ملک عبدالله بن عبدالعزیز پادشاه عربستان سعودی ساعت یک بامداد روز جمعه به وقت محلی جان خود را از دست داد و این در حالی بود که واشنگتن در مواردی همچون مبارزه با تهدید داعش و تلاش های منقطع برای براندازی بشار اسد رئیس جمهور سوریه بر متحد خود ریاض، تکیه کرده بود.
ملک عبدالله به طور رسمی از ماه اوت سال 2005 اداره عربستان سعودی را بر عهده گرفته بود، اما در عمل از سال 1996 که ملک فهد برادر ناتنی اش دچار سکته مغزی شد، وی نظارت بر امور داخلی، تامین امنیت کشور و سیاست های خارجی را عهده دار شده بود. به گزارش تلویزیون ملی عربستان سعودی، شاهزاده سلمان 79 ساله اکنون به عنوان جانشین برادر خود کنترل امور را در دست خواهد گرفت.
مرگ ملک عبدالله در زمان حساسی برای عربستان سعودی سرشار از نفت، روی داد: عربستان سعودی با تاثیرات سقوط بهای نفت در داخل کشور درگیر شده و داعش در حال قدرت گرفتن است و از سوی دیگر، با افزایش نقش قدرتمندانه متحدان ایران در عراق، لبنان و سوریه، نفوذ این کشور در منطقه خاورمیانه به شدت در حال افزایش است. جانشین ملک عبدالله همچنین با تشدید بحران در یمن مواجه است، چرا که دولت تحت حمایت خاندان آل سعود در این کشور به تدریج قدرت خود را از دست می دهد.
روابط میان آمریکا و عربستان سعودی در سال های اخیر در پی ناخشنودی ریاض از مذاکرات هسته ای دولت باراک اوباما با تهران، رو به وخامت گراییده است. عربستان سعودی و ایران سال های طولانی در سایه با یکدیگر در جنگ بوده اند و ملک عبدالله بر این باور بود که باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا در پی تمایل شدید به دستیابی به توافق هسته ای، در مقابل ایران سرسختی لازم را نشان نمی دهد.
در اتحادی غیرمنتظره، بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل نیز در نگرانی های ملک عبدالله سهیم است. نتانیاهو قصد دارد به زودی به منظور شرکت در جلسه مشترک کنگره به واشنگتن سفر و علیه تلاش ها برای تصویب لایحه اعمال تحریم های جدید علیه ایران در صورت شکست مذاکرات، لابی کند. اوباما تهدید کرده است در صورت تصویب لایحه در کنگره، آن را وتو خواهد کرد و این در حالی است که بسیاری از دیپلمات های سعودی و دیگر کشورهای حوزه خلیج فارس از این لایحه حمایت و اوباما را در پی مخالفت با این لایحه، سرزنش می کنند.
با این حال، در آینده نزدیک هیچ موضوعی برای پادشاه جدید عربستان سعودی پیچیده تر از کاهش قابل توجه بهای نفت در بازارهای جهانی نخواهد بود. بهای هر بشکه نفت خام به حدود 50 دلار سقوط کرده است و این مساله با توجه به وابستگی شدید عربستان سعودی به درآمدهای حاصل از فروش نفت، مشکل بزرگی برای این کشور محسوب می شود. سقوط بهای نفت عربستان سعودی را در سال 2015 برای اولین بار در سال های طولانی با کسری بودجه مواجه خواهد کرد.
کاهش بهای نفت شاهزاده سلمان را در چندین زمینه با چالش مواجه خواهد کرد. مسئله اول اینکه خاندان آل سعود در چندین دهه گذشته با فراهم آوردن رفاه اجتماعی، ثبات داخلی را در این کشور حفظ کرده است و ادامه چنین روندی با توجه به کاهش شدید بهای نفت، دشوار خواهد بود. دوم اینکه عربستان سعودی از درآمدهای نفتی برای تشکیل یکی از قدرتمندترین ارتش ها در خاورمیانه از طریق خرید تسلیحات پیشرفته آمریکایی و استخدام هزاران نیروی آمریکایی و غربی برای آموزش نیروهای داخلی، استفاده می کرده است. خاندان آل سعود همچنین در سال های اخیر به شورشی ها در سوریه که علیه دولت بشار اسد می جنگند، کمک های مالی فراوانی کرده است.
در شرایط کنونی بسیاری از مردم عربستان سعودی می خواهند بدانند چه سرنوشتی در انتظار اصلاحاتی که ملک عبدالله به اجرا گذاشته اما به اتمام نرسیده بود، خواهد بود. ملک عبدالله در تلاش بود با ترغیب به استفاده از انرژی هسته ای و دیگر گونه های انرژی، وابستگی عربستان را به نفت کاهش دهد. ملک عبدالله همچنین در زمینه آزادی زنان اقداماتی را در پیش گرفته بود که از نمونه آنها می توان به وعده شرکت زنان در انتخابات اشاره کرد؛ اگرچه این مسئله در پی اعتراض های گروه های مذهبی و محافظه کار در کشور به تعلیق درآمد.
سلمان چندین سال نزدیک به ملک عبدالله فعالیت کرده است، اما هنوز معلوم نیست چگونه پادشاهی باشد. بروس ریدل تحلیلگر پیشین سیا حدود دو سال پیش خاطرنشان کرد: «سلمان به شدت بیمار است و عموما فعالیت سیاسی ندارد.» شایعات در مورد سلامت سلمان بسیار است، اما وی و مشاورانش همواره این شایعات را رد کرده اند.
پادشاه جدید عربستان مجبور خواهد بود روابط با آمریکا را بهینه سازد و در مورد موضع مناسب در مقابل ایران چه در میدان های جنگ در خاورمیانه و چه در مذاکرات وین و ژنو، تصمیم گیری کند. زمانی که خشونت ها و تحولات سیاسی منطقه را فرا گرفتند، ملک عبدالله موفق شد به طور نسبی ثبات را در عربستان سعودی حفظ کند. اکنون آینده عربستان در دستان برادر ملک عبدالله است و باید دید آیا سلمان نیز توانایی حفظ ثبات در این کشور را خواهد داشت؟!