چطور بفهمیم چربی خون‌‌ داریم؟

چربی خون عبارتست از بالا رفتن مقدار کلسترول و یا تری‌گلیسرید از مقدار طبیعی آنها در خون که باعث بیماری چربی خون می‌شود. میزان این مواد در خون بر اثر مصرف مواد غذایی بیش از میزان مورد نیاز یا هنگام بروز اختلال در سوخت و ساز چربی، افزایش می‌یابد. چربی خون و قند خون بالا و همچنین غلظت بالای خون باعث گزگز، مورمور شدن و خواب‌رفتگی پا می‌شود و به‌هنگام خواب، کف پا بسیار داغ می‌شود و فرد را بیدار می‌کند.


افزایش چربی خون به‌چه‌صورت است؟

افزایش چربی خون همراه با بیماری‌هایی مانند کم‌کاری تیروئید، بعضی از بیماری‌های کبدی و کلیوی ، بیماری‌های قند (دیابت) ، نارسایی مزمن کلیه، چاقی، بعضی از عفونت‌ها، اعتیاد به الکل، ایدز و … دیده می‌شود. افزایش چربی خون با تجمع در دیواره رگ‌ها، تنگی آنها را به‌دنبال دارد و به همین دلیل باعث افزایش خطر ابتلا به سکته مغزی، درد قفسه سینه و گرفتگی عروق می‌شود. برای تشخیص بالا بودن چربی خون، اندازه گیری دو نوع چربی خون یعنی کلسترول و تری‌گلیسیرید انجام می‌شود. در این میان معمولاً افزایش کلسترول به‌عنوان عامل بیماری‌زای جدیدتری مطرح می‌شود.
 
کلسترول چیست؟

کلسترول یک نوع چربی است که در همه سلول‌های بدن شما یافت می‌شود. کلسترول در خون حل نمی‌شود و توسط لیپوپروتئین‌ها وارد سلول می‌شود و از آن خارج می‌گردد. لیپوپروتئین ترکیبی از پروتئین و چربی است و چربی را در خون حمل می‌کند. وجود کلسترول در کبد، نخاع و مغز ضروری است.

کلسترول در ساخت و نگه‌داری سلول‌ها، برخی هورمون‌ها، ساخت ویتامین D و جذب ویتامین‌های محلول در چربی نقش دارد. مقدار مناسب کلسترول کمتر از 200 میلی‌گرم در دسی‌لیتر است.
زمانی که کلسترول خون افزایش پیدا می‌کند، چربی در سطح رگ رسوب می‌کند. نهایتاً این رسوب‌ها جریان طبیعی خون رادچار مشکل می‌کنند و در این حالت، قلب شما به‌اندازه کافی خون غنی از اکسیژن دریافت نخواهد کرد و خطر حمله قلبی افزایش خواهد یافت. با فرایندی مشابه، کاهش یافتن جریان خون به مغز نیز می‌تواند منجر به سکته مغزی شود.
 
کلسترول به دو طریق در بدن به وجود می‌آید:

1 ــ بدن خودش کلسترول می‌سازد. بیشترین کلسترول را کبد می‌سازد و مقدار آن، روزانه در حدود 1000 میلی‌گرم می‌باشد.

2 ــ کلسترول واردشده به بدن، از طریق خوردن مواد غذایی از جمله: گوشت قرمز، مرغ، ماهی و لبنیات.

میوه‌ها، سبزیجات، روغن‌های گیاهی، غلات و آجیل دارای کمترین مقدار کلسترول و زرده تخم‌مرغ و گوشت‌ها دارای بیشترین مقدار کلسترول هستند.
 
چه‌عواملی بر غلظت کلسترول خون مؤثر است؟

ــ نوع و مقدار مواد غذایی
 ــ وزن بدن
 ــ فعالیت بدنی
ــ وراثت و ژنها نقش مهمی در وضعیت کلسترول خون دارند
ــ سن  و جنس: افزایش غلظت کلسترول خون معمولاً در حوالی 20سالگی آغاز می‌شود. زنان پیش از یائسگی، غلظت کلسترول کمتری نسبت به مردان همسن خود دارند.
 
علایم افزایش چربی خون

عمده علایم افزایش چربی خون ناشی از دو عامل است؛ یکی سنگین و غلیظ شدن خون که باعث کندی حرکت آن در عروق می‌شود ولذا باعث اختلال خون‌رسانی و کمبود نسبی اکسیژن در بافت‌ها خواهد شد و دیگری، افزایش حرارت بدن بر اثر افزایش صفرا. این علایم به‌طور خلاصه عبارتند از:
 
1 ــ احساس سنگینی، خستگی یا کوفتگی در بدن
2 ــ خواب‌آلودگی.
3 ــ سوزش و احساس افزایش حرارت نقاط مختلف بدن به‌خصوص کف پا که معمولاً در شب تشدید می‌شود
4 ــ دردهای نسبتاً مقاوم به درمان در ناحیه ساق و کف پا (و گاهی هم در سایر نواحی بدن)
5 ــ سردردهایی که معمولاً به‌صورت سنگینی سر خودنمایی می‌کند
6 ــ خشکی و یا تلخی دهان
7 ــ سرگیجه و گاهی وزوز گوش
8 ــ سردرد، سرگیجه، سنگینی، خواب‌آلودگی، طپش قلب و علایمی از این دست، پس از مصرف غذاهای چرب؛ و تسکین این علایم با مصرف موادی مثل آبغوره، آبلیمو یا سرکه
9 ــ افزایش تعریق بدن
10 ــ ورم و پف‌کردن صورت.
 
نکته: ذکر علایم فوق به این معنا نیست که تمام کسانی که دچار افزایش چربی خون می‌شوند همه علایم فوق را بروز می‌دهند؛ بلکه اغلب، تنها بعضی از علایم را دارند.
 
 انواع اصلی چربی‌های موجود در خون چیست؟

چربی‌های اصلی موجود در خون عبارت از کلسترول و تری‌گلیسرید می‌باشند.
 
 LDL چیست؟

LDL یا کلسترول بد، ذرات کلسترول را در طول بدن شما منتقل می‌کند. LDL ساخته شده با اتصال به دیواره رگها، آنها را سخت و تنگ می‌سازد.
 
VLDL چیست؟

دارای بالاترین میزان تری‌گلیسرید است. تری‌گلیسرید نوعی چربی موجود در خون است. VLDL  نیز همچون LDL ذرات کلسترولی را بزرگ‌تر ساخته و منجر به تنگ و باریک شدن رگهای خونی می‌شود. اگر شما تحت درمان کلسترول بالای خون هستید ولی همچنان دارای VLDL بالا هستید، به درمان اضافه‌تری جهت کاستن آن نیاز خواهید داشت چراکه VLDL حاوی مقادیر زیادی تری‌گلیسرید است.
 
HDL چیست؟

 HDL یا کلسترول خوب، کلسترول اضافی را برداشته و به کبد برمی‌گرداند.
 
چطور بفهمیم چربی خون‌‌مان بالاست؟

آزمایش چربی خون، شامل اندازه‌گیری کلسترول کل، کلسترول HDL (خوب)، کلسترول LDL (بد) و تری‌‌گلیسرید می‌شود. تری‌گلیسرید نوعی از چربی است که در نتیجه مصرف مواد قندی بالا می‌رود. برای اندازه‌گیری دقیق چربی‌های خون باید 9 تا 12 ساعت پیش از خون‌گرفتن چیزی به‌جز آب نخورید و ننوشید. میزان کلسترول و تری‌گلیسرید خون معمولاً به میلی‌گرم کلسترول در دسی‌لیتر در خون اندازه‌گیری می‌شود.
 
چگونه می‌توان HDL یا کلسترول خوب را در بدن افزایش داد؟
 
1 ــ دویدن: با ورزش کردن در هفته 1200 کالری بسوزانید
2 ــ کاهش وزن: با کاهش هر نیم کیلوگرم وزن بدن (چربی اضافی)، مقدار HDL یک درصد افزایش می‌یابد.
3 ــ ورزش کردن قبل از خوردن غذای پرچرب: انجام ورزش منظم قبل از خوردن وعده‌های غذایی پرچرب، به‌طور قابل ملاحظه‌ای HDL را افزایش می‌دهد.
4 ــ نکشیدن سیگار: با ترک سیگار فقط به‌مدت یک هفته، 7 واحد مقدار HDL افزایش می‌یابد.
5 ــ پرهیز: پرهیز از مصرف زیاد شکر، آرد، سیب‌زمینی و برنج سفید. غذاهایی که قند خون را افزایش می‌دهند، باعث کاهش HDL خون می‌شوند.
 
با افزایش مقدار HDL، احتمال ابتلا به حملات قلبی کم می‌شود.
 
برای کاهش مقدار LDL چه باید کرد؟
 از مصرف زیاد چربی‌ها و کلسترول دوری کنید.
 از افزایش کالری دریافتی بپرهیزید.
 تحرک و فعالیت بدنی را زیاد کنید.
 وزن خود را ثابت نگه دارید.
 
منابع تری‌گلسرید

تری‌گلیسیرید همان چربی است که در غذا وجود دارد. اگر کالری زیادی وارد بدن شود، بدن مقدار اضافی کالری را به تری‌گلیسیرید تبدیل و در سلول‌های چربی ذخیره می‌کند. چاقی و اضافه وزن، عدم‌تحرک، سیگار کشیدن، مصرف الکل و داشتن رژیم غذایی پرکربوهیدرات از عوامل افزایش دهنده تری‌گلیسیرید خون می‌باشد. مقدار مناسب تری‌گلیسیرید کمتر از 150 میلی‌گرم در دسی‌لیتر می‌باشد. فردی که دارای تری‌گلیسیرید بالاست، LDL بالا و HDL پایینی خواهد داشت.
 
برای کاهش تری‌گلیسیرید چه باید کرد؟

  ورزش کنید.
  رژیم غذایی کم‌چربی داشته باشید.
  از لبنیات کم‌چرب استفاده کنید.
  چربی‌های گوشت و پوست مرغ را دور بیندازید.
  غذای خود را با روغن‌های گیاهی از قبیل: کانولا، ذرت و زیتون درست کنید.
  غذاهای پرفیبر را زیاد مصرف کنید.
  از مصرف شیرینی و نوشیدنی‌های شیرین خودداری کنید.
  از نوشیدن الکل دوری کنید.
  پرخوری نکنید.
  با چنگال و آهسته غذا بخورید و غذایتان را خوب بجوید تا به معده‌تان فرصت دهید به شما بگوید که دیگر سیر شده‌اید!
  وزن خود را متعادل نمایید.