برنامه نجات ایران دربرابر اپیدمی‌ها

به گزارش پایداری ملی، طرح واپایش تهدیدات ناشی از ناقل مهاجم زیستی (پشه آئدس) به استناد تبصره۱ قانون تشکیل سازمان پدافند غیرعامل کشور ـ مصوب مجلس شورای اسلامی ـ و ماده۸ اساسنامه این سازمان ـ مصوّب مقام معظّم رهبری ـ و در راستای تحقق اصل ۲۹ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، پیشنهاد شماره ۴۰۳/۴۲۴۶/م مورخ ۱۴۰۳/۰۳/۲۱ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی درخصوص تهدیدات ناشی از ناقل مهاجم زیستی در هشتادوچهارمین جلسه کارگروه (کمیته)   دائمی پدافند غیرعامل کشور در تاریخ ۱۴۰۳/۰۲/۲۵ بررسی و تصویب شده است. این طرح با توجه به خطرات جدی که این پشه به همراه دارد و گزارش‌های متعدد از اپیدمی‌های بیماری‌های مرتبط با آن در کشورهای همسایه، به تصویب رسیده است. پشه آئدس به عنوان یکی از مهمترین ناقلین بیماری‌های ویروسی، خطرات جدی برای سلامت عمومی ایجاد می‌کند و نیاز به یک برنامه جامع و هماهنگ برای کنترل و پیشگیری از آن دارد.

تهدیدات زیستی جهان در عصر حاضر

در دنیای امروز، تهدیدات زیستی یکی از بزرگترین چالش‌هایی است که بشریت با آن مواجه است. گسترش سریع بیماری‌های ویروسی، تغییرات اقلیمی، افزایش جمعیت و جابجایی‌های گسترده انسانی از عواملی هستند که این تهدیدات را تشدید می‌کنند. ناقلین زیستی مانند پشه آئدس که ناقل بیماری‌های خطرناکی چون تب دانگ، چیکونگونیا و زیکا هستند، می‌توانند به سرعت از یک نقطه به نقطه‌ای دیگر منتقل شده و باعث اپیدمی‌های گسترده شوند. این تهدیدات نه تنها سلامت عمومی را به خطر می‌اندازند، بلکه می‌توانند اثرات اقتصادی و اجتماعی گسترده‌ای نیز داشته باشند.در سال‌های اخیر، جهان شاهد اپیدمی‌های متعددی بوده است که هر یک نشان‌دهنده اهمیت آمادگی در برابر تهدیدات زیستی است. اپیدمی‌های تب دانگ در آسیا و آمریکای لاتین، شیوع ویروس زیکا در برزیل و دیگر کشورهای آمریکای جنوبی و همچنین اپیدمی ابولا در غرب آفریقا نمونه‌هایی از این تهدیدات هستند. این اپیدمی‌ها باعث مرگ و میر هزاران نفر شده و نظام‌های بهداشتی بسیاری از کشورها را تحت فشار قرار داده‌اند. تجربه این اپیدمی‌ها نشان می‌دهد که سرعت انتشار و شدت تاثیرات بیماری‌های ویروسی می‌تواند به سرعت فراتر از مرزهای ملی حرکت کند و به یک بحران جهانی تبدیل شود.با توجه به تجربه‌های گذشته و تهدیدات زیستی موجود، ضرورت ارتقای آمادگی ملی و جهانی در برابر اپیدمی‌ها بیش از پیش احساس می‌شود. این آمادگی شامل توسعه زیرساخت‌های بهداشتی، تقویت سیستم‌های رصد و پایش، آموزش عمومی و افزایش آگاهی درباره راه‌های پیشگیری و مقابله با بیماری‌ها است. همچنین همکاری بین‌المللی برای تبادل اطلاعات و تجربه‌ها و توسعه واکسن‌ها و داروهای موثر نقش حیاتی در کنترل اپیدمی‌ها دارد. بدون یک برنامه جامع و هماهنگ، مقابله با تهدیدات زیستی به چالشی بزرگ تبدیل خواهد شد.

اهمیت طرح واپایش ناقل مهاجم زیستی

پشه آئدس یکی از مهمترین ناقلین بیماری‌های ویروسی مانند تب دانگ، چیکونگونیا و زیکا است. این بیماری‌ها باعث مرگ و میر بالا و مشکلات جدی بهداشتی در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری می‌شوند. با توجه به احتمال ورود این پشه به کشور از طریق مرزهای زمینی، دریایی و هوایی، و گزارش‌های متعدد از وجود آن در مناطق مختلف کشور، اجرای طرح واپایش ناقل مهاجم زیستی ضروری به نظر می‌رسد. این طرح به منظور کاهش خطرات بهداشتی و جلوگیری از شیوع بیماری‌های واگیردار طراحی شده است. پشه آئدس می‌تواند از طریق گزش انسان‌ها ویروس‌ها را انتقال دهد و باعث بروز بیماری‌های خطرناک شود که کنترل آن‌ها نیازمند اقدامات پیشگیرانه گسترده‌ای است. یکی از دلایل اهمیت این طرح، پتانسیل بالای پشه آئدس برای انتقال بیماری‌های ویروسی خطرناک است. این پشه در بسیاری از مناطق جهان، از جمله مناطق همسایه ایران، گزارش شده و باعث شیوع بیماری‌های گسترده‌ای شده است. به عنوان مثال، تب دانگ یکی از مهمترین بیماری‌های ویروسی است که توسط این پشه منتقل می‌شود و در سال‌های اخیر در بسیاری از کشورهای جنوب شرقی آسیا و آمریکای لاتین به مشکل جدی بهداشتی تبدیل شده است. چیکونگونیا و زیکا نیز بیماری‌های ویروسی دیگری هستند که توسط این پشه منتقل می‌شوند و باعث بروز اپیدمی‌های بزرگ در مناطق مختلف جهان شده‌اند.

وجود پشه آئدس در کشور ما نیز گزارش شده است و این مسئله نیاز به اقدامات جدی برای کنترل و پیشگیری از شیوع بیماری‌های مرتبط با آن را بیشتر کرده است. این پشه می‌تواند از طریق جابجایی قانونی و قاچاق انسان و کالا، از طریق حمل و نقل دریایی و هوایی، وارد کشور شود و باعث گسترش بیماری‌ها شود. بنابراین، اجرای طرح واپایش ناقل مهاجم زیستی برای جلوگیری از ورود و گسترش این پشه و بیماری‌های مرتبط با آن، از اهمیت بالایی برخوردار است

تجارب خارجی در این زمینه

بسیاری از کشورها در مواجهه با تهدیدات زیستی و ناقلین مهاجم زیستی، تجارب مشابهی داشته‌اند به طور خاص، کشورهای جنوب شرقی آسیا و آمریکای لاتین که با اپیدمی‌های بزرگ تب دانگ، چیکونگونیا و زیکا مواجه بوده‌اند، تجارب ارزشمندی در زمینه کنترل و پیشگیری از این بیماری‌ها دارند.

سنگاپور

   سنگاپور با استفاده از برنامه‌های جامع رصد و پایش، کنترل و پیشگیری از ناقلین زیستی را به خوبی مدیریت کرده است. این کشور با بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته و سیستم‌های اطلاعاتی، به رصد دقیق وضعیت ناقلین زیستی و بیماری‌های مرتبط پرداخته و با اجرای برنامه‌های آموزشی و فرهنگ‌سازی عمومی، به کاهش شیوع بیماری‌ها کمک کرده است.

برزیل

   برزیل با مواجهه با اپیدمی‌های بزرگ تب زیکا و تب دانگ، برنامه‌های گسترده‌ای برای کنترل ناقلین زیستی اجرا کرده است. این کشور با استفاده از تیم‌های تخصصی و اجرای برنامه‌های واکسیناسیون و پیشگیری، به کاهش شیوع بیماری‌ها و بهبود وضعیت بهداشتی کمک کرده است.

استرالیا

   استرالیا با توجه به تهدیدات زیستی ناشی از ناقلین مهاجم زیستی، برنامه‌های گسترده‌ای برای کنترل و پیشگیری از این تهدیدات اجرا کرده است. این کشور با بهره‌گیری از تحقیق و پژوهش در زمینه تولید واکسن و کیت‌های تشخیصی، به مقابله با تهدیدات زیستی پرداخته و با اجرای برنامه‌های آموزشی و فرهنگ‌سازی، به ارتقاء آگاهی عمومی کمک کرده است.

.

مهمترین وظایف دستگاه‌های اجرایی مطابق این طرح

در اجرای طرح واپایش ناقل مهاجم زیستی، دستگاه‌های اجرایی مختلف نقش‌ها و وظایف مشخصی دارند که به شرح زیر است:

وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی

• رصد و پایش مداوم وضعیت ناقلین زیستی و بیماری‌های مرتبط.
• تشخیص سریع و هشدار در مورد تهدیدات زیستی.
• ارتقاء زیرساخت‌های تشخیصی و درمانی برای مقابله با بیماری‌های منتقله.
• آموزش و فرهنگ‌سازی عمومی در زمینه تهدیدات زیستی و راه‌های پیشگیری.
• اجرای برنامه‌های واکسیناسیون و پیشگیری از بیماری‌های ویروسی.
• تحقیق و پژوهش در زمینه تولید واکسن و کیت‌های تشخیصی.
• هماهنگی با سازمان‌های بین‌المللی در زمینه تبادل اطلاعات و تجارب.

وزارت جهاد کشاورزی

• مدیریت و قرنطینه بهداشتی دامی و نباتی برای جلوگیری از شیوع بیماری‌ها.
• تحقیق و تولید واکسن‌ها و کیت‌های تشخیصی مرتبط با بیماری‌های ویروسی.
• پاکسازی و بهسازی محیطی و رفع آلودگی از مناطق کشاورزی و دامداری.
• آموزش و فرهنگ‌سازی در زمینه بهداشت دامی و نباتی.
• هماهنگی با وزارت بهداشت در زمینه کنترل و پیشگیری از بیماری‌های مشترک انسان و حیوان.

وزارت کشور و استانداری‌ها

• تشکیل قرارگاه پدافند زیستی در سطوح استانی و شهرستانی.
• هماهنگی و مدیریت دستگاه‌های اجرایی در سطح استانی برای مقابله با تهدیدات زیستی.
• آموزش و فرهنگ‌سازی عمومی در زمینه تهدیدات زیستی.
• نظارت و ارزیابی از اجرای برنامه‌های پدافند زیستی در سطح استانی.
• پیگیری و تامین منابع مالی و انسانی مورد نیاز برای اجرای برنامه‌های پدافند زیستی.

شهرداری‌ها

• پاکسازی و بهسازی محیط شهری و رفع آلودگی از مناطق پرخطر.
• مدیریت پسماندها و جلوگیری از ایجاد زیستگاه‌های مناسب برای ناقلین زیستی.
• سمپاشی و رفع آلودگی از مناطق شهری.
• آموزش و فرهنگ‌سازی عمومی در زمینه بهداشت محیط شهری.
• هماهنگی با دستگاه‌های اجرایی برای اجرای برنامه‌های پدافند زیستی در سطح شهری.

سازمان بسیج مستضعفین و جمعیت هلال احمر

• سازماندهی نیروهای داوطلب برای اجرای عملیات پدافند زیستی.
• امداد و نجات در شرایط بحرانی و همه‌گیری‌های زیستی.
• آموزش و فرهنگ‌سازی عمومی در زمینه تهدیدات زیستی.
• تامین و توزیع تجهیزات و مواد مورد نیاز برای مقابله با تهدیدات زیستی.
• هماهنگی با سایر دستگاه‌های اجرایی برای اجرای برنامه‌های پدافند زیستی.

نتایج و دستاوردهای طرح

اجرای طرح واپایش ناقل مهاجم زیستی می‌تواند نتایج و دستاوردهای مهمی داشته باشد که به شرح زیر است:

کاهش شیوع بیماری‌های منتقله توسط پشه آئدس

   با اجرای برنامه‌های پیشگیری و واکسیناسیون، می‌توان از شیوع بیماری‌های خطرناک مانند تب دانگ، چیکونگونیا و زیکا جلوگیری کرد و تعداد موارد ابتلا را به حداقل رساند.

ارتقاء سطح آمادگی و پاسخگویی سریع به تهدیدات زیستی

   با تشکیل قرارگاه‌های پدافند زیستی و اجرای تمرین‌ها و رزمایش‌های دوره‌ای، آمادگی نیروهای عملیاتی افزایش می‌یابد و می‌توان به سرعت به تهدیدات زیستی پاسخ داد.

کاهش مرگ و میر ناشی از بیماری‌های واگیردار

   با ارتقاء زیرساخت‌های بهداشتی و درمانی و اجرای برنامه‌های پیشگیری، می‌توان از مرگ و میر ناشی از بیماری‌های واگیردار جلوگیری کرد و سلامت عمومی جامعه را ارتقاء داد.

تقویت زیرساخت‌های بهداشتی و درمانی

   با اجرای برنامه‌های توسعه و تجهیز زیرساخت‌های بهداشتی و درمانی، می‌توان ظرفیت تشخیصی و درمانی کشور را افزایش داد و بهبود خدمات بهداشتی را فراهم کرد.

افزایش آگاهی و فرهنگ بهداشتی عمومی

   با اجرای برنامه‌های آموزشی و فرهنگ‌سازی، می‌توان آگاهی عمومی را نسبت به تهدیدات زیستی و راه‌های پیشگیری از آن‌ها افزایش داد و به بهبود رفتارهای بهداشتی جامعه کمک کرد.

جمع‌بندی

طرح واپایش ناقل مهاجم زیستی (پشه آئدس) با توجه به اهمیت حیاتی آن برای سلامت عمومی و پیشگیری از شیوع بیماری‌های واگیردار، یک ضرورت ملی است. این طرح با هدف کاهش خطرات بهداشتی و جلوگیری از شیوع بیماری‌های مرتبط با پشه آئدس، تدوین شده و همکاری و هماهنگی بین دستگاه‌های اجرایی مختلف، ارتقاء زیرساخت‌های بهداشتی و درمانی، و آموزش و فرهنگ‌سازی عمومی از جمله عوامل کلیدی موفقیت این طرح هستند. سازمان پدافند غیرعامل کشور با همکاری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سایر دستگاه‌های اجرایی، به دنبال اجرای این طرح و مقابله با تهدیدات زیستی است. تجارب موفق بین‌المللی نیز می‌تواند به عنوان الگوهای مفید در اجرای این طرح مورد استفاده قرار گیرد. با اجرای این طرح، می‌توان به کاهش شیوع بیماری‌های منتقله توسط پشه آئدس، ارتقاء سطح آمادگی و پاسخگویی به تهدیدات زیستی، و بهبود وضعیت بهداشتی کشور دست یافت.