چندی پیش و در پی اوج‌گیری دوباره تنش‌ها میان روسیه و آمریکا بر سر بحران اوکراین، وزارت خارجه روسیه با انتشار بیانیه‌ای تهدید کرد در رویکرد خود نسبت به مذاکرات هسته‌ای ایران تجدید‌نظر خواهد کرد؛ اما در پی دیدار معاون وزیر خارجه روسیه از ایران، این دیدگاه در میان غربی‌ها به وجود آمده که بیانیه مذکور، چیزی بیش از یک بلوف از سوی مسکو نبوده است.
چندی پیش و در پی اوج‌گیری دوباره
تنش‌ها میان روسیه و آمریکا بر سر بحران اوکراین، وزارت خارجه روسیه با
انتشار بیانیه‌ای تهدید کرد در رویکرد خود نسبت به مذاکرات هسته‌ای ایران
تجدید‌نظر خواهد کرد؛ اما در پی دیدار معاون وزیر خارجه روسیه از ایران،
این دیدگاه در میان غربی‌ها به وجود آمده که بیانیه مذکور، چیزی بیش از یک
بلوف از سوی مسکو نبوده است.
به
گزارش «تابناک»، ریچارد ویتز، پژوهشگر ارشد «مؤسسه هودسون» در مطلبی که
برای سایت تحلیلی «ورلد پالیتیکس ریویو» (WPR) نوشته، به سفر اخیر معاون
وزیر خارجه روسیه به تهران پرداخته و می‌نویسد، با وجود برخی نگرانی‌ها در
غرب، مبنی بر اینکه شاید این سفر، سبب تغییر رویکرد مسکو نسبت به مذاکرات
هسته‌ای ایران شود، عملاً در این زمینه، اتفاق خاصی از این سفر منتج نشد.
به
عقیده ویتز، اینکه هیچ بیانیه مشخصی که دربرگیرنده رویکرد جدیدی از سوی
روسیه در قبال موضوع هسته‌ای باشد در پی سفر ریابکف منتشر نشد، بیانگر آن
است که تهدید مسکو مبنی بر قطع همکاری با آمریکا در این زمینه، یک بلوف
بوده است. این امر بیانگر دیدگاه‌های پیشین روسیه است که در نوامبر ۲۰۱۴
از سوی یکی از مقامات شورای امنیت ملی این کشور مطرح شده بود. وی در سخنان
خود به ارائه طرح‌هایی از سوی روسیه در جهت بستن راه دستیابی ایران به سلاح
هسته‌ای اشاره کرده بود.
یکی از این طرح‌ها، موضوعی بود که طی
ماه‌های اخیر در برخی رسانه‌ها مطرح شده و مبنای آن، انتقال بخش قابل توجهی
از اورانیوم غنی شده ایران به روسیه برای کاهش ذخایر اورانیوم موجود در
ایران است. مقامات ایرانی تاکنون بار‌ها پذیرش چنین طرحی را تکذیب
کرده‌اند، ولی به هر حال این طرحی است که گفته می‌شود به ابتکار روسیه مطرح
شده است.
مقامات روس تاکنون بار‌ها تهدید کرده‌اند در واکنش به
تحریم‌های وضع شده از سوی آمریکا و همچنین دیگر ساز و کارهای اتخاذ شده از
سوی غرب علیه این کشور بر سر ماجرای اوکراین، همکاری خود با ایالات متحده
را در موضوعات حساس بین‌المللی کاهش خواهند داد؛ برای نمونه، در آخرین روز
سال جاری میلادی، وزارت خارجه روسیه با انتشار بیانیه‌ای تهدید کرد در
همکاری خود با آمریکا بر سر موضوعات مربوط به ایران و سوریه تجدید‌نظر
خواهد کرد.
ویتز در ادامه مطلب خود اشاره می‌کند، روسیه دلایل
خوبی برای ادامه همکاری با آمریکا بر سر موضوع هسته‌ای ایران دارد. به طور
کلی در موضوع ایران، روس‌ها مجموعه پیچیده‌ای از اهداف را دنبال می‌کنند که
شامل حمایت از تدابیر عدم اشاعه هسته‌ای، جلوگیری از جنگ، برقراری امنیت
منطقه‌ای، کاهش تحریم‌ها، افزایش اهرم‌های نفوذ مسکو در قبال ایران، محدود
کردن نفوذ آمریکا در منطقه اوراسیا و پیشبرد همکاری اقتصادی و همکاری در
حوزه انرژی با ایران است.
البته اهمیت این اهداف در ذهن
سیاستگذاران روس، به شرایط در حال تغییر بستگی دارد و دست‌کم در کوتاه مدت،
برخی از این اهداف در تقابل با یکدیگر بوده و در نتیجه، مسکو ناچار است
آنها را اولویت‌بندی کند.
روس‌ها با این استدلال که تعداد کشورهایی
که می‌توانند بالقوه در مجاورت آنها سلاح هسته‌ای داشته باشند، افزایش
یافته، نسبت به آینده نظام عدم اشاعه هسته‌ای نگران هستند؛ علاوه بر این،
آنها نگرانند که اسرائیل و آمریکا به برنامه هسته‌ای ایران واکنش نظامی
نشان دهند و این موضوع سبب بروز پیشامدهای غیر قابل پیش بینی در همسایگی
روسیه شود.
در صورتی که تنش‌های موجود بر سر برنامه هسته‌ای ایران
به جنگ منجر شود، شاید روسیه به سبب افزایش قیمت نفت در کوتاه مدت از این
امر منتفع شود؛ اما پیامدهای بالقوه بروز یک منازعه بزرگ، چالشی برای
منافع آنها به شمار می‌رود. حتی در صورتی که جنگی هم اتفاق نیفتد، از
دیدگاه روس‌ها، فعالیت‌های هسته‌ای و همچنین موشکی ایران این امکان را به
ناتو می‌دهد که ایجاد سپر دفاع موشکی خود را توجیه کند؛ سپری که روسیه
نگران است، هدف اصلی از ساخت آن، از میان بردن بازدارندگی هسته‌ای مسکو
باشد.
روس‌ها پس از حمایت از چهارمین قطعنامه شورای امنیت علیه
ایران در سال ۲۰۱۰، در مقابل وضع تحریم‌های بیشتر علیه ایران مقاومت کرده و
تحریم‌های موجود را کافی دانسته‌اند. مسکو خود را بازیگری نشان داده که
می‌تواند از منافع ایران دفاع کند؛ اما در عین حال، هر زمان که بخواهد،
ایران را در مقابل غرب تنها بگذارد.
روس‌ها مدعی هستند که پیوندهای
آنها با ایران، سبب شد موضوع سلاح‌های شیمیایی سوریه حل و فصل شود. به
همین منوال، در موضوع هسته‌ای ایران نیز مسکو سعی دارد چنین نشان دهد که در
حال ایفای نقشی کلیدی در حل مسأله است.
مشخص نیست که از نظر
اقتصادی، روس‌ها از دستیابی ایران و ۱+ ۵ به توافق جامع هسته‌ای تا چه حد
منتفع خواهند شد، زیرا از یک سو ارتقای روابط تجاری آنها با ایران برایشان
منفعت دارد و از سوی دیگر، بازگشت ایران به بازار جهانی نفت و بازگشت
سرمایه‌گذاران عمده بین‌المللی به این کشور، به نفع روسیه نیست. به هر حال،
در یازدهم نوامبر سال گذشته میلادی، مقامات روس و ایرانی توافقی برای
همکاری در حوزه هسته‌ای امضا کردند که بر اساس آن، شرکت‌های روس به عنوان
بازیگر غالب در برنامه صلح آمیز هسته‌ای ایران خواهند ماند.
افزون
بر این، با توجه به عدم تمایل غرب به همکاری نظامی و تسلیحاتی با ایران،
شرکت‌های نظامی روسیه به عنوان مهمترین شرکای ایران در این زمینه خواهند
ماند. با توجه به این ملاحظات، ویتز به ایالات متحده و هم پیمانان
غربی‌اش توصیه می‌کند از انجام اقداماتی که سبب به حاشیه رفتن روسیه در
موضوع هسته‌ای ایران و اقدام این کشور علیه منافع خودش شود، اجتناب کنند؛
به عبارت دیگر، از دید وی ادامه روند پیشین، می‌تواند همراهی و همسویی
روسیه با غرب در مسیر مذاکرات هسته‌ای با ایران را تضمین کند.