگاه‎های شورشیان شلیک نموده است و برخی از این موشک‎ها در نزدیکی مرز ترکیه فرود آمده‎‎‎‎‎اند. «گزارش توازن نظامی 2012» تخمین می‎‎‎زند که سوریه از 90 فروند موشک سطح به سطح، شامل موشک‎های اسکاد- بی و اسکاد- سی برخوردار است. تعداد هواپیماهای جنگده سوریه نیز حدود 360 فروند تخمین زده می‎‎‎شود.

دولت سوریه هم‎‎‎‎‎چنین به آماده‎‎‎‎‎سازی سلاح‎های شیمیایی به منظور استفاده احتمالی در اواخر نوامبر 2012 متهم شده است، موضوعی که مورد هشدار شدید آمریکا، ترکیه و سایر کشورها قرار گرفت. باراک اوباما اظهار داشت که استفاده سوریه از سلاح‎های شیمیایی به هیچ‎‎‎‎‎وجه قابل قبول نیست. هیلاری کلینتون نیز به نوبه خود هشدار داد که این اقدام سوریه تخطی از یک خط قرمز است که واکنش شدید آمریکا را به دنبال خواهد داشت. نماینده سوریه در سازمان ملل با ارائه نامه ای به «بان کی مون» و شورای امنیت در هشتم دسامبر، این اتهامات را رد کرد. وی معتقد است که سوریه تحت هیچ شرایطی از سلاح‎های شیمیایی استفاده نخواهد کرد و در عین حال، آمریکا را نیز به حمایت از تروریست‎ها در سوریه متهم کرد.

* افزیش تنش‎ها میان سوریه و ترکیه

روابط میان ترکیه و سوریه به دلیل پیامدهای ناشی از شورش‎ها علیه رژیم اسد با تغییراتی روبرو شده است. استقرار سامانه پاتریوت بیانگر شرایط نامساعد امنیتی و افزایش تنش‎ها میان دو کشور است. در ماه ژوئن 2012، یک فروند هواپیمای جنگنده ترکیه توسط ارتش سوریه سرنگون شد. در اکتبر 2012، پنج غیرنظامی ترک طی حملات نیروهای رژیم سوریه به منظور هدف قرار دادنِ عناصر ارتش آزاد سوریه کشته شدند.

به دنبال مرگ این غیرنظامیان، مجلس ترکیه مجوز عملیات‎های نظامی در آن سوی مرزهای کشور را صادر نمود. در نتیجه، نیروهای نظامی ترکیه با حمله به پایگاه‎های ارتش سوریه که منجربه کشته شدن حداقل پنج تن از نیروهای سوری شد، به این اقدام رژیم اسد واکنش نشان دادند. در مقابل، دمشق گروه‎های تروریستی مسلح را به اجرای عملیات‎های تروریستی در داخل سوریه متهم کرد. رژیم سوریه هم‎‎‎‎‎چنین از آنکارا در خواست کرد تا برای کنترل مرزها و جلوگیری از نفوذ شورشیان و تروریست‎ها با دمشق همکاری نماید.

* آمریکا از ترکیه به عنوان ابزاری برای مقابله با تهدیدات موشکی ایران استفاده می‎‎‎کند

پیش از استقرار سامانه پاتریوت، تهدیدات موشکی ازجانب ایران دلیل اصلی استقرار سامانه‎های ضدموشکی آمریکا و ناتو در خاک ترکیه عنوان می‎‎‎شد. اما اکنون، استقرار این سامانه موشکی بیانگر تلاش‎های ترکیه به منظور حفظ امنیت خود و سایراعضای ناتو در برابر تهدیدات موشکی ازجانب سوریه و ایران است. ترکیه به عنوان یکی از اعضای اصلی ناتو محسوب می‎‎‎شود و آمریکا نیز از این کشور به عنوان ابزاری برای مقابله با تهدیدات موشکی ایران استفاده می‎‎‎کند. در ماه سپتامبر 2011، ترکیه با استقرار سامانه رادار ضدموشکی «ایکس- باند» آمریکا در خاک خود موافقت کرد.

«رویکرد فازی تطبیقی» که دولت اوباما در سال 2009 آن را اتخاذ نمود، استقرار سامانه رهگیر «اِس- اِم 3» در رومانی و لهستان را نیز پیش‎‎‎‎‎بینی کرده بود. انتظار می‎‎‎‎‎رود که سامانه‎های دفاع ضدموشکی آمریکا در منطقه تا سال 2020 تکمیل شوند. در واقع، سامانه‎های دفاعی به منظور مقابله با موشک‎های بالستیک میان بُرد تا سال 2015 در منطقه مستقر خواهند شد و نسخه‎های پیشرفته از سامانه رهگیر اِس- اِم 3 نیز تا سال 2020 به بهره‎‎‎‎‎برداری خواهند رسید.

ترکیه با استقرار سامانه راداری در کشور خود به این شرط موافقت نمود که از این سامانه علیه ایران استفاده نشود و همچنین اطلاعات جمع آوری شده توسط این سامانه قدرتمند راداری در اختیار اسرائیل نیز قرار نگیرد. این مسائل توسط رئیس جمهور ترکیه، «عبدالله گل» در اجلاس لیسبون در نوامبر 2010 مطرح شد. تصمیم ترکیه برای استقرار سامانه راداری آمریکا در خاک خود، نارضایتی مقامات ایران را برانگیخت. رئیس‎‎‎‎‎جمهور ایران اظهارداشت که چنین اقداماتی از سرنگونی رژیم صهیونیستی جلوگیری نخواهد کرد. نخست وزیر ترکیه، «رجب طیب اردوغان» طی ملاقات خود از تهران در ماه مارس 2012، به مقامات ایران این اطمینان را داد که این سامانه راداری هیچ گونه تهدیدی برای تهران ایجاد نخواهد کرد و در صورت عدم پایبندی ناتو به تعهدات خود، این سامانه برچیده خواهد شد.

اما یکی از دلایل استقرار سامانه راداری آمریکا در ترکیه، جلوگیری از احتمال حملات موشکی ایران به اروپا بود. در سال 2007، برخی از مقامات آمریکا ازجمله مشاور وزیر امور خارجه در امور اروپا و اوراسیا، «دانیل فرید»، برلزوم مقابله با تهدیدات ایجاد شده برای اروپا توسط ایران تأکید نمودند. به عنوان مثال، احمدی‎‎‎‎‎نژاد در اکتبر سال 2006 طی سخنانی اظهارداشت: «ما به کشورهای اروپایی می‎‎‎گوییم که آمریکا در آن سوی دنیا واقع شده و ازما دور است، اما شما در همسایگی کشورهای منطقه قرار دارید. اگر جنگی آغاز شود، پیامدهای آن تنها به فلسطین محدود نمی‎‎‎‎‎شود، بلکه شما هم تحت تأثیر پیامدهای این جنگ قرار خواهید گرفت».

اکثر موشک‎های بالستیک میان بُرد ایران از سوخت مایع استفاده می‎‎‎کنند. طبق ارزیابی‎های موسسه بین‎‎‎‎‎المللی مطالعات راهبردی، ایران در حال حاضر حدود 20 تا 30 فروند موشک بالستیک میان برد موسوم به «شهاب 3» در اختیار دارد. این در حالی است که بررسی‎ها به منظور تولید انبوه موشک سوخت جامد «سجیل» با برد بیش از 2 هزار کیلومتر هم‎‎‎‎‎چنان ادامه دارد. موشک سوخت جامد «قدر-1» نیز در حین یک رژه نظامی در سال 2007 نمایش داده شد.

در اجلاس سران ناتو در لیسبون در سال 2010، عبدالله گل اظهارداشت که ناتو یک اتحاد دفاعی است که از اعضای خود در برابر هرگونه تهدید موشکی حفاظت می‎‎‎کند. در حالی که اظهارات گل بیانگر تلاش‎های ترکیه به منظور حفاظت از اعضای ناتو در برابر تهدیدات ایران بود، وزیر امور خارجه آلمان، «گیدو وستروله» نیز پس از در خواست ترکیه مبنی بر استقرار سامانه پاتریوت در این کشور به منظور مقابله با تهدیدات ازجانب سوریه، سخنان مشابهی را اظهارداشت. وستروله گفت: «مخالفت با پشتیبانی دفاعی از یک کشورعضو ناتو، اشتباه محض است».

* استقرار سامانه‎های دفاع ضدموشکی در خاورمیانه منجربه تقویت امنیت در منطقه خواهد شد؟

استقرار سامانه پاتریوت در ترکیه بیانگر تلاش‎های ناتو و آمریکا در زمینه تقویت قابلیت‎های دفاعی خود در خاورمیانه برای مقابله با تهدیدات سوریه و ایران است. انتظار می‎‎‎‎‎رود که ترکیه تا سال 2015 سامانه‎های دفاع ضدموشکی تولید خود را راه اندازی نماید.

دفاع ضدموشکی به عنوان بخشی مهم از اقدامات دفاعی آمریکا در کشورهای منطقه محسوب می‎‎‎شود. مقامات آمریکا تصریح کردند که کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس باید با استفاده از رویکرد فازی تطبیقی دولت آمریکا، به مقابله با تهدیدات منطقه‎‎‎‎‎ای بپردازند. کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‎‎‎‎‎فارس به عنوان اصلی‎‎‎‎‎ترین دریافت‎‎‎‎‎کنندگانِ کمک‎های نظامی و دفاعی آمریکا محسوب می‎‎‎شوند. تاکنون هشت سامانه دفاع ضدموشکی پاتریوت در قطر، امارات، بحرین و کویت استقرار یافته‎‎‎‎‎اند. یک سامانه راداری «ایکس باند» نیز در سال 2012 در قطر راه اندازی شد.

آمریکا و اسرائیل همکاری‎های نزدیکی را در زمینه گسترش سامانه‎های دفاع ضدموشکی در منطقه دنبال می‎‎‎کنند. اسرائیل هم اکنون در حال نصب نسخه دوم از سامانه ضدموشکی «آرو» است و نسخه سوم از این سامانه نیز تا سال 2014 نصب و راه اندازی خواهد شد. آمریکا و اسرائیل همچنین به اجرای مانورهای مشترک نظامی در منطقه می‎‎‎پردازند. مانوری نظامی موسوم به «چالش سخت 2012» به عنوان نمونه‎‎‎‎‎ای از مانورهای مشترک اجرا شده توسط آمریکا و اسرائیل محسوب می‎‎‎شود.

در واقع، افزایش تنش‎های سیاسی در منطقه منجر به ایجاد چنین همکاری‎هایی می‎‎‎شود. تضعیف روابط آنکارا و دمشق پس ازآغاز شورش‎های مسلحانه در سوریه، سرکوب شورشیان توسط رژیم اسد و فراری شدن برخی از این شورشیان به سوی ترکیه، از دلایل استقرار سامانه پاتریوت محسوب می‎‎‎شوند.

روابط نه‎‎‎‎‎چندان دوستانه اعضای شورای همکاری خلیج فارس و آمریکا با ایران موجب حمایت این کشورها از اجرای اقدامات دفاعی در منطقه می‎‎‎شود. با توجه به ادامه تنش‎ها و شرایط دشوار سیاسی میان آمریکا و متحدانش با ایران و سوریه، این پرسش مطرح می‎‎‎شود که آیا استقرار چنین سامانه‎های دفاعی منجر به افزایش آشفتگی‎ها در منطقه خواهد شد یا تقویت امنیت را به دنبال خواهد داشت.