همزمان با آغاز دهمین دور و به نوعی، آخرین دور از مذاکرات ایران با ۱+۵، جسته گریخته اخباری از محتوای مذاکرات و خواسته‌های دو طرف منتشر می‌شود که شاید مهمترین آنها، گزارش روزنامه گاردین درباره طرح مکتوب آمریکا به ایران در مذاکرات مسقط باشد.
مذاکرات هسته ای
طرح مکتوب آمریکا به ایران در مسقط
این روزنامه انگلیسی با اعلام این خبر، نوشت: «طی مذاکرات عمان در ماه جاری اختلافات درباره نکات اصلی پس از اینکه طرح مکتوبی از سوی ۵+۱ به ایران ارائه شد، تشدید شد».
به نوشته گاردین، ۵+۱ در طرح خود به ایران پیشنهاد داده، تحریم‌ها، در یک دوره کوتاه مدت و به شکل محدود تخفیف می‌یابد، مگر آنکه تهران بپذیرد حجم بیشتری از ظرفیت غنی سازی اورانیوم خود را کاهش دهد.
پیش از این هم منابع ایرانی اعلام کرده بودند که آمریکا در مذاکرات مسقط سندی ۸ صفحه‌ای به ایران ارائه و در آن خواسته‌هایی مطرح کرده‌اند که «بازگشت برنامه هسته‌ای به نقطه صفر» به شمار می‌آید. اما یک مقام ارشد آمریکایی در واکنش به این خبر، مدعی شده هیچ طرحی روی کاغذ به ایران ارائه نشده، اما تائید کرده واشنگتن در مذاکره عمان موضع خود را با جزئیات شرح داده است.
۴۵۰۰ سانتریفیوژ یا ۸ هزار دستگاه
همزمان با انتشار این خبر، آسوشیتدپرس نیز در گزارشی ضمن بر شمردن اختلافات طرفین در مذاکرات هسته‌ای، مدعی شده است که آمریکا تنها با برخورداری ایران از ۴۵۰۰ سانتریفیوژ موافقت کرده است اما ایران کف نیاز خود را ۸۰۰۰ سانتریفیوژ اعلام کرده است.
برخی کارشناسان مدعی هستند، هم‌اکنون نقطه گریز ایران، یعنی مدت زمانی که ایران نیاز دارد تا بتواند به تسلیحات هسته‌ای دست پیدا کند، ۳ماه است و آمریکا و سایر کشورهای ۵+۱ درصدد هستند که این فاصله زمانی را طولانی‌تر کنند.
کاهش ذخایر گاز اورانیوم
در آغاز مذاکرات طرف آمریکایی تنها با برخورداری ایران از ۱۵۰۰ سانتریفیوژ موافق بوده است، اما هم اکنون و پس از پیشرفت‌های حاصله آمریکا با ۴۵۰۰ سانتریفیوژ نیز موافقت کرده است، مشروط به اینکه ایران امتیازات دیگری واگذار کند. یکی از امتیازات مورد نظر آمریکا، کاهش ذخائر گاز اورانیوم ایران است. این گاز در آغاز مراحل غنی‌سازی به سانتریفیوژها تزریق می‌شود. کاهش ذخائر گازی یکی دیگر از روش‌هایی است که می‌تواند نقطه گریز هسته‌ای یک کشور را بالا ببرد. ظاهرا ایران در ابتدا با این پیشنهاد موافق بوده اما هم اکنون در حال مذاکره با روسیه در خصوص این موضوع است، چراکه مقرر شده این ذخائر در روسیه نگاهداری شوند.
آسوشیتدپرس در ادامه به نقل از برخی منابع دیپلماتیک مدعی شده است که ایران تقاضای خود برای تعداد سانتریفیوژهای فعال را از ۱۰ هزار به ۸ هزار عدد کاهش داده است، اما این رقم صرفنظر از میزان ذخائر گاز اورانیوم ایران برای طرف غربی قابل پذیرش نیست. به علاوه، ایران محدودیت در برنامه غنی‌سازی خود را تنها برای مدت زمانی چند ساله می‌پذیرد، اما غرب خواهان محدودیت این برنامه در بازه‌ای بیش از ۱۰ سال است.
اختلافات در مورد نحوه استفاده از زیرساخت‌های مقاوم در بمب و راکتورهای پیشرفته و پیچیده‌ای که قادر به تولید پلوتونیوم هستند نیز همچنان در جای خود باقی است. با این وجود دیپلمات‌ها معتقدند که این اختلافات در صورت حل سایر موارد و حصول به توافق از میان برداشته خواهند شد.
سرعت لغو تحریم‌ها؛ موضوع چالشی
اما این همه چالش پیشروی ایران و ۱+۵ نیست. «مدت توافق نهایی» و «سرعت لغو تحریم‌ها»یی که علیه ایران اعمال شده، از دیگر موضوعات دشوار به شمار می‌آید.
روزنامه دیلی‌تلگراف، اما از دیدگاه خود «میزان غنی‌سازی اورانیوم» و «راکتور آب سنگین اراک» را از موانع اصلی بر توافق نهایی دانست و درباره بحث لغو تحریم‌ها نوشت: «ایران خواستار برطرف شدن تحریم‌ها علیه خود است اما بر طرف کردن تحریم‌های آمریکا، سازمان ملل و اروپا علیه ایران فرآیند زمان‌بری است چراکه باید برای لغو تحریم‌ها علیه ایران قطعنامه‌هایی در شورای امنیت سازمان ملل و اتحادیه اروپا تصویب شود. از طرف دیگر بر طرف کردن تحریم‌های آمریکا علیه ایران نیازمند اقدام کنگره آمریکا برای نهایی شدن است».
تعلیق یا لغو تحریم‌ها
در همین رابطه نیز، «جف راتک» سخنگوی وزارت خارجه آمریکا گفت، در صورت به دست آمدن توافق هسته‌ای جامع میان ایران و ۱+۵، آمریکا تحریم‌ها را «تعلیق» می‌کند و «لغو کامل» آنها را به پایبندی ایران به توافق منوط خواهد کرد. وی افزود: «اگر مذاکرات ۱+۵ با ایران به توافقی منجر شود، دیدگاه ما این است که بهتر است تحریم‌ها در ابتدای به جای برچیده شدن، تعلیق شوند. تنها زمانی که اطمینان یابیم که ایران به تعهدات خود پایبند بوده است، برای لغو تحریم‌ها اقدام خواهیم کرد».
غیرممکن بودن لغو تحریم‌های شورای امنیت در برهه کنونی
دغدغه ایران صرفا تحریم‌های یکجانبه آمریکا و تاثیرگذاری کنگره بر روند لغو تحریم‌ها نیست. بر اساس برخی گزارش‌ها، طرف ایرانی، همچنین خواستار لغو تحریم‌های شورای امنیت شده است؛ موضوعی که روزنامه «وال‌استریت‌ژورنال» با اشاره به آن نوشت: « لغو این تحریم‌ها مشروعیت و بنیان تحریم‌های یکجانبه آمریکا را نیز از بین می‌برد و واشنگتن نباید با لغو آنها در آغاز اجرای توافق موافقت کند».
نویسنده این مطلب که هم لغو تحریم‌های شورای امنیت و هم تحریم‌های یکجانبه را دارای مشکلاتی برای آمریکا دانسته، نوشته: «تحریم‌های سازمان ملل در صورت لغو، دیگر حتی اگر ایرانی‌ها نیز حقه بزنند، به راحتی قابل اعمال نخواهد بود. هرچند روسیه و چین بین سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۰ در ۶ مورد به نفع این تحریم‌ها ر‌أی دادند، اما آنها احتمالا با تصویب مجدد آنها مخالفت خواهند کرد. تمهیدات سازمان ملل، سنگ بنای بخش اعظم ساختار تحریم‌های جهانی هستند و در عین حال مبنای قانونی تحریم‌های ملی بی‌شمار علیه ایران را فراهم می‌کنند و در صورتی که قطعنامه‌های سازمان ملل فسخ شوند، این تحریم‌ها نیز می‌توانند از هم بپاشند. به همین جهت برداشتن تحریم‌های سازمان ملل باید در پایان توافق و نه در مرحله ابتدایی آن صورت گیرد».
عدم لغو تحریم‌های غیرمرتبط با بحث هسته‌ای
وال‌استریت‌ژورنال همچنین در بحث تحریم‌های یکجانبه نیز مسئله‌ای را مطرح کرده است که تاکنون کمتر به آن پرداخته شده است. به نوشته این روزنامه، در حالی در توافق موقت ژنو تعهد دولت آمریکا به لغو «تحریم‌های مرتبط با هسته‌ای» محدود شده که اغلب تحریم‌های وضع‌شده علیه ایران، تنها مربوط به بحث هسته‌ای نیستند. این گزارش می‌افزاید: «به عنوان نمونه، تحریم بانک مرکزی ایران از سوی وزارت خزانه‌داری و از جمله به واسطه "نگرانی نسبت به پولشویی” و همچنین مشارکت در "حمایت مالی از تروریسم”، وضع شده است. در مقابل، برخی از تحریم‌هایی که به روشنی مربوط به مسئله هسته‌ای هستند، مانند قطعنامه ۱۷۳۷ شورای امنیت سازمان ملل، شامل تحریم‌هایی هستند نظیر ممنوعیت صادرات تسلیحاتی ایران. که باید فارغ از هرگونه توافقی، همچنان حفظ شوند».
تلاش لابی صهیونیستی برای اثرگذاری بر مذاکرات
کنگره آمریکا و نفوذ لابی صهیونیسم در آن از دیگر موانع حصول توافق به شمار می‌آیند؛ موضوعی که نشریه نیوزویک در گزارشی با اشاره به آن، از مخالفت اعضای کنگره با هرگونه توافق احتمالی با ایران خبر داد. «لیندسی گراهام» سناتور جمهوری خواه ایالت کارولینای جنوبی طی اظهار نظری درباره حصول توافق احتمالی بین ایران و گروه ۱+ ۵ گفت: «هرگونه توافق هسته‌ای با ایران باید در داخل کنگره آمریکا مورد بحث قرار گیرد».
لیندسی گراهام در ادامه گفت: «اگر ایران خواهان داشتن برنامه‌های هسته‌ای مسالمت آمیز است، بسیار خب. این کشور می‌تواند راکتور بسازد اما باید سوخت هسته‌ای این کشور تحت نظارت باشد».
وی درباره واگذاری قابلیت غنی سازی اورانیوم به ایران همچنین گفت:« واگذاری قابلیت غنی سازی به ایرانیان دیوانگی است و این موضوع باید خارج از بحث مذاکرات قرار گیرد».
کنگره حق غنی‌سازی ایران را به رسمیت نمی‌شناسد
«الیانا لتینن» عضو جمهوری خواه مجلس نمایندگان آمریکا و رئیس کمیته فرعی خاورمیانه و شمال آفریقا در یادداشت خود در روزنامه هیل ضمن انتقاد از عملکرد دولت اوباما در مذاکرات هسته‌ای با ایران، خواستار لغو کامل برنامه غنی‌سازی ایران شده است. وی مدعی شده است که ممکن است اوباما حق غنی‌سازی ایران را بپذیرد، اما کنگره به هیچ عنوان با این موضوع کنار نخواهد آمد.
لتینن تحریم‌ها را به عنوان اهرمی علیه جمهوری اسلامی واجد ارزش فوق‌العاده‌ای خوانده که دولت اوباما در درک اهمیت آن و اهداف وضع آن دچار سوء تفسیر شده است. وی دولت اوباما را متهم به کوته‌نظری در فهم اهمیت تحریم‌ها کرده و گفته: اوباما بر آن است در مقابل امتیازاتی به کاهش، تعلیق و چشم‌پوشی از بخش‌هایی از تحریم‌ها بپردازد، اما او از چنین اختیاراتی برخوردار نیست.
در نهایت وی موفقیت مذاکرات و تلاش‌های دیپلماتیک را نه در بالا بردن نقطه گریز هسته‌ای ایران، بلکه در تحت فشار قرار دادن ایران و توقف کامل آنچه برنامه تولید تسلیحات هسته‌ای خوانده، معرفی کرده است و خواستار نقش و اختیارات گسترده‌تر کنگره در موضوع مذاکرات هسته‌ای ایران شده است.
فارس