ایران و گزینه ای به نام خروج از ان پی تی

ریسک شکست مذاکرات هسته ای با ایران پس از جلسات اخیر در عمان و وین افزایش یافته است. همچنان بر سر پیدا کردن راه حل مهمترین اختلافات –ظرفیت غنی سازی ایران و مهمتر از آن جدول زمانی برای لغو تحریم ها- اختلاف نظر وجود دارد. در زمان فعلی باید تصمیمات سیاسی جسورانه ای از سوی تیم های طرفین گرفته شود. علاوه بر این اکثریت جدید در کنگره ایالات متحده می تواند هر زمان که بخواهد تحریم های اضافی را تصویب کند تا روند فروپاشی مذاکرات را به جریان بیندازد.

در حالی که چشم انداز برای رسیدن به توافق جامع دست نیافتنی تر شده است، امکان رسیدن به مصالحه براساس تمدیدهای توافق موقت، کمتر شده است. با این همه برنامه اقدام مشترک در 24 نوامبر 2013 توسط ایالات متحده و شرکایش در گروه 5+1 که توانست کنترل موثری بر جاه طلبی های هسته ای ایران در ازای کاهش متوسط تحریم ها صورت دهد، به دست آمد. تا زمانی که فعالیت های غنی سازی اورانیوم در سطح کمتر از 5 درصد و تکمیل راکتور اراک به تعویق بیفتد، دو راه ایران برای رسیدن به بمب مسدود شده است.

با این حال چنین توافقی به معنای توقف توسعه ظرفیت هسته ای و در عین حال کاهش امید دوباره برای رسیدن به آزادی برای تصمیم گیری در چارچوبی روشن و دائمی برای مجموعه ای از قوانین است. ایران احتمالاً برای انتخاب های حیاتی ایالات متحده چندان صبر نمی کند: انتخاب هایی میان تمدید مجدد یا ادامه توافق موقت فعلی، تصویب یا عدم تصویب توافق جامع بلندمدت، اعمال یا عدم اعمال تحریم های جدید و حمله نظامی یا عدم حمله نظامی به تاسیسات هسته ای ایران.

با وجود کاهش خیره کننده قیمت نفت و احتمال وضع تحریم های جدید، آن گونه که مذاکره کنندگان گروه 5+1 تصور می کنند، ایران نگران نیست. ایران هنوز هم گزینه هایی دارد. ایران می تواند قصدش برای خروج از پیمان منع گسترش سلاح های اتمی (ان پی تی) را اعلام کند. ایران با امضای این پیمان دارای حقوقی است. در قسمتی از این پیمان می خوانیم: «هر کدام از طرفین که احساس کند حوادث فوق العاده ای که مربوط به این پیمان است موجب به خطر افتادن منافع عالی این کشور می شود، می تواند از پیمان خارج شود.»

ایران می تواند استدلال کند که محاصره تمام عیار این کشور موجب فشارهایی بر اقتصاد و مردم این کشور شده است و این اقدام تهدیدی برای صلح است که منافع عالی این کشور را به خطر انداخته است. البته که تحریم های جدید ایالات متحده فقط اوضاع را بدتر می کند. اقدامات تبعیض آمیز کشورهایی که دارای زرادخانه هسته ای هستند و پیمان را امضا کرده اند علیه کشورهای که پیمان را امضا کرده اند و سلاح هسته ای ندارند، تبعیض آمیز و برخلاف روح ان پی تی است.

ایران براساس موافقت نامه پادمان که با آژانس بین المللی انرژی اتمی منعقد کرده است بسیاری از موضوعات و تخلفات گذشته را اصلاح کرده است. با وجود هزاران ساعت تحقیق بازرسین متعدد آژانس بین المللی انرژی اتمی آنها نتوانسته اند مدرکی دال بر تولید یک دستگاه انفجاری هسته ای و آماده سازی یک آرمایش هسته ای را کشف کنند. ایران همچنین براساس تاکید گروه 5+1 بر زمان گریز هسته ای، می تواند استدلال کند که هنوز در پشت خط شروع فرآیند تولید بمب قرار دارد.

در نتیجه ایران می تواند این گونه استدلال کند که شورای امنیت حق ندارد تحریم هایی در قالب فصل هفتم منشور سازمان ملل متحد با توجیه خطری برای صلح داشته باشد. با این حال تحریم های یک جانبه ای که توسط برخی از اعضای برجسته سازمان ملل وضع شده است، حتی کمتر از این قابل توجیه هستند. در نهایت ایران می تواند از ان پی تی خارج شود و اعلام کند زمانی که تحریم های سازمان ملل و تحریم های یک جانبه لغو شود مجدداً به ان پی تی خواهد پیوست.

این مسئله مهمی است که از هرگونه اقدام که منجر به تضعیف انسجام و اثربخشی ان پی تی شود، جلوگیری به عمل آید. بنابراین ریسک خروج ایران از ان پی تی، گروه 5+1 را وادار به رو به رو شدن با مسئولیتشان به عنوان حافظین اصلی این پیمان می کند. چنین تهدیدی می تواند باعث اثری جدی در کنگره ایالات متحده و تسریع بخشیدن به نتیجه مذاکرات با ایران در زمینه توافق جامع شود.