ناکامی سعودی‌ها در متحد کردن کشورهای عرب منطقه علیه ایران

طی هفته‌های اخیر، روندهایی از بهبود روابط میان قطر از یک سو و دیگر کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس از سوی دیگر شکل گرفت که از سوی خود این کشور به شدت بعد تبلیغاتی پیدا کرد. با این حال، شواهد موجود و همچنین اظهارات پشت پرده، حکایت از آن دارد که در عمل، کشورهای مذکور نتوانسته‌اند در هیچ یک از موضوعات مورد اختلاف به تفاهم برسند.به گزارش «تابناک»، روزنامه «نیویورک تایمز» در مطلبی به بررسی روند اخیر بهبود روابط میان قطر و دیگر کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس (به ویژه عربستان سعودی و امارات) پرداخته و می‌نویسد، با وجود شکل‌گیری این روند، شکاف‌ها همچنان میان آن‌ها موجود و قابل مشاهده است.

در این مطلب آمده است: پادشاهان کشورهای عرب منطقه خلیج فارس، این ماه دور یکدیگر جمع شده و با دست دادن و بوسیدن پیشانی یکدیگر، تلاش کردند چنین نشان دهند که بر اختلافات هجده ماهه خود غلبه کرده و برای مقابله با دشمنان مشترک خود ـ که آن را ایران و داعش می‌دانند ـ با هم متحد خواهند شد.

اما شکاف میان قطر و دیگر کشورهای منطقه همچنان مشهود است، به ویژه در نقطه‌ای که برای نخستین بار این شکاف بروز کرد؛ یعنی سقوط دولت محمد مرسی در مصر.

یک مقام ارشد مصری که نخواسته نامش فاش شود درباره رویکردهای موجود به این مسأله می‌گوید: «هیچ چیز تغییر نکرده است. هیچ چیز. هیچ چیز». این در حالی است که اختلاف میان کشورهای عرب منطقه، آن‌ها را از اتخاذ رویکردی مشخص و هماهنگ در قبال سوریه باز داشت و همین موضوع خود از عوامل ظهور داعش بود.

از سوی دیگر، همین موضوع سبب شده در موضوعی که شورای همکاری خلیج فارس با عنوان توسعه نفوذ ایران از آن یاد کرده و درصدد مقابله با آن است، موفقیتی برای این کشور‌ها حاصل نشود. در لیبی نیز هر یک از کشورهای عربی از یکی از گروه‌های مسلح حمایت می‌کند که همین موضوع خود به تشدید جنگ داخلی در این کشور منجر شده است.
 
اما در محور منازعه، موضوع ترویج اسلام اخوانی از سوی قطر در دیگر کشورهای منطقه، به ویژه عربستان سعودی و قطر قرار دارد. قطر که با هدف توسعه نفوذ منطقه‌ای، خود را در اتحاد با اخوان المسلمین نگه داشته، از نظر مالی از دولت محمد مرسی در مصر حمایت می‌کرد. در پی سقوط این دولت به دست نظامیان، قطر وقایع رخ داده را «کودتا» خواند و به مخالفان دولت جدید پناه داد. شبکه خبری «الجزیره» قطر نیز به کار انتقاد از دولت جدید مصر مشغول بوده است.

عربستان سعودی و امارات که هر دو، اخوان المسلمین را تهدیدی برای ثبات خود می‌بینند، از دولت جدید مصر حمایت ‌و هر دو بر قطر فشار وارد کرده‌اند تا اخوانی‌ها را از کشورش اخراج کرده و فعالیت شبکه الجزیره را نیز محدود کند.

طی هفته‌های منتهی به نشست اخیر کشورهای مذکور، منابع خبری مختلف در منطقه گزارش دادند که قطر در عمل تسلیم شده و هر دو درخواست فوق را پذیرفته است. در همین راستا، در بیانیه نهایی این نشست، از مصر و همچنین «نقشه راه» عبدالفتاح السیسی برای تحول سیاسی در این کشور اعلام «حمایت کامل» شده بود.

اما اکنون مقامات دولتی کشورهای مختلف عربی می‌گویند، قطر تغییر چندانی در مواضع خود نداده است. در عوض، عربستان و امارات مبارزه خود علیه اخوان المسلمین و قطر را متوقف کرده‌اند، زیرا معتقدند در حال حاضر تهدیدات مهمتری وجود دارد که باید برای آن‌ها چاره‌اندیشی کرد.

یک مقام ارشد قطری نیز که نخواسته نامش فاش شود می‌گوید، بیانیه مشترک قرائت شده در پایان نشست اخیر، صرفاً یک «مطلب مطبوعاتی» بوده که اهمیت چندانی ندارد. وی با بیان اینکه قطر همیشه از مردم مصر حمایت می‌کند، گفته، شبکه الجزیره نیز از نظر تیم رسانه‌ای مستقل است و دیگر کشور‌ها نباید فقط به خاطر اینکه یک شبکه خبری واقعیات را بازتاب می‌دهد، مسأله را سیاسی کنند.

از سوی دیگر، هرچند قطر از برخی اعضای اخوان خواسته به دلیل انجام فعالیت‌های سیاسی، دوحه را ترک کنند، ‌۱۰ نفر یا کمتر از آن‌ها این کار را انجام داده‌اند. مقام قطری می‌گوید: «ما از آن‌ها نخواسته‌ایم ‌تحت هر شرایطی دوحه را ترک کنند و ما به هیچ وجه آن‌ها را آزار نداده‌ایم».

افزون بر این، شبکه الجزیره نیز همچنان به فعالیت‌های سابق خود در مصر ادامه می‌دهد. به عنوان مثال، این شبکه اخیراً اظهارات یک تحلیلگر را پخش کرد که می‌گفت، حسنی مبارک و عبدالفتاح السیسی هر دو باید به دلیل کشتن تظاهرکنندگان مخالف خود، به اعدام محکوم شوند.

به هر حال، از مجموعه این تحولات می‌توان چنین برداشت کرد که هرچند طی ماه‌های اخیر، عربستان سعودی سعی داشته ضمن متحد کردن دوباره کشورهای عرب منطقه حول محور خود، زمینه تحقق هر چه بیشتر و بهتر برنامه‌هایش را فراهم کند، ‌آنچه در عمل رخ داده، تنها مجموعه‌ای از اقدامات تشریفاتی بوده و شکاف‌های ایجاد شده میان قطر و عربستان و امارات همچنان به قوت خویش باقی است.