زیرساخت‌های ارتباطی برای شهرهوشمند فراهم است

به گزارش پایداری ملی، حجت عابدی اصل، شهرهای هوشمند، تجسم رویایی در آینده نیستند بلکه به لطف راهکارهای نوآورانه اینترنت اشیاء ، بسیاری از آنها در حال حاضر فعال یا به سرعت در حال گسترش هستند. مدیران شهری از شبکه‌های دامنه بالا و مصرف پایین برای برقراری ارتباط و بهبود زیرساخت‌ها، بهره‌وری، راحتی و کیفیت زندگی ساکنین و بازدیدکنندگان استفاده می‌کنند.

شهر هوشمند چارچوبی است که عمدتاً از فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) برای توسعه، گسترش و ترویج شیوه‌های توسعه پایدار و با هدف رفع چالش‌های رو به رشد شهرنشینی، ایجاد شده است. بخش بزرگی از این چارچوب، اساساً یک شبکه هوشمند از اشیاء متصل و ماشین‌هایی است که اطلاعات را با استفاده از فناوری بی‌سیم و رایانش ابری انتقال می‌دهند. برنامه‌های IoT مبتنی بر رایانش ابری، اطلاعات را در لحظه دریافت، تجزیه و تحلیل و مدیریت می‌کنند تا به شهرداری‌ها، شرکت‌ها و شهروندان کمک کنند که برای بهبود کیفیت زندگی خود تصمیمات بهتری بگیرند. مردم برای ارتباط با اکوسیستم‌های یک شهر هوشمند، از راه‌های مختلفی همچون تلفن‌های هوشمند، ابزارهای هوشمند قابل حمل، اتومبیل‌ها و خانه‌های هوشمند، استفاده می‌کنند. یکپارچه سازی اشیاء و داده‌ها با زیرساخت‌های فیزیکی و خدمات شهری، می‌تواند هزینه‌ها را کاهش و پایداری را بهبود دهد. جوامع می‌توانند روش‌های توزیع انرژی را بهبود بخشند، جمع آوری زباله را ساده‌تر کرده و با کمک IoT باعث کاهش ترافیک و حتی بهبود کیفیت هوا شوند.

به عنوان مثال، چراغ‌های راهنمایی هوشمند، داده‌ها را از سنسورها و اتومبیل‌ها دریافت کرده و بر اساس این اطلاعات لحظه‌ای یا Real Time به‌گونه‌ای عمل می‌کنند تا به بهترین حالت، در زمان مواجهه با ترافیک، عمل کرده و از راه بندان جلوگیری کنند. اتومبیل‌های متصل می‌توانند با پارکومترها و پایانه‌های شارژ الکتریکی خودروها ارتباط برقرار کنند و بهترین مسیر را برای رسیدن به نزدیکترین نقطه قابل دسترس فراهم کنند. سطل‌های زباله هوشمند به طور خودکار داده‌ها را به شرکت‌های مدیریت زباله ارسال می‌کنند و زمانبندی تخلیه زباله‌ها را بسیار دقیق‌تر و کاراتر از یک برنامه از قبل تعیین شده، برنامه ریزی می‌کنند. تلفن‌های هوشمند شهروندان تبدیل به کارت شناسایی و گواهینامه رانندگی آنها می‌شود و در نتیجه سرعت و سادگی ارائه خدمات دولتی را افزایش می‌دهد. این فناوری‌ها باهم در حال بهینه سازی زیرساخت‌ها، قابلیت پرتابل بودن، خدمات عمومی و انرژی هستند.

شهرنشینی پدیده‌ای بدون پایان است. امروزه ۵۴درصد از مردم جهان در شهرهای مختلف زندگی می‌کنند که انتظار می‌رود تا سال ۲۰۵۰ به ۶۶ درصد برسد. در مجموع با رشد کلی جمعیت، شهرنشینی در عرض سه دهه آینده، ۲.۵ میلیارد نفر دیگر را به شهرها اضافه خواهد کرد. پایداری زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی از نکات بسیار ضروری برای هماهنگی با این گسترش سریع جمعیت و تأمین منابع مالی شهرهاست.

خوشبختانه بیش از ۱۹۰ کشور در مورد اهداف رشد پایدار توافق کرده‌اند و تکنولوژی شهر هوشمند بهترین راه برای دستیابی به این اهداف است.در این راستا برای با خبر شدن از اتفاقاتی که برای تبدیل شدن ایران به خصوص در کلانشهر تهران به شهر هوشمند در حال انجام است با سید ستار هاشمی معاون فناوری و نوآوری وزارت ارتباطات گفت‌وگو کردیم که شنیدن صحبت‌های او خالی از لطف نیست.

آنچه در گفت‌وگوی ما با ستار هاشمی می‌خوانید:

درباره شهر هوشمند و اپلیکیشن‌های آن چه برنامه‌ای دارید و چه اقداماتی تاکنون صورت گرفته است؟ 

هاشمی: مهمترین نکته در بحث شهر هوشمند، توجه به مشارکت شهروندان و تلاش برای داشتن شهروندانی هوشمند است. زیرا مشارکت بیشتر شهروندان ضمن کمک به مدیریت اثربخش تر، سبب کاهش هزینه ها و افزایش بهره وری خواهد شد. واضح است که به واسطه توسعه زیرساخت های ارتباطی که توسط وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و سایر کنش گران این حوزه در حال انجام است، آماده سازی بستر ارائه هوشمند خدمات مختلف از قبیل حمل و نقل، سلامت، آموزش، محیط زیست، اشتغال و مدیریت پسماندها جایگزین سیستم‌های سنتی می‌شود.

بدیهی است با مشارکت، نقش آفرینی و تعامل سایر بازیگران خصوصی و دولتی این حوزه، تکامل این حلقه محقق خواهد شد. یکی از مسائل مهم برای پیشبرد برنامه ها در حوزه شهر هوشمند، بحث رگولاتوری و انتشار اطلاعات شهری و داده ها برای کسب و کارها به منظور ایجاد ارزش افزوده و ارائه خدمات بهتر و نیز تجزیه و تحلیل داده ها برای اتخاذ تصمیم‌ها و سیاستگذاریهای آگاهانه توسط مدیران شهری است. ما به عنوان حاکمیت با درنظر داشتن این مهم که نباید تصدی گری کنیم و نقش تسهیل گری داشته باشیم، ابتدا تلاش می کنیم تا از طریق برگزاری رویدادهای مختلف نظیر کنفرانس ها و نمایشگاه ها، فرهنگ‌سازی و اطلاع رسانی لازم ایجاد شود. حمایت از استارت آپ های و کسب وکارهای فعال در این بخش ها با استفاده از منابع وجوه اداره شده و طرح نوآفرین وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و ظرفیت های موجود در صندوق نوآوری و شکوفایی برای پشتیبانی از شرکت های دانش بنیان انجام می شود و هدف ما این است که از طریق تجاری سازی ایده ها و رشد پایدار کسب وکارهای فعال این بخش، سایر المان های شهر هوشمند ( به جز زیرساخت های ارتباطی) نیز به بلوغ لازم برسد.

توسعه زیرساخت های شبکه ملی اطلاعات و دولت الکترونیک از جمله اقدامات وزارت ارتباطات وفناوری اطلاعات است که در دوران شیوع ویروس کرونا نیز اهمیت و کارایی فناوری اطلاعات را در زندگی مردم و کسب وکارها پیش از گذشته مشاهده کردیم. تعامل با سایر نهادها و بازیگران این حوزه خصوصاً شهرداری ها ( به عنوان متولیان اصلی مدیریت شهرها) نیز در راستای هم افزایی، اتخاذ تصمیمات بهینه و پیشبرد سریع‌تر امور نیز از موارد مهمی است که به آن توجه داریم.

چالش های موجود در هوش مصنوعی چیست؟

هاشمی: هوش مصنوعی به عنوان یکی از اصلی ترین فناوری های نوین جهانی است که استفاده از کاربردهای عملیاتی آن در بخش های صنعتی، نظامی و اقتصادی آغاز شده و براساس پیش بینی موسسه PWC تا سال ۲۰۳۰ سهم این فناوری در اقتصاد جهان برابر ۷.۱۵ تریلیون دلار خواهد شد که از این میزان، سهم کشورهای توسعه یافته آسیایی ۴.۱۰ در صد و سهم خاورمیانه ۲ در صد برآورد شده است که ایران سهم اندکی در آن دارد. این آمارها نشان‌دهنده این موضوع است که نقش این فناوری و جایگاه آن به صورت کامل مورد توجه مدیران و تصمیم سازان عرصه های مختلف سیاسی، اجتماعی و اقتصادی نبوده است.

البته در بحث هایی نظیر سنجش از دور نیز در مجموعه های فضایی کشور برای برآورد خسارت های سیل، مدیریت حمل و نقل و ترافیک از هوش مصنوعی در کشور استفاده شده است. اما هوش مصنوعی قابلیت های بسیار بیشتری دارد و می توان آن را به صنایع مختلفی مثل فولاد، خودروسازی، سلامت، توسعه شهری و محیط زیست گسترش داد. یکی از مسائلی که در این حوزه با آن مواجه هستیم موضوع قانونگذاری و رگولاتوری است که باید به طور جدی به آن پرداخته شود. از سوی دیگر رعایت حقوق معنوی محصولات نوآورانه و همچنین توجه به فرهنگ داده باز، همراه با مدیریت و حکمرانی داده، ناشناسی آن و حفظ حریم خصوصی و هویت افراد نیز یکی دیگر از چالش های این بخش به حساب می آید. جهت گیری و برنامه وزارت ارتباطات برای تأسیس مرکز تو سعه نوآوری هوش مصنوعی ایران گامی بلند در این زمینه است.

آیا در هوش مصنوعی کمبود نیروی انسانی و آزمایشگاه وجود دارد؟

هاشمی: در مسئله دانشی و بهره مندی از نیروی انسانی در حوزه هوش مصنوعی، وضعیت مناسبی در دنیا داریم و طبق گزارشات منابع معتبر، ایران از نظر فارغ التحصیلان دانشگاهی و تولید علم هوش مصنوعی، در رتبه ای بین ۷ تا ۱۵ در دنیا قرار می‌گیرد. همچنین محققان و اساتید بسیاری در کشور وجود دارند که پژوهش های کاربردی را در این حوزه انجام می دهند. اما مهاجرت نخبگان این بخش به کشورهای دیگر، به دلیل امکانات و جذابیت های شغلی، چالشی جهانی است که ما نیز باید به آن توجه کنیم و با ایجاد امکانات و بسترهای کاری مناسب از مهاجرت نخبگان این بخش جلوگیری کنیم. ایجاد و توسعه آزمایشگاه های تخصصی و ایجاد منابع و زیرساخت های پردازشی در زمینه هوش مصنوعی نیز از جمله مواردی است که مستلزم مشارکت کسب و کارهای خصوصی حوزه فاوا و سرمایه گذاری و توسعه زیرساخت ها توسط آنها و حمایت حاکمیت است.

 ایران از نظر فارغ التحصیلان دانشگاهی و تولید علم هوش مصنوعی، در رتبه ای بین ۷ تا ۱۵ در دنیا قرار می گیرد.

در حال حاضر چند درصد مشترکان به اینترنت پهن باند دسترسی دارند؟

هاشمی: ضریب نفوذ اینترنت پهن باند در حال حاضر برابر با ۹۴ درصد است و این یعنی تعداد مشترکین اینترنت پهن باند در کشور حدود ۷۸ میلیون نفر است، این در حالی است که ضریب نفوذ اینترنت پهن باند در سال ۱۳۹۵ برابر با ۵۳.۵۳ درصد بوده که نشان‌دهنده رشد قابل توجه در این بخش است.

مشترکین اینترنت پهن باند در کشور حدود ۷۸ میلیون نفر می باشد این در حالی است که ضریب نفوذ اینترنت پهن‌باند در سال ۱۳۹۵ برابر با ۵۳.۵۳ درصد بوده است.

حجم اقتصاد دانش بنیان در ایران چند میلیارد دلار است؟

هاشمی: حجم اقتصاد دانش بنیان ایران بالغ بر ۱۱ میلیارد دلار است که این رقم به واسطه فعالیت بیش از ۴ هزار و ۵۰۰ شرکت دانش بنیان که بیش از ۲۵ درصد آنها در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات فعالیت می‌کنند، محقق شده است.

سال ۱۳۹۸ سال خوبی برای شرکت های دانش‌بنیان بود و علیرغم تحریم‌های سنگین اعمال شده برای کشور، حدود ۵ هزار شرکت دانش بنیان درآمدی بیش از ۱۲۰ هزار میلیارد تومان ایجاد کردند. ۶ چند درصد صادرات نفتی و غیرنفتی ایران مربوط به محصولات و خدمات مبتنی بر فناوری است. امروزه حدود ۱۰ درصد صادرات نفتی و غیرنفتی ایران مربوط به محصولات مبتنی بر فناوری است.

در حال حاضر سهم اقتصاد دیجیتال در کشور چقدر است؟

هاشمی: براساس اسناد بالادستی هدف‌گذاری کردیم که سهم اقتصاد دیجیتال را تا سال ۱۴۰۴ ارتقاء بدهیم، از طرفی باید بگویم برای مثال در حال حاضر توسعه ظرفیت هسته شبکه ملی اطلاعات از ۶۸۰ هسته در سال ۹۲ به ۱۸ هزار هسته در سال ۹۸ رسیده است همچنین اکنون در کشور سهم اقتصاد دیجیتال ۶.۵ درصد است که قرار است تا سال ۱۴۰۴ به ۱۰ درصد ارتقاء یابد.

من معتقدم  اگر بخواهیم در کسب و کارهای مختلف فعال باشیم یا عملاً تعطیل نشوند باید به سمت تحول حرکت کنیم. باید بگویم ظرفیت ارتباطات بین‌الملل از ۱۳۰ گیگابایت بر ثانیه در سال ۹۲ به ۴ هزار و ۵۰۰ گیگابایت در سال ۹۸ رسیده است که این‌ها نمونه‌هایی از موفقیت‌هایی بوده  که باعث شده اقتصاد دیجیتال ما از ۲.۲ دهم درصد به ۶.۵ درصد برسد. این موضوع در حالی است که در حوزه اقتصاد بخش اقتصاد کشور در سال ۹۸ رشد منفی ۶.۱ دهم درصدی داشته اما اکنون  در بخش ICT رشد ۱۳.۵ درصدی داشته‌ایم.

در حوزه اقتصاد بخش اقتصاد کشور در سال ۹۸ رشد منفی ۶.۱ دهم درصدی داشته اما اکنون  در بخش ICT رشد ۱۳.۵ درصدی داشته‌ایم.

در حال حاضر وضعیت اینترنت کشور در شبکه ثابت و موبایل چگونه است؟

هاشمی: در بحث توسعه بورودبند موبایل وضعیت خوبی داریم و اکنون تمام شهرهای کشور تحت پوشش    ۳G و ۴G هستند که این اتفاق بزرگی است زیرا همین زیرساخت ها باعث شده  که ما اکنون در کل کشور شاهد رشد اقتصاد دیجیتال باشیم، ما تکلیفی داریم که در ثابت یا فیکس به توسعه پرت‌های VDSL برسیم  به این معنی که باید برای سرعت انتقال داده‌هایمان به ۲۵ مگابیت بر ثانیه دست یابیم اما اکنون سرعت داده های ما بین ۷ و ۸ است که باید به سرعت ۲۵ مگابیت بر ثانیه برسیم که این عدد مصوبه شورای عالی فضای مجازی بر اساس اسناد بالادستی است.

برای رسیدن به این هدف تمرکز کردیم بر روی توسعه شبکه فیکس که در این رابطه ما ۴ میلیون پورت VDSL را در دستور کار قرار دادیم. خبر خوب این است که بر اساس اتفاقاتی که افتاده مبنی بر حمایت از تولید داخل ما بخش عمده‌ای از این پورت‌ها را از تولید داخل تأمین می‌کنیم. حدود ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار پورت از داخل کشور تأمین می‌کنیم و در اختیار شبکه فیکس قرار خواهیم داد به طوری که اکنون  از شرکت‌های دانش‌بنیان تولیدکننده برنامه گرفتیم به طور مثال برای یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان طرحی را در صندوق نوآوری و شکوفایی به عنوان سرمایه در گردش در قالب لیزینگ مبلغی را مصوب کرده ایم، در واقع ما کاملا دغدغه تولید داخل را داریم و سعی می‌کنیم طرح‌ها را در قالب طرح ملی دنبال کنیم.

پیشرفت ایران در راستای انقلاب صنعتی چگونه است؟

هاشمی: واقعیتی وجود دارد که امروزه  انقلاب صنعتی چهارم توجه ویژه‌ای به بخش دیتا و داده دارد، به طور مثال اگر از ما پرسیده شود که شرکت‌های مهمی که در دنیا وجود دارد چه شرکت‌هایی هستند بدون تردید ذهن‌ها به سمت شرکتی مثل گوگل، علی‌بابا و ماکروسافت می‌رود اما باید توجه داشت که  ICT  به عنوان یک توانمندساز بر کسب و کارهای مختلف و داده در دنیا بسیار حائز اهمیت است و نقش کلیدی ایفا می‌کند اما اگر ما بخواهیم به سراغ کسب و کارها بیاییم و مشخصا اشاره کنیم به مصادیق حوزه‌های کسب و کار و اثری که این تحول در آن ایجاد کرده است من چند مصداق را اشاره می‌کنم، مثلا در حوزه گردشگری اتفاقات عجیبی افتاده است زیرا اگر قصد سفر به شهر دیگری را داشتیم در راستای بهره‌وری بخشی از وقت خود را در آژانس های مسافرتی می‌گذاشتیم و در ادامه به فکر اقامتگاه می‌افتادیم که این‌ها نشان از ضد بهره‌وری بود اما اتفاقی که افتاد این بود که همه این مسائلی که اشاره شد امروزه وارد بستر IT شدند و اکنون در حال ارائه سرویس هستند که افراد را برای تردد بی‌نیاز می‌کند، در واقع حق انتخاب برای مردم محفوظ است که این اتفاقات در راستای بهره‌وری است.