نوآوری های رسانه ای؛ مزیت ها و آسیب ها

اینترنت کاربردهای بسیاری در زندگی انسان ها دارد و فرهنگ جوامع را به شدت درگیر خود می سازد و همه امور و زمینه های زندگی- از نظام های فکری تا ارتباطات و مطلوب های بشری در همه جوامع- را متاثر می کند.گسترش استفاده از اینترنت، دامنه شبکه های گوناگون اینترنتی مانند شبکه های اجتماعی به ویژه برای دوست یابی، همسریابی و… را نیز به شدت افزایش داده است؛ به طوری که در بسیاری از اوقات فضایی بدون مانع برای سرگرمی و پرکردن اوقات بیکاری افراد به شمار می رود.

نمونه ای کوچک اما با اهمیت از این امور، ازدواج بر پایه روابط دوستی اینترنتی است که به پیروی از فضاها و شبکه های مجازی روز به روز گسترش بیشتری می یابد و تا اندازه زیادی نیز آسیب زا بوده است.

انواع گوناگون این شبکه ها توانسته اند در شبکه جهانی اینترنت کاربران بسیاری را به عنوان عضو خود داشته باشند.شبکه های دوست یابی و همسریابی به عنوان شبکه هایی با کاربران زیاد یکی از بسترهای آسیب زای فضای مجازی است که عده ای از سر خوش خیالی یا سادگی و عده ای نیز با نیت سودجویی و فریبکاری در آنها عضو می شوند.

هر روزه در رسانه ها اخبار زیادی از فریب خوردن افراد به ویژه زنان و دختران جوان به گوش می رسد که با امیدهای واهی به فضای مجازی وارد شده و مورد سوء استفاده قرار گرفته اند.«سعید رضا عاملی» استاد گروه ارتباطات دانشگاه تهران، در مقاله ای با عنوان «دو فضایی شدن آسیب ها و ناهنجاری های فضای مجازی» می نویسد: با پیدایش و گسترش صنعت ارتباطات و در امتداد آن اینترنت به عنوان شبکه ارتباطی و اطلاعاتی جهانی، فضای مجازی تازه ای در عرصه زندگی به وجود آمد که می توان با عناوینی همچون «فضای دوم» و «فضای مجازی» از آن یاد کرد.

او در همین مقاله تاکید می کند فضای نوپدید به تدریج و بیش از پیش بایسته ها، قواعد، هنجارها، الگوهای کنشگری، تعامل و ارتباطات نمادین، نهادها، اجتماع ها، ارزش ها و ضد ارزش های فضای این جهان را در خود به شکلی شبیه سازانه بر می سازد.از سوی دیگر، افزون بر سویه های مطلوب و هنجارمندی که در این فضا با سرعتی غیر قابل تصور به شکلی نمادین باز تولید می شوند، سویه های تاریک زندگی فردی و جمعی انسان ها در جهان واقعی نیز به این فضا سرازیر شده و سرایت می کند (۱).

 از جمله ابعاد منفی فضای مجازی می توان به آسیب ها و ناهنجاری هایی اشاره کرد که در حال تبدیل شدن به یکی از عناصر مرتبط با تحقیقات جرم شناسانه معاصر هستند.اینترنت افزون بر آثار و دستاوردهای مثبتی هچون به روز کردن اطلاعات، استفاده از مطالب علمی و دسترسی به فناوری های روز، بستری را فراهم کرده که به موازات آن گرایش نوجوانان و جوانان به چت روم ها، عشق های مجازی، کلاهبرداری و سوء استفاده از دختران و پسران با ارایه شخصیت های دروغین، ازدواج های اینترنتی، دزدی اطلاعات و اخاذی را موجب شده است (۲).

از یک دهه پیش تاکنون که اینترنت در ایران جای خود را باز کرده، روابط دختر و پسر ابعاد تازه ای یافته است؛ نخست چت روم ها و شبکه های اجتماعی کاربران ایرانی را به سوی خود کشیدند. در کنار این دنیاهای مجازی، سایت هایی همسریابی در ایران مشتری های ویژه خود را دارند؛ سایت هایی که تکلیفشان با هیچ کس، حتی خودشان معلوم نیست و هر کدام سازی می زنند. هر چند عمده آنها در ظاهر از یک فرمول برای همسرگزینی و همسریابی استفاده می کنند (۳).

بیشتر جامعه شناسان و آسیب شناسان خانواده بر این باورند که ازدواج اینترنتی در ایران بیشتر آسیب به همراه دارد تا سود.هر چند متولیان این تارنماها می گویند هدفشان تسهیل ازدواج جوانان است اما در واقع این افراد با راه اندازی این مراکز مجازی زیر پوشش به ظاهر موجه و مذهبی، بسیاری از انسان ها را قربانی و پلکان سودجویی خود کرده و اندکی به آسیب ها و پیامدهای منفی که چنین فضاهایی برای کاربران به بار می آورد نمی اندیشند و هیچ نگرانی به خود راه نمی دهند.

سوءاستفاده و اخاذی از سوی مجرمان و حتی غوطه ور شدن شریک زندگی در وادی فساد، فحشا، بدگمانی و… در زندگی مشترک آینده از جدی ترین آسیب های این فضا برای دختران است هر چند پسران نیز از این پیامدها مصون نیستند (۴).

 جمع بندی

هم اکنون شبکه های مجازی با تاثیرپذیری از عواملی همچون شتاب روزافزون گسترش این فضاها، دسترسی آسان همگان به آنها، جهانی شدن، همه جایی بودن، چندرسانه ای بودن و… به سرعت دامنه نفوذ خود را می گسترانند و به دنبال آن نیز کاربران خود را روز به روز افزایش می دهند.

این موضوع در کشورهای گوناگون به تناسب شرایط و موقعیت اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی آنها و همچنین سطح شناخت و آگاهی کاربران شبکه های مجازی، متفاوت از هم بوده و از این رو پیامدهای آن نیز متفاوت خواهد بود.شبکه های دوست یابی و همسریابی اینترنتی که در کشور ما نیز با وجود فرهنگ ایرانی- اسلامی ریشه دار، گسترش زیادی دارد، نمونه ای از فضاهای مجازی است که فعالیت بیشتر آنها غیرقانونی و بدون نظارت ادامه دارد و افراد زیادی را درگیر ارتباطات غیرواقعی و سودجویانه خود کرده است.

در این شبکه ها و فضاهای غیرواقعی کاربران اطلاعات شخصی خود را رد و بدل می کنند و همین امر زمینه را برای سودجویی ها و کلاهبرداری های اینترنتی فراهم می سازد.تهدید به انتشار اطلاعات رد و بدل شده در فضای مجازی برای باج گیری، نمونه ای از این کلاهبرداری های اینترنتی در این تارنماهای غیرقانونی است و بیشتر، دختران جوانی را قربانی می کند که ناآگاهی، خامی و سادگی و از همه مهمتر اعتماد بی جای آنان به دیگران موجب می شود طعمه ای راحت در دام شکارچیان باشند.

فارس