دفتر «هماهنگی تحریم‮ها» برای مقابله با دولت‮های اسلام‮گرا

به گزارش پايداري ملي، جمعی از کارشناسان و مدیران ارشد اندیشکده «علوم و امنیت بین الملل» ازجمله «دیوید آلبرایت»، «مارک دوبوویتز»، «اورد کیتری»، «لئونارد اسپکتور» و «مایکل یاف» طی مقاله‮ای به بررسی و ارزیابی سیاست‮های آمریکا درقبال خاورمیانه در زمینه منع گسترش تسلیحات هسته‮ای و کشتارجمعی پرداختند. در بخش قبلی به بررسی راهکارها به منظور متوقف ساختن فعالیت‮های هسته‮ ای ایران و سایر رویکردها برای تحت فشار قرار دادن برنامه‮های هسته‮ای و موشکی ایران و چگونگی مقابله با چالش‮ها در زمینه گسترش تسلیحات کشتارجمعی توسط سایر کشورهای خاورمیانه (به جز ایران) پرداخته شد. دراین قسمت، به ادامه ارزیابی رویکردهای مقابله با چالش‮ها در زمینه گسترش تسلیحات کشتارجمعی توسط سایر کشورهای خاورمیانه، پرداخته می‮شود و هم‮چنین راهکارهایی به منظور جلوگیری از گسترش تسلیحات کشتارجمعی توسط عاملان غیردولتی و مستقل در خاورمیانه نیز مورد بررسی قرار می‮گیرند. فارس به دلیل اهمیت این مطلب خلاصه اجرایی آن را منتشر می‮کند که قسمت سوم آن را در ادامه می خوانید:‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬

د. حمایت و پشتیبانی از اقدامات قابل اجرا در زمینه مقابله با گسترش تسلیحات کشتارجمعی درخاورمیانه. همکاری‮های منطقه‮ای در زمینه توسعه استراتژی‮های منع گسترش تسلیحات هسته‮ای، در صورت ناکارآمد بودن تلاش‮ها در رابطه با ایجاد منطقه‮ای عاری از تسلیحات کشتارجمعی درخاورمیانه، نباید با این تلاش‮ها ادغام شوند. آمریکا باید تمام تلاش خود را انجام دهد تا در شرایط سیاسی فعلی خاورمیانه، همکاری‮های منطقه‮ای در زمینه منع گسترش تسلیحات هسته‮ای را به بالاترین سطح خود برساند. این امر نیازمند پیگیری اقدامات زیراست:‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬

• دولت آمریکا باید حمایت‮های مالی خود از طرح‮های مربوط به دیپلماسی مسیر2 در زمینه منع گسترش تسلیحات هسته‮ای در خاورمیانه را افزایش دهد. انتقال قدرت درکشورهایی مانند مصر، درصورتی که رهبران جدید از اطلاعات اندکی در زمینه مسائل مربوط به منع گسترش تسلیحات کشتارجمعی برخوردار باشند، مشکل ساز خواهد بود. کنفرانس‮های دیپلماسی مسیر2 و سایر گفتگوها می‮توانند زمینه‮های لازم برای مشارکت رهبران احزاب و نمایندگان گروه‮های سیاسی مانند اخوان المسلمین مصر در بحث و بررسی‮های مربوط به منع گسترش تسلیحات کشتارجمعی را فراهم سازند. علاوه براین، حمایت‮ها از جانب جامعه مدنی به عنوان یکی از عوامل اصلی در رابطه با گسترش فرهنگ مسئولیت پذیری در زمینه منع گسترش تسلیحات کشتارجمعی درخاورمیانه محسوب می‮شود؛‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬

• با برکناری برخی از دولت‮های مستبد درجهان عرب، قطعاً شاهد مشارکت بیشتر سازمان‮های غیردولتی درسیاست‮های ملی در این کشورها خواهیم بود. دیپلماسی مسیر2 می‮تواند حمایت‮ از سیاست‮های منع گسترش تسلیحات کشتارجمعی درمیان این سازمان‮های غیردولتی را تقویت نماید. دیپلماسی مسیر2 هم‮چنین می‮تواند از کارشناسان، محققان، دانشمندان و صاحب نظران جوانی که از دیدگاه‮هایی سازنده در رابطه با سیاست‮های منع گسترش تسلیحات کشتارجمعی برخوردارند نیز پشتیبانی کند. متأسفانه، برخی از طرح‮های موثر و سازندهِ دیپلماسی مسیر2 در رابطه با خاورمیانه به دلیل کمبود بودجه نیمه تمام مانده‮اند؛‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬

• دولت آمریکا باید اقداماتی را به منظور افزایش ظرفیت‮های ایمنی زیستی و امنیت زیستی درمنطقه دنبال نماید. امنیت زیستی به عنوان یکی از موضوعات بسیار مهم در زمینه مسائل مربوط به تسلیحات کشتارجمعی محسوب می‮شود که پیش برد آن نیازمند همکاری‮های منطقه‮ای است، زیرا طرح‮های امنیت زیستی، سلاح‮های بیولوژیکی را مورد بررسی قرار می‮دهند و برنامه‮های نظارتی در رابطه با مسائل زیست محیطی نیز امکان شیوع بیماری‮های بیولوژیکی را ارزیابی می‮کنند. در واقع دولت‮ها باید طرح‮ها و برنامه‮هایی را دنبال نمایند که هردو موضوع را شامل شوند؛‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬

• دولت آمریکا باید از «انجمن نظارت بر بیماری‮های عفونی درخاورمیانه» (یک همکاری مشترک و موفق میان وزارت بهداشت اردن، اسرائیل و فلسطین) حمایت کند. این انجمن به رغم موفقیت برنامه‮های خود، با مشکلات مالی دست و پنجه نرم می‮کند و هرسال به سختی می‮تواند بودجه مورد نیاز خود را تأمین نماید. با افزایش حمایت‮های مالی، این انجمن می‮تواند علاوه بر ادامه فعالیت‮های کنونی خود، پروژه‮های تحقیقاتی وسیع‮تری را نیز در آینده اجرا نماید؛‬‬‬‬‬‬‬‬‬

• تقویت طرح همکاری‮های امنیت زیستی و ایمنی زیستی درمنطقه. از سال 2011، جمعی از کارشناسان و مقامات سابق و فعلی از نُه کشور در خاورمیانه به طور دوره‮ای تشکیل جلسه داده و ظرفیت‮ها در زمینه همکاری‮های امنیت زیستی و ایمنی زیستی در منطقه را مورد ارزیابی قرار می‮دهند. این کارشناسان برنامه‮ای را در رابطه با ایجاد یک ظرفیت پایدار به منظور مقابله با بیوتروریسم درخاورمیانه طراحی نمودند. این برنامه درکنفرانس بازنگری کنوانسیون سلاح‮های بیولوژیک در دسامبر سال 2011 ارائه شد. در واقع این برنامه شامل فهرستی از فعالیت‮های مختلف منطقه‮ای است که از دیدگاه کارشناسان باید هر چه سریعتر پیگیری شوند. این فعالیت‮ها می‮توانند با شیوع بیماری‮های عفونی و هم‮چنین گسترش بیوتروریسم درمنطقه مقابله کنند. بنابراین آمریکا باید از اجرای این فعالیت‮ها درخاورمیانه پشتیبانی کند؛‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬

هـ . اتخاذ رویکردهایی ویژه در رابطه با دولت‮های نوظهور و اسلام‮گرا. این دولت‮های نوظهور درخاورمیانه، به ویژه اخوان المسلمین در مصر، فرصت‮ها و چالش‮های قابل توجهی را در زمینه منع گسترش تسلیحات کشتارجمعی ایجاد می‮کنند. تاریخ نشان می‮دهد که در برخی از کشورها، دولت‮های جدید نقش موثری را در مقابله با گسترش تسلیحات کشتارجمعی ایفا نموده‮اند.‬‬‬‬‬‬‬‬‬

از طرفی دیگر، ظهور رژیم‮های اسلامی نیز ممکن است منجر به ایجاد تهدیداتی جدی در زمینه منع گسترش تسلیحات کشتارجمعی شود، زیرا این رژیم‮ها تمایل فراوانی به اجرای دیدگاه‮های ایدئولوژیک خود دارند و تلاش می‮کنند با پیگیری اقداماتی که دولت‮های قبلی قادر به اجرای آن‮ها نبودند، ملی‮گرایان و تندروها درکشور را راضی نگه دارند. این رژیم‮های جدید هم‮چنین ممکن است نسبت به ارزیابی‮های جغرافیای سیاسی و موازنه‮های نظامی درمنطقه بی‮توجه باشند.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬

* مصر

آمریکا باید با پیگیری اقدامات زیر، دولت جدید مصر را وادار سازد تا به قوانین مربوط به منع گسترش تسلیحات کشتارجمعی پایبند باشد:

• اخوان المسلمین از کمبود کارشناسان و صاحب نظرانِ باتجربه در زمینه سیاست‮های خارجی رنج می‮بَرد. آمریکا باید با سرمایه گذاری‮های مناسب در این زمینه، گروهی از کارشناسان و متخصصان برجسته در زمینه منع گسترش تسلیحات کشتارجمعی در مصر تشکیل دهد؛‬‬‬

• باید مصر را وادار ساخت تا پایبندی خود به پروتکل الحاقی را اعلام کند. اگر مصر قصد داشته باشد تا اقداماتی در زمینه ساخت یک نیروگاه هسته‮ای جدید و یا اجرای سایر پروژه‮های وابسته به انرژی هسته‮ای را پیگیری نماید، آن‮گاه پایبندی به پروتکل الحاقی به عنوان نشانه‮ای از صلح آمیز بودن فعالیت‮های هسته‮ای قاهره محسوب خواهد شد. نشانه‮ای دیگر از صلح آمیز بودن فعالیت‮های هسته‮ای مصر این است که دولت این کشور اعلام کند به هیچ وجه قصد غنی سازی اورانیوم و یا گسترش قابلیت‮های بازفرآوری هسته‮ای را ندارد؛‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬

• با توجه به حجم وسیع کمک‮های ایالات متحده به مصر، دولت آمریکا باید نظارت ویژه‮ای برفعالیت‮های مصر در زمینه گسترش تسلیحات کشتارجمعی داشته باشد و هم‮چنین باید به دولت مُرسی و ارتش مصر اعلام کند که دنبال کردن اقداماتی در زمینه گسترش تسلیحات کشتارجمعی، امنیت ملی مصر را تحت الشعاع قرارخواهد داد. زیرا درصورت پیگیری چنین اقداماتی توسط مصر، ارتش و دولت این کشور از دریافت کمک‮های حیاتی از جانب آمریکا محروم خواهند شد؛‬‬‬‬‬

• دولت آمریکا باید این آمادگی را داشته باشد که درصورت لزوم صریحاً به دولت مصر اعلام کند که پیگیری اقداماتی در زمینه گسترش تسلیحات کشتارجمعی منجربه اعمال تحریم‮هایی شدید علیه این کشور خواهد شد، تحریم‮هایی که قطعاً اقتصاد مصر را به شدت تحت فشار قرارخواهند داد؛‬‬

* سوریه

دولت آمریکا باید اپوزیسیون سوریه را حتی پیش از به قدرت رسیدن آن، تحت تأثیرخود قراردهد. در واقع آمریکا باید به اپوزیسیون سوریه اعلام کند که درصورت عدم همکاری با جامعه بین‮المللی به منظور نابود سازی تسلیحات شیمیایی رژیم اسد، تحریم‮هایی سفت و سخت علیه دولت جدید سوریه اعمال خواهد شد، دولتی که برای تثبیت قدرت خود و تقویت اقتصاد کشور نیازمند کمک‮های گسترده خارجی است.‬‬‬

علاوه براین، با توجه به خصومت شدید رهبران سنی در سوریه با رژیم کنونی، باید بشار اسد را متقاعد ساخت تا به جای استفاده از سلاح‮های شیمیایی و روبرو شدن با مجازات‮های سنگین در این زمینه، از متخصصان بین‮المللی دعوت کند تا به منظور نابودسازی این سلاح‮های شیمیایی (تحت نظارت سازمان منع تسلیحات شیمیایی) وارد سوریه شوند.‬‬‬‬

و. افزایش هماهنگی تحریم‮ها توسط دولت آمریکا. به منظور به حداکثر رساندن قدرت و نفوذ آمریکا در زمینه مقابله با عاملان گسترش تسلیحات کشتارجمعی، دولت ایالات متحده باید یک دفتر هماهنگی تحریم‮ها بر مبنای عملکرد شورای امنیت ملی آمریکا و به منظور اعمال و هماهنگ ساختن تحریم‮های تأثیرگذار علیه کشورهایی خاص، تشکیل دهد.‬‬‬

* گسترش تسلیحات کشتارجمعی توسط عاملان غیردولتی و مستقل درخاورمیانه

کمیسیون تحقیق حوادث یازدهم سپتامبر هشدار داده بود: «درصورت دستیابی خطرناک‮ترین تروریست‮های جهان به خطرناک‮ترین سلاح‮های جهان، شاهد یک حمله فاجعه‮بار دیگر به آمریکا خواهیم بود». دستیابی تروریست‮های خاورمیانه به سلاح‮های کشتارجمعی و استفاده از این تسلیحات به منظور اجرای حملاتی مرگبار، به عنوان یک تهدید بسیار جدی محسوب می‮شود. القاعده و حماس از جمله گروه‮های تروریستی درخاورمیانه  هستند که احتمال دستیابی آن‮ها به تسلیحات کشتارجمعی وجود دارد. 

-القاعده سال‮ها است که رویکردهایی اصول و پایدار را به منظور گسترش تسلیحات کشتارجمعی دنبال می‮کند. طبق برخی از گزارشات، رژیم اسد قصد دارد تا تسلیحات شیمیایی خود را در اختیار حزب الله قرار دهد.‬‬

-حماس، گروهی فلسطینی که کنترل نوار غزه را دراختیار دارد، چندین سال است که تلاش می‮کند تا به تسلیحات کشتارجمعی دست یابد.‬

آمریکا باید به منظور جلوگیری از دستیابی عاملان غیردولتی در خاورمیانه به تسلیحات کشتارجمعی، اقدامات زیر را دنبال نماید:

الف. آمریکا باید با ارزیابی دقیقِ تمام احتمالات و تقاضای همکاری از سایر قدرت‮های جهان، خطردستیابی سایر دولت‮ها یا عاملان غیردولتی درخاورمیانه به تسلیحات شیمیایی سوریه را به حداقل برساند.‬‬

ب. جلوگیری از دستیابی سایر دولت‮ها یا عاملان غیردولتی درخاورمیانه به تجهیزات هسته‮ای سوریه.‬‬

ج. افزایش توان و ظرفیت خاورمیانه به منظور جلوگیری از دستیابی عاملان غیردولتی به تسلیحات شیمیایی، هسته‮ای و بیولوژیکی. یکی از موثرترین الگوها به منظور ایجاد چنین ظرفیت‮هایی درخاورمیانه، قطعنامه 154 شورای امنیت، مصوب سال 2004 است. طبق این قطعنامه، تمام کشورهای عضو سازمان ملل موظف هستند تا رویکردهایی موثر و سازنده را در زمینه جلوگیری از گسترش تسلیحات کشتارجمعی اتخاذ نمایند. با این حال، خاورمیانه تاکنون عملکردی ضعیف در زمینه اجرای این قطعنامه از خود نشان داده است.‬‬

د. آمریکا باید با اتخاذ سیاست‮هایی روشن و بدون ابهام اعلام کند: هرکشوری که برای گروه‮های تروریستی تسلیحات کشتارجمعی فراهم سازد، با اقدامات تلافی جویانه ایالات متحده روبرو خواهد شد. عوامل اصلی در تأثیرگذاری و کارآمدی چنین سیاستی عبارتند از: تقویت ظرفیت‮های مرتبط با این مسأله و اعلام این موضوع که آمریکا به منظور تحت فشار قرار دادنِ کشورهایی که تسلیحات کشتارجمعی را برای گروه‮های تروریستی فراهم می‮سازند، نیازی به مدارک و شواهد قطعی دراین زمینه ندارد.‬‬‬‬‬

هـ . آگاه ساختن گروه‮های تروریستی از این موضوع که درصورت دستیابی یا استفاده از تسلیحات کشتارجمعی، باید بهای سنگینی را بپردازند و هزینه دستیابی به این سلاح‮ها از مزایای آن بسیار بیشتر است. بنابراین، آمریکا و متحدانش باید تمام تلاش خود را به منظور تضعیف گروه‮های تروریستی انجام دهند و درعین حال، دسترسی آن‮ها به منابع تسلیحات کشتارجمعی را نیز محدود سازند. در واقع آمریکا باید به گروه‮های تروریستی بفهماند که هرگونه اقدام تروریستی، هزینه‮هایی سنگین برای آن‮ها به دنبال خواهد داشت.‬‬‬‬‬‬‬

و. تقویت ظرفیت‮های بازدارندگی درمنطقه. درنتیجه این امر، عاملان غیردولتی متوجه خواهند شد که استفاده از تسلیحات کشتارجمعی به سود آن‮ها نیست، زیرا این تسلیحات به جای آن‮که به عنوان وسیله‮ای برای گروه‮های تروریستی به منظور رسیدن به اهداف خود محسوب شوند، نتایجی معکوس برای آن‮ها به دنبال خواهند داشت.‬‬‬‬‬‬