طرف غربی نیز که تا پیش از این تنها جواب رد از مذاکره کنندگان ایرانی می شنید فرصت دیپلماسی را غنیمت شمرد و پای میز مذاکره نشست. مذاکراتی که اکنون ده ماه از آن می گذرد و حاصل آن اعتماد سازی ایران برای غربی ها و در مقابل کاهش فشار تحریم علیه ایران است. اما این مذاکرات به ضرب العجل پایانی خود نزدیک می شود بدون آنکه توافق نهایی بین طرفین حاصل شده باشد.
"ایران کوتاه نمی آید" این همان جمله ای است که این روزها در رسانه های غربی می توان به چشم دید. فناوری هسته ای ایران نه مانند سال 82 در مرحله آزمایشگاهی است که بتوان آن را با اعمال فشار متوقف کرد و نه مانند تکنولوژی هسته ای لیبی وارداتی است که بتوان آن را با چند کشتی خارج کرد. ایران به دانش هسته ای دست یافته است و این مهمترین برگ برنده مذاکره کنندگان در برابر قدرتهای شش گانه جهان است.
این نکته برای طرف غربی مشخص شده است که موضوع هسته ای ایران به جایی رسیده که قابل بازگشت نیست. جمهوری اسلامی ایران صاحب تکنولوژی ، تاسیسات و تجهیزات بومی است.
از سوی دیگر جدیت ایران در روند مذاکرات در دور اخیر مانع از آن می شود که طرف غربی بتواند ادعای وقت کشی از سوی ایران را مطرح کند. همانگونه که ایران و طرف غربی اعلام کرده اند، مذاکرات بدون نتیجه خوب برای هر دو طرف بی فایده است به همین جهت طرف ایرانی محدودیت 190 هزار سو را برای خود به عنوان خط قرمز مذاکرات در نظر گرفته و توافق خوب را حصول این نتیجه عنوان می کند. در این بین چندین چالش بزرگ بر سر راه است، اول اینکه ایران تعداد سانتریفیوژهای خود را کاهش نمی دهد (19 هزار سانتریفیوژ نوع IR1) و اگر تعداد کاهش یابد باید نسل جدید با توان بیشتر جایگزین شود. این محدودیت قابل تعدیل است اما نه به اندازه 1500 سانتریفیوژ مورد نظر 5+1.
اختلاف دوم در مساله فردو است. فردو از نظر نظامی بسیار مستحکم و در موقعیت عالی ساخته شده به صورتی که حمله نظامی نمی تواند عاملی برای از بین بردن آن باشد. به عبارت دیگر ایران از فردو به عنوان وجه ضمان سایت نطنز استفاده می کند. طرف غربی به دنبال تعطیل کردن این بخش است اما طرف ایرانی حاضر به عقب نشینی در مساله فردو نیست.
مشکل سوم که تا حدودی حل شده است مساله آب سنگین اراک است. آب سنگین اراک به دلیل حجم پلوتونیوم تولیدی در سال (9 تا 10 کیلوگرم) می تواند به عنوان راهکاری برای تولید بمب هسته ای به شمار بیاید. دانشمندان ایرانی با تغییر در این رئاکتور موفق شدند حجم تولید پلوتونیوم را به کمتر از 2 کیلوگرم در سال کاهش دهند. این اقدام دانشمندان ایرانی سبب شد تا آب سنگین اراک همچنان آب سنگین باقی بماند و مساله اراک نیز تا حدودی حل شود.
مساله چهارم در موضوع سطح غنی سازی است. طرف غربی پس از آنکه از موضع خود درباره "عدم غنی سازی در ایران" عقب نشینی کرد اکنون بر غنی سازی محدود پا فشاری می کند و دوره اعتماد سازی در این خصوص را بیش از 10 سال مطرح می کند. اما طرف ایرانی با توجه به نیاز داخلی بویژه نیاز نیروگاهی ایران تاکید می کند که دوره اعتماد سازی باید کمتر از 10 سال باشد و ایران تا سال 2021 بتواند سوخت مورد نیاز خود را برای رئاکتور بوشهر تامین کند. (قرار داد ایران با روسیه درباره تامین سوخت رئاکتور بوشهر تا سال 2021 است).
چالش پنجم میان ایران و 5+1 بر سر تحریم ها و چگونگی لغو آنها است. بخشی از تحریم ها از سوی سازمان های بین المللی است و این تحریم ها با شفاف سازی ایران برداشته می شود. بخش بزرگی از تحریم های موجود توسط دولت آمریکا وضع شده و این تحریم ها در آینده به بهانه های مختلف از جمله مساله فلسطین و مساله حقوق بشر در ایران ادامه خواهد داشت. نکته مهم این است که در صورت توافق بین ایران و 5+1 ، یخ موجود در روابط به زودی آب نخواهد شد و ایران شریک مورد اطمینان 5+1 نخواهد شد به همین دلیل برخی رفتارهای غیر منصفانه غرب ادامه خواهد داشت.
ایران در روند مذاکرات آنچه دنبال می کند اثبات حقانیت خود در مساله هسته ای و دفاع از حقوق بین الملل خود از طریق دیپلماتیک است. از سوی دیگر لغو تحریم ها در بازه کمتر از 2 سال، فضا برای رشد اقتصادی ایران و سرازیر شدن سرمایه های خارجی به بازار ایران را فراهم می کند. این به معنای مقابله کشورهای منطقه با حل مساله هسته ای است. ( کشورهایی مانند ترکیه، عربستان و رژیم اشغالگر قدس)
نتیج مذاکرات هر چه باشد ایران در یکسال گذشته از مذاکرات منتفع شده است. اول آنکه اقتصاد لگام گسیخته کشور به شرایط ثبات بازگشت، دوم آنکه تمام حوزه های اقتصادی بویژه حوزه های صنعتی نفسی تازه کرده اند تا در صورت عدم توافق بتوانند ادامه مسیر را با توانی مضاعف دنبال کنند.