هدف از تحریم‎‎‎های ایران شکل‎‎‎دهی ناآرامی‎‎‎های اجتماعی است

به گزارش پايداري ملي، «اندیشکده مطالعات راهبردی و بین‎الملل» در مقاله‌ای به قلم «آنتونی اچ کورمن»، «برایان گولد»، «سام خزایی» و «بردلی باسمن» به بررسی چهار موضوع مهم در مبحث رقابت راهبردی ایران و آمریکا می‌پردازد. این موارد عبارتند از: وضع تحریم‌ها، بخش انرژی، کنترل تسلیحاتی و تغییر حکومت.

خبرگزاری فارس، به دلیل اهمیت این پژوهش، خلاصه اجرایی آن را منتشر می‌کند:

* استیصال اتحادیه اروپا و افزایش تحریم‌ها

در 27 جولای 2010، «اتحادیه اروپا» تصمیمات نشست 2010/413/ «سی اف اس پی» را به مرحله اجرا در آورد. بر این اساس، تمامی کالاهایی که کاربرد دوگانه دارند، تسلیحات نظامی و قطعاتی که در صنایع اتمی به کار برده می‎‎‎‎‎شوند، تحریم شدند. به موجب این تصمیم، فروش تجهیزات و دانش فنی مورد نیاز در تولید، استخراج و پالایش نفت و گاز ممنوع خواهد بود. به موجب این تحریم‌ها، هرگونه مشاوره، آموزش و سرمایه‌گذاری در بخش انرژی ایران ممنوع بوده و انتقال کالاهای ایرانی از فرودگاه‌های کشورهای اروپایی غیر قانونی شناخته می‎‎‎‎‎شود. علاوه بر این، از سوخت‎‎‎گیری کشتی‌ها و هواپیماهای ایرانی یا کشتی‌ها و هواپیماهایی که در اجاره این کشور قرار دارند، در صورتی که تحریم‌ها را نقض کرده باشند، جلوگیری می‎‎‎‎‎شود.

* تحریم اشخاص مرتبط با ایران

در تاریخ 1 جولای 2010، اوباما قانون تحریم‌های جامع ایران، موسوم به «سی آی اس ای دی ای» را امضاء کرد. به موجب این قانون افرادی که بیش از 20 میلیون دلار در صنایع پتروشیمی ایران سرمایه‌گذاری کنند و اشخاصی که کالا، خدمات، دانش فنی لازم و اطلاعات مورد نیاز در زمینه تعمیر و نگهداری صنایع پتروشیمی به ارزش بیش از 1 میلیون دلار در اختیار ایران قرار دهند و نیز اشخاصی که بیش از 1 میلیون دلار بنزین به ایران صادر نمایند یا کالایی را در اختیار ایران قرار دهند که به واردات بنزین به این کشور کمک کند، تحریم خواهند شد. 

* حمایت آمریکا از فتنه‌گران داخل ایران

آینده تحریم‌ها به نحوه مدیریت تحریم‌ها توسط آمریکا و اتحادیه اروپا بستگی دارد. کنگره و دولت آمریکا فشار تحریم‌ها را افزایش داده‌ و بر تحریم‌های چند جانبه متمرکز شده‌اند. با گذشت زمان، تحریم‌ها شدیدتر شده و شاهد همراهی کشورهای دیگر خواهیم بود (تحریم‌های چندجانبه). تلاش‌ها در جهت انزوای اقتصاد، ترانسپورت نفت و صنایع پتروشیمی ایران، هم‎‎‎چنان ادامه خواهد داشت. آمریکا به طرق مختلف مانند راه‎‎‎اندازی سفارت مجازی توسط وزارت امور خارجه آمریکا، به آگاهی بخشی و توانمندسازی گروه‌های جمعیتی داخل ایران ادامه خواهد داد. واشنگتن امیدوار است در کنار این اقدامات، با افزایش فشارهای اقتصادی خارجی، ضعف مدیریت اقتصادی و افزایش فشارهای داخلی، گروه‌های مخالف داخلی را به واکنش بر ضد حکومت ترغیب نماید.

هم‎‎‎زمان، دولت اوباما با تاکید بر این موضوع که «تمامی گزینه‌ها روی میز است» سعی دارد فشار نظامی را به ایران وارد نماید. مقامات ارشد آمریکایی برآنند تا با استفاده از لحن و ادبیاتی مناسب، عواقب اصرار ایران بر مواضع قبلی و عدم همکاری را به وضوح به تهران گوشزد نمایند. در تاریخ 25 دسامبر، رئیس جمهور اوباما در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل گفت: «آمریکا نمی‌تواند ایران هسته‌ای را تحمل کند و تمام تلاش خود برای ممانعت از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای را به کار خواهد بست».

* سیاست چماق و هویج

مقامات دیگر آمریکایی نیز، سخنان اوباما را به گونه‌ای دیگر تکرار کرده‌اند. در تاریخ 7 مارس 2012، «لئون پانتا»، وزیر دفاع آمریکا در گفتگو با «نشنال ژورنال» گفت: «آمریکا سرگرم بررسی گزینه‌های نظامی حمله به ایران است. این احتمال وجود دارد که در صورت شکست مذاکرات دیپلماتیک و عدم اثر بخشی تحریم‌های شدید اقتصادی، و اصرار ایران بر مواضع قبلی، آمریکا این گزینه را به کار گیرد». با این حال، آمریکا تا به حال از این قبیل اقدامات دوری نموده و در پی حل مسالمت‌آمیز موضوع ایران است.

* واکنش ایران و مقامات ایرانی به تحریم‎‎‎ها

واکنش ایران به وضع تحریم‌ها، که نتیجه آن کاهش صادرات و درآمدهای بخش انرژی، کاهش سرمایه‌گذاری مستقیم در این کشور و ایجاد مشکلات بانکی و معامله‌ای است، متفاوت می‎‎‎‎‎باشد. دولت ایران با مشکل سقوط ارزش ریال و بی‌ثباتی بازار ارز رو به رو است. این بازار تحت تاثیر عواملی نظیر دورنمای محدودیت معامله خارجی، کاهش درآمدهای ایران، کاهش درآمدهای نفتی ایران، دشواری همکاری با نظام بانکی ایران و افزایش نظارت‌‌ها برای شناسایی ناقضین و تحریم آنان، قرار دارد.

مقامات ایران تحریم‌ها را موثر ندانسته و مشکلات اقتصادی ایران را برگرفته از عواملی چون سوء مدیریت اقتصادی و فساد مالی عنوان می‎‎‎‎‎کنند. مقامات ایران همواره بر تاثیر مثبت تحریم‌ها تاکید کرده و آنان را عامل قطع وابستگی به بیگانگان می‎‎‎‎‎نامند. همچنین، ایرانی‌ها از آمریکا و « اتحادیه اروپا »به دلیل وضع تحریم‌های غیر قانونی انتقاد می‎‎‎‎‎کنند.

در تاریخ 23 دسامبر 2012، «مهدی غضنفری»، وزیر صنعت، معدن و تجارت ایران، گفت: تحریم‌ها تاثیر مثبتی در بخش تولید داشته‌اند. باید از فرصت به‎‎‎دست آمده به نحو احسن استفاده کنیم.   

در تاریخ 23 دسامبر 2012 عبد الحسین بیات، رئیس سازمان پتروشیمی ایران، اظهار کرد: «دانشمندان و متخصصین ایرانی توانستند تحریم‌ها را دور بزنند و بسیاری از قطعات و تجهیزات مورد نیاز صنایع پتروشیمی را در داخل کشور تولید نمایند.

در تاریخ 12 دسامبر 2012، محمد حسن ابوترابی، نایب رئیس مجلس شورای اسلامی در سخنان مشابه‌ای گفت: «دشمنان به ما کمک کردند تا در زمان کوتاهی وابستگی کشور به در‌آمدهای نفتی را کاهش داده و وضعیت اقتصادی ایران را بهبود بخشیم...تحریم‌ها فرصت مناسبی هستند که وابستگی بودجه به درآمدهای نفتی کاهش دهیم».

در تاریخ 11 دسامبر 2012، محمود احمدی نژاد، رئیس جمهور ایران گفت: «غربی‌ها تصور می‎‎‎‎‎کنند که ایران به تعدادی کالا و ارز خارجی وابسته است. آنان سخت در اشتباهند، ایرانی‌ها قادرند تمامی موانع را پشت سر بگذارند...طولی نخواهد کشید (10 سال بعد) که مردم کوچه و بازار به سخنان غربی‌ها در مورد تحریم ایران بخندند (این سخنان تبدیل به لطیفه می‎‎‎‎‎شود)».

رامین مهمان‌پرست، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران تحریم‌های وضع شده (بر ضد فعالیت هسته‌ای) را نامشروع و غیر قانونی دانست و آنان را نتیجه پیروزی انقلاب و استقلال کشور عنوان کرد (4 دسامبر 2012).

در 2 جولای 2012، رستم قاسمی، وزیر نفت ایران گفت : «تحریم‌ها فرصت مناسبی را فراهم کرده‌اند. هرچه تحریم‌ها شدیدتر باشند، صنعت نفت با شتاب بیشتری پیش می‎‎‎‎‎رود. تحریم‌ها ایران را به صادرکننده مهم فرآورده‌های نفتی و محصولات پتروشیمی تبدیل کرده است. ایران کشور مهمی است و دوستان فراوانی دارد. بنابراین با مشکلی در زمینه فروش نفت خود مواجه نیستیم».

در تاریخ 3 اکتبر 2012، علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی اظهار داشت: «واقعیت این است که بخش کوچکی از مشکلات اقتصادی کشور در نتیجه تحریم‌هاست. مشکلات به فرایندهای داخلی مربوط می‎‎‎‎‎شوند. باید مشکلات اقتصادیمان را ریشه یابی کنیم. در این صورت قیمت‌ها خود به خود کاهش می‎‎‎‎‎یابند».

* برخی از مقامات ایرانی به تاثیرگذاری تحریم‎‎‎ها اذعان دارند

با این حال سخنانی مبنی بر تاثیرگذاری تحریم‌ها وجود دارد.

غلام رضا کاتب، رئیس کمیسیون بودجه مجلس گفت: «براساس آمارها، در نه ماه اخیر، صادرات نفت 40 درصد کاهش یافته و درآمدهای نفتی 50 درصد کم شده‌اند».

به گفته احمد توکلی، عضو مجلس شورای اسلامی: «بی‌تناسبی میان تولید ملی و نقدینگی، تحریم‌ها (غربی)، چرخه نوسانات، بی‌کفایتی مقامات مالی و اقتصادی دولت، از عوامل موثر در افزایش نرخ ارز هستند» (7 ژانویه 2013).

در تاریخ 31 دسامبر 2012، مصطفی پور احمدی، رئیس سازمان بازرسی گفت: «مسئولیت وضع فعلی موجود در کشور متوجه کسانی است که تحریم‌ها را نادیده گرفته و آماده مقابله با آن نشده‌اند».

محمود بهمنی، رئیس بانک مرکزی ایران اظهار داشت: «نمی‌توان گفت که تحریم‌ها بی‌تاثیر بوده‌اند. ما تدابیری را برای کاهش تاثیرات اتخاذ کردیم. نرخ تورم زیاد است. سعی داریم در آینده نزدیک آن را کاهش داده و به نرخ واقعی برسانیم» (22 نوامبر 2012).

در تاریخ 17 جولای 2012، مهدی غضنفری، وزیر صنعت، معدن و تجارت گفت: «تحریم بانک‌های مرکزی در دنیا مرسوم نیست. با این حال، آنان این کار را کردند. ما در موقعیت دشواری قرار داریم. رویارویی با دشمن به هوش و فراست زیادی احتیاج دارد».

در تاریخ 2 اکتبر 2012، محمود احمدی نژاد، رئیس جمهور گفت: «دو عامل وجود دارند، خارجی و داخلی. به گفته دشمنان تحریم‌های بیشتری در راه است. این امر موجب کاهش صادرات نفت و درآمدهای ناشی از آن شده است...بدتر از آن تحریم بانک مرکزی ایران است. حتی در صورت فروش نفت، قادر به دریافت بهای آن نیستیم. در جهان جنگ پنهانی بر علیه ایران آغاز شده است. این جنگ فروش نفت را کاهش داده است. تلاش می‎‎‎‎‎کنیم این کمبود را جبران کنیم.»