شهر تاریخی و زیرزمینی «اویی» نمونه کامل از پدافند غیرعامل .

هر چند کمتر کسی پیدا می شود که برای سفر به فضا پول کافی داشته باشد، اما در عوض سفر به زیر زمین نه آن قدرها پول می خواهد و نه البته آمادگی جسمانی و آموزشی خاص. در کشورهای مختلف بسیاری از سازه های عجیب و جالب توجه در اعماق زمین قرار دارد، که ایران خودمان نیز بی نصیب از جاذبه های بی نظیری که در زیرزمین قرار گرفته اند، نیست.

سال 1383 بود که خیلی اتفاقی، شهر تاریخی و زیرزمینی «اویی» در نوش آباد کاشان کشف شد؛ شهری نظامی که هنوز هم بخش های زیادی از آن برای باستان شناسان ناشناخته مانده است. با این حال، نمونه کامل و مبتکرانه ای از به کارگیری اصول پدافند غیرعامل به شمار می رود که نحوه حفاظت از مرزهای ایران را در طول تاریخ نشان می دهد.

آنچه به نام شهر زیرزمینی معروف است، در واقع ساختارهای متراکم، پیچیده و گسترده چون دالان های باریک تودرتو و اتاق هایی با ابعاد کوچک است. مجموعه اویی در زیر بافت قدیم شهر شکل گرفته و تا سطح کنونی شهر نیز گسترده شده است. این شهر برای حفاظت از جان و مال مردم در مواقع هجوم دشمن و در دو سطح افقی و عمودی گسترش یافته است.

غیر از ورودی اصلی، ارتفاع تمام قسمت های اویی به قد طبیعی یک انسان و بین 170 تا 180 سانتی متر است. روی دیوارها و در فواصل اندک، قسمت هایی مخصوص قرار گرفتن چراغ های پیه سوز به چشم می خورد. در بعضی قسمت ها نیز درون دیوار، سکوهای کوتاهی برای نشستن تعبیه شده که در اتاق ها از آن به عنوان طاقچه و قرار دادن اشیا استفاده می شود.

سیستم تهویه شهر زیرزمینی نوش آباد از طریق کانال هایی بوده که در سطح زمین ایجاد شده است.

اما چرا این شهر را به این نام می خوانند؟ برخی می گویند، نامگذاری این شهر به این دلیل است که «اوی» همان آهای در لهجه کاشانی است. هنگام ساخته شدن این شهر وقتی سطل پر از خاک می شده مقنی می گفته «اوی» و از آنجا که مسیر طولانی بوده شاگرد به محض شنیدن اوی، سطل خاک را بالا می کشیده است. البته ناگفته نماند که این شهر را بزرگ ترین شهر زیرزمینی «دست کند» جهان می نامند که حالا مدتی است برایش شهردار هم انتخاب کرده اند.

اما شهر دیگری که در زیرزمین قرار گرفته، واقع در جزیره توریستی ایران است؛ جزیره ای که به دلیل پاساژهایش، جاذبه های بی نظیر آن کمتر دیده می شود. کاریز‏؛ عنوان شهر زیرزمینی کیش است که نزدیک به 2500 سال قدمت دارد و البته به واسطه رسیدگی به آن، از شمایل خوبی برخوردار است.

قنات کیش، آب قابل شرب ساکنان جزیره را تامین می کرده که از نظر طول رشته قنات یا عمق چاه ها قابل مقایسه با قنات های دیگر نقاط ایران نیست . با توجه به شیب بسیار کم جزیره ، چگونگی هدایت آب های زیرزمینی به سطح زمین در کیش بسیار مهم بوده و نشان می دهد در زمان خود از پیشرفته ترین روش ها برای حفر قنات استفاده می کردند.

در شهر زیرزمینی کاریز قرار است غرفه های صنایع دستی ایران و جهان، رستوران سنتی و جدید، موزه سالن آمفی تئاتر، سالن کنفرانس و گالری های هنری به بهره برداری برسد.

این شهر در عمق 16 متری زمین قرار دارد و از کف تا سقف آن هشت متر ارتفاع دارد و بیشتر سقف آن از سنگواره، صدف و مرجان هایی پوشیده شده است که طبق نظر کارشناسی 270 تا 570 میلیون سال قدمت دارد و تک تک آن دارای شناسنامه رسمی است.

نتیجه آزمایش های انجام شده در دانشگاه مونیخ آلمان روی فسیل های به دست آمده از سقف مرجانی تونل نشان می دهد این سقف بین 53 تا 570 میلیون سال قدمت دارد. اگر با دقت بیشتری به این فسیل ها نگاه کنید، لاک پشتی را می بینید که از 570 میلیون سال قبل خود را برای امروز ما جاودانه کرده است. شهر زیرزمینی کیش (کاریز) باتوجه به ویژگی های منحصر به فرد آن مانند مرجانی بودن جزیره، آب شیرین قنات، هوای خنک در زیر زمین و سقف مرجانی مملو از فسیل های با قدمت بسیار بالا، در فهرست مهم ترین ابنیه جهانی قرار می گیرد.

یکی از شهرهای زیرزمینی که همچنان دارای شهروند است، در استرالیا قرار دارد و این روزها نزدیک به 1600 نفر در آن زندگی می کنند و به عنوان مرکز عقیق دنیا شناخته می شود زیرا بیشترین عقیق دنیا را تولید می کند. 

در این شهر که سال 1915 ساخته شده و سیستم آن کاملا شبیه شهرهای عادی است، شما می توانید خانه ها و کوچه های مختلفی را ببینید. این شهر مغازه های مختلف، کلیسا و حتی قبرستان نیز دارد.

یکی از معروف ترین و البته جالب ترین شهرهای زیرزمینی دنیا در منطقه ای به نام Cappadocia ترکیه قرار دارد. این شهر مربوط به زمان حکومت رومی ها در این منطقه است. این شهر از هفت طبقه تشکیل شده است و تمامی امکانات رفاهی نیز در آن یافت می شود. 

خانه های آن نه به شکل غارهای کوچک بلکه کاملا مهندسی و مانند خانه های امروزی است. به نظر می رسد این شهر محلی برای زندگی مسیحیانی بوده که قصد فرار از دست حکومت روم را داشته اند.