خبرگزاری رویترز با اینکه در آیین‌نامه خود بندی مربوط به غیرقابل اعتماد و اعتبار بودن منابع بی‌نام دارد اما برای پیشبرد رویکرد ضد ایرانی کشورهای غربی، اصول خود را زیر پا گذاشته و با استناد به چنین منابعی به انتشار اخبار و گزارش دروغ علیه ایران می‌پردازد.
به گزارش پایداری ملی به نقل از خبرگزاری فارس، خبرگزاری «رویترز»، که از نگاه برخی کارشناسان رسانه دومین خبرگزاری بزرگ و پر کار جهان است، در آیین‌نامه خود بندی دارد که تمام اعضای این سازمان رسانه‌ای را ملزم می‌کند همواره با ذکر دقیق نام منابع، اخبار حساس درباره تحولات مهم جهانی را گزارش کند. در این آیین‌نامه، استناد به منابع بی‌نام، تنها به عنوان آخرین راهکار و صرفا در مواردی نادر مجاز شمرده شده و در عین حال تأکید شده است که این منابع غیرقابل اتکاترین منبع برای خبرنویسی هستند. اما ظاهرا زمانی که پای اخبار ایران در میان است، این اصول برای رویترز چندان محلی از اعراب ندارد.
پیش از این هم تحریف‌ها و خبرسازی‌های مکرر این خبرگزاری درباره مورد انتقاد کارشناسان و مقامات مختلف قرار گرفته است، به نحوی که «محمد جواد ظریف» وزیر خارجه ایران – که همواره سعی کرده رویکردی متعادل نسبت به رسانه‌های خارجی داشته باشد – نتوانست در برابر اینگونه گزارش‌های بی‌اساس رویترز سکوت کند و در تاریخ سوم تیر ۱۳۹۷ گفت: «بدانید که خبرگزاری رویترز روزی ۵۰ خبر دروغ راجع به اقتصاد ایران تولید می‌کند».
این رویکرد رویترز در آمیختن بخشی از حق به مقدار زیادی باطل جهت باورپذیر شدن آن توسط مخاطب، کماکان ادامه دارد و در جدیدترین دروغ‌پراکنی این خبرگزاری علیه ایران، روز گذشته (دوشنبه) در مطلبی تحت عنوان «گزارش ویژه»، به همراه برخی ادعاهای بی‌اعتبار دیگر، مدعی شد که طی اغتشاشات اخیر در برخی شهرهای ایران حدود ۱۵۰۰ نفر کشته شده‌اند! رویترز ادعا می‌کند این آمار خود را از سه مسئول در وزارت کشور ایران به دست آورده اما نامی از آنها نمی‌برد.
رقم ادعایی این رسانه در حالی است که به گفته خود رویترز، حتی سازمان عفو بین‌الملل - که آن نیز سابقه دخالت در امور داخلی ایران از طریق ارائه آمارهای دروغین یا غلو شده از برخی موضوعات را دارد - طی گزارشی در شانزدهم دسامبر گفته بود حدود ۳۰۰ نفر در این اغتشاشات جان خود را از دست داده‌اند.
«علیرضا ظریفیان‌یگانه» رئیس مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی دبیرخانه شورای‌عالی امنیت ملی ضمن تکذیب ادعاهای مطرح شده رویترز گفت: «این نحو از خبر نوشتن و ادعا کردن اساساً کار خاصی ندارد؛ کافی است بر اساس یک برنامه از پیش تعیین‌شده عملیات روانی، یک سری ادعای واهی کنار هم چیده شود و وقتی از این رسانه درخواست منبع و سند شد، شما را به موجودات نامرئی ارجاع دهد که هیچ امکانی برای صحت‌سنجی آنها وجود ندارد؛ لذا ادعای خبرگزاری رویترز نه‌فقط از باب امنیتی و اطلاعاتی که از جنبه خبری هم کاملاً فاقد ارزش، و لطمه‌‌ای شدید به اعتبار از پیش مخدوش‌شده این خبرگزاری است».
ظریفیان توضیح داد: «این خبرسازی‌های جعلی و بدون مدرک اعتباری ندارد. حالا که رویترز نمی‌خواسته منبع یا سند یا حتی یک قرینه کوچک ارائه کند، چرا به 1500 نفر کفایت کرده، مثلاً می‌توانست بگوید 20هزار نفر کشته‌اند؟»
وی با اشاره به بخش دیگری از ادعای رویترز، تصریح کرد: «همانطور که در دستور رهبر معظم انقلاب آمده بود موضوع دلجویی از خانواده‌های کشته‌شدگان اخیر در سه گروه ادامه دارد و پس از جمع‌بندی کامل این مسئله اطلاع‌رسانی‌ها راجع به آن صورت خواهد گرفت. یک تیم مسئول در زمینه رسیدگی به آسیب‌دیدگان حوادث اخیر از مدت‌ها پیش تشکیل شده و وظیفه دارد که تمام آسیب‌دیدگان را جزءبه‌جزء بررسی کند تا کاملاً مشخص شود که آن فرد در چه وضعیتی آسیب دیده است».
البته شاید این گزارش به‌اصطلاح اختصاصی رویترز برای وجهه بخشی و رسمیت دادن به گاف سه هفته پیش «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا درباره همین اغتشاشات است که مدعی شده بود: «همین الان که داریم با هم صحبت می‌کنیم، ایران مشغول کشتن هزاران نفر است و به همین دلیل اینترنت را قطع کردند تا کسی نبیند چه می‌کنند!»
در ادامه به بررسی نمونه‌های دیگری از دروغ‌پردازی رویترز از زبان منابع بی‌نام و نشان و به بهانه اختصاصی بودن (Exclusive) پرداخته می‌شود.
ادعای شلیک تک‌تیراندازهای مرتبط با ایران به معترضان عراقی
رویترز حدود دو ماه پیش گزارشی اختصاصی به نقل از دو منبع امنیتی عراقی بی‌نام منتشر کرد مبنی بر اینکه «شبه‌نظامیان مورد حمایت ایران، در جریان تظاهرات اخیر عراق، تکتیراندازهایی را روی سقف خانه‌ها در بغداد مستقر کرده بودند تا به سمت معترضان شلیک کنند».
این خبرگزاری با ادعای اینکه تا کنون خبری از استقرار تک‌تیراندازها در عراق به دستور ایران منتشر نشده بود، به نقل از دو منبع امنیتی عراقی نوشت: «سران شبه‌نظامیان حامی ایران خودسرانه تصمیم گرفتند تا تظاهرات گسترده علیه دولت عادل عبدالمهدی نخست‌وزیر عراق را ساکت کنند... آنها عضو گروهی بودند که بسیار نزدیک به ایرانی‌ها است».
به نظر می‌رسد این دروغگویی رویترز درباره شلیک تک‌تیراندازان عراقی به تظاهرات‌کنندگان هموطن خود، فقط با هدف فضاسازی علیه جمهوری اسلامی ایران و مخصوصا گروه‌های مقاومت در این کشور از جمله «الحشد الشعبی» است که در ماجرای ظهور داعش و مبارزه با این تروریست‌ها، بیشترین تلاش و رشادت‌ها را به خرج داده و مردم عراق را از چنگ آنها نجات دادند.
این گزارش بدون منبع رویترز حتی قبل از منتشر شدن، به‌صورت غیرمستقیم از سوی مقامات عراقی تکذیب شده بود، البته آنها وجود تکتیراندازهایی را که به سمت معترضان شلیک می‌کردند، تایید نموده اما تاکید کردند که ارتباط آنها با دستگاه‌‌ها و نهادهای امنیتی و نظامی عراق غیرممکن است. سرلشکر «جلیل الربیعی»، فرمانده عملیات بغداد در تاریخ سیزدهم مهر طی نشست خبری گفت: «نیروهای امنیتی سعی کردند یک تک تیرانداز که تظاهرات‌کنندگان را هدف می‌گرفت دستگیر کنند، اما او موفق به فرار به سمت مقصد نامعلومی شد».
«احمد الاسدی» یکی از سخنگوهای الحشد الشعبی نیز در واکنش به این گزارش رویترز، هرگونه دخالت نیروهای این سازمان در اعتراضات اخیر عراق را تکذیب کرده و توضیح داد:«هیچکدام از اعضای ما در مناطق تظاهرات حاضر نبودند. هیچکدام از عناصر الحشد در مقابله با معترضان شرکت نکردند».
در همین حین پلیس بغداد نیز گفته بود تمام تلاش خود را برای بازداشت تک‌تیراندازهای ناشناس که قصد ایجاد فتنه‌ای جدید در بحبوحه ناآرامی‌های این شهر را دارند، انجام می‌دهد. یک منبع در دفتر نخست‌وزیری عراق هم در ایمیلی به همین خبرگزاری رویترز تأکید کرد مقصر دانستن یک گروه یا یک کشور در این مسئله کوته‌فکری است.
ادعای معطلی یک میلیون تُن غلات در بنادر ایران
خبرگزاری رویترز در راستای رویکرد ضد ایرانی آشکار خود، حدود سه ماه پیش (دوم اکتبر ۲۰۱۹) در گزارش اختصاصی دیگری مدعی شد «بیش از ۲۰ فروند کشتی ترابری حامل مجموعاً یک میلیون تُن غلّات در آب‌های نزدیک به بنادر ایران لنگر انداخته‌اند چون به دلیل تحریم‌های آمریکا، تهران نمی‌تواند پول کالاهای اساسی خود را نیز پرداخت کند» و این بار نیز به همان منابع گمنام اما به اصطلاح «مطلع» خود استناد کرد.
این خبرگزاری در گزارش ادعایی خود به نقل از شش منبع، که ادعا می‌کند در بین آنها منابع ایرانی نیز وجود دارد، نوشت: «این کشتی‌ها بیش از یک ماه است که در نزدیکی بندر امام خمینی (ره) و بندرعباس متوقف شده‌اند. بار این کشتی‌ها شامل دانه‌های روغنی و ذرت است که از کشورهای آمریکای جنوبی حمل شده‌اند».
رویترز در همین به ادعاهای خود بسنده نکرد و حتی نوشت ایران به دلیل تحریم‌ها از اسکله کافی برای پهلو گرفتن کشتی‌ها برخودار نیست.
اما «عادل دریس» مدیرکل بنادر و دریانوردی استان خوزستان در گفت‌وگو با رسانه‌ها، ضمن تکذیب این گزارش رویترز درباره معطل ماندن تخلیه یک میلیون تُن غله در ۲۰ کشتی خارج از بنادر ایران، توضیح داد برای کاهش هزینه تمام‌شده محموله‌ها، از این کشتی‌ها درخواست کردند تا برای توزیع مصرف به دیگر بنادر از جمله چابهار و شهید رجایی مراجعه کنند.
یک مقام مطلع در استان خوزستان نیز با بیان اینکه کشتی‌های مذکور در صف تخلیه محموله هستند، گفت ظرفیت انبارهای بندر امام خمینی حدود ۳ میلیون تُن است اما هم‌اکنون دو برابر آن ظرفیت در انبارها کالاهای اساسی ذخیر شده و به همین دلیل فرایند تخلیه کشتی‌های دیگر با کمی تاخیر انجام می‌شود.
ادعای انتقال موشک‌های بالستیک ایران به عراق
رویترز مجددا در یک گزارش اختصاصی، باز هم به نقل از منابعی که نام و نشانی از آنها نمی‌برد، به تکرار ادعاهای بی‌اساس علیه جمهوری اسلامی ایران پرداخته و سعی کرد روابط تهران-بغداد را مخدوش کند. این خبرگزاری در تاریخ سی‌ویکم آگوست ۲۰۱۸ مدعی شد: «ایران تعداد زیادی موشک بالستیک خود را به عراق منتقل کرده و آنها را به گروه‌های شیعه در عراق تحویل داده است. همچنین ایران تلاش می‌کند با توسعه توانمندی‌ها، موشک‌های بیشتری در این کشور تولید کند تا حملات به منافعش در خاورمیانه را دفع کرده و ابزاری [به گروه‌های مورد حمایتش] ارائه کند تا دشمنان منطقه‌ای را هدف بگیرند».
منابعی که این خبرگزاری به آنها استناد کرد، دو منبع اطلاعاتی عراقی، دو منبع اطلاعتی عربی و در کمال تعجب «سه مقام ایرانی» بودند. این در حالی است که از لحاظ عقل سلیم و منطق حفاظت اطلاعات و تفکر استراتژیک، اینکه مقام‌های ایرانی اطلاعات حساسی را درباره اقدامات امنیتی کشور خودشان افشا کنند، چندان قابل قبول به نظر نمی‌رسد.
رویترز برای اینکه نقل قول خود از سه مقام بی‌نام ایرانی را باورپذیرتر کند، از زبان آنها نوشت: «منطق این کار [انتقال موشک‌های بالستیک کوتاه‌بُرد به عراق] داشتن یک طرح پشتبیان برای زمان تهاجم به ایران است. تعداد موشک‌ها زیاد نیست، یک دو جین، اما می‌توان [این تعداد] را در صورت نیاز افزایش داد».
این گزارش ادعایی در آن زمان با تکذیب شدید دولت‌های تهران و بغداد مواجه شد، به‌گونه‌ای که «بهرام قاسمی» سخنگوی وقت وزارت خارجه ایران این ادعاها را «واهی، بی‌معنی و مضحک» خواند. قاسمی در این باره توضیح داد: «آن چه توسط برخی کانون‌های شناخته شده و برخی رسانه‌ها تحت عنوان انتقال موشک‌های ایرانی به عراق مطرح و منتشر شده است، سخن و کلامی بی ربط و از اساس دروغ و صرفا با هدف ایجاد هراس نزد کشورهای منطقه و در ادامه سیاست‌های ایران هراسی و ایران گریزی مطرح شده است؛ اخباری کاملا کذب و مضحک که هدفی جز تحت تاثیر قرار دادن روابط خارجی ایران، به خصوص روابط با همسایگان را در بر ندارد».
«احمد مجوب» سخنگوی وزارت خارجه عراق نیز با انتشار بیانیه‌ای، گزارش رویترز درباره دریافت موشک‌های بالستیک ایرانی توسط گروه‌های مسلح عراقی را تکذیب کرده و آن را تعجب‌آور خواند. در این بیانیه آمده است: «با اینکه بارها اعلام کرده‌ایم که عراق خود را ملزم به پاسخ به گزارش‌های خبری روزنامه‌ها نمی‌داند، بار دیگر تأکید می‌کنیم که تمامی نهادهای حاکمیتی عراق خود را به رعایت ماده هفتم قانون اساسی ملزم می‌دانند که در آن بر عدم استفاده از خاک عراق برای هدف قرار دادن کشور ثالث تأکید شده است».
ادعای حمله به آرامکو از جنوب ایران
حدود چهار ماه پیش و در زمان عملیات پهپادی موفق مقاومت یمن علیه تاسیسات نفتی شرکت «آرامکو» در انتقام حملات پنج ساله ائتلاف متجاوز سعودی به این کشور و کشتار صدها هزار زن و کودک یمنی، رویترز به نقل از منابعی که گویا فقط خودش آنها را می‌بیند، ادعا کرد منشأ این حملات جایی در جنوب ایران بوده است.
این خبرگزاری به نقل از سه مقام آمریکایی، که طبق معمول رویترز "خواست نامش فاش نشود"، گزارش داد: «این حملات شامل موشک‌های کروز و پهپاد بود... که از جنوب غربی ایران منشأ گرفته است».
این ادعای رویترز در حالی است که «یحیی سریع» سخنگوی نیروهای مسلح یمن در همان دقایق بعد از عملیات، با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد این عملیات یکی از بزرگترین عملیات‌هایی است که نیروهای یمنی در عمق مرزهای سعودی انجام داده و پس از رصد اطلاعاتی دقیق و همکاری افراد شریف و آزاده در داخل خاک عربستان صورت گرفته است.
گزارش منابع دروغین رویترز این بار نه تنها از سوی ایران بلکه از سوی آمریکا هم تکذیب شد. تناقض قابل توجه درباره ادعای رویترز این است که آمریکایی‌ها ابتدا ادعا کرده بودند پهپادها نه از یمن، بلکه از پایگاهی در عراق برخاسته بودند و به دلیل اینکه سامانه‌های پاتریوت آمریکایی در تاسیسات نفتی آرامکو، به سمت یمن نشانه رفته بودند، نتوانستند آنها را تشخیص دهند.
از سوی دیگر «جاناتان هافمن» سخنگوی پنتاگون در پاسخ به سوالی درباره اینکه حمله به آرامکو از سمت ایران انجام شده، از تایید این مدعا اجتناب کرده و گفت: «ما می‌خواهیم سعودی‌ها اعلام کنند که این حملات از کجا انجام شده‌اند. دولت آمریکا نمی‌خواهد قبل از تحقیقات سعودی‌ها در این باره اظهارنظر کند».
این گزارش رویترز از سوی مقامات ایرانی نیز به شدت تکذیب شد به‌گونه‌ای که «عباس موسوی» سخنگوی کنونی وزارت امور خارجه با رد هرگونه دست داشتن ایران در این عملیات، تصریح کرد: «پنج سال است یمن درگیر جنگ است و ائتلاف سعودی‌ها با پشتوانه کشورهای غربی مرتکب جنایات جنگی بسیاری در یمن شدند و طبیعی است که مردم یمن و نیروهای نظامی یمن برای متوقف کردن این جنایات واکنش داشته باشند».
«حسن روحانی» رئیس‌جمهور ایران نیز پس از پایان سفر به نیویورک و شرکت در هفتادوچهارمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل، در نشست خبری گفت:«در این زمینه هیأت ایران بیان روشن و کافی داشت. از برخی سران اوپایی که بیانیه‌ای صادر کرده و به نحوی گفته بودند که ایران نوعی مسئولیت دارد پرسیدم چرا این حرف را می زنید؟ از کجا می‌گویید؟ به آنها محکم گفتم مدرک را برایم بفرستید مدرک و مبنای شما چیست؟ آنها گفتند بررسی‌های کارشناسان حاکی از آن است که یمنی‌ها توانمندی شان کمتر از این عملیات است. گفتم فرض می‌گیریم کمتر است، پس چه کسی انجام داده؟ آنها گفتند نمی دانیم! جهت شمال یا غرب بوده. به آنها گفتم این منطق یا استدلال شده؟ اطلاعات شما نسبت به دشمن یمن زیاد است، اما اینکه یمنی‌ها تا چه اندازه توانمند هستند را اطلاع ندارید».
در هر صورت، همانطور که ظریف بیش از یک سال قبل تاکید کرد رویترز هر روز به دروغگویی درباره ایران مشغول است، رویکرد ضد ایرانی این خبرگزاری در ماه‌ها و سال‌های آینده نیز ادامه خواهد داشت اما مهم اینجاست که مخاطبان این رسانه بین‌المللی (چه ایرانی و چه خارجی) با بصیرت و آگاهی با گزارش‌های آن برخورد کرده، فقط به پذیرش یک‌جانبه وقایع آنهم از زبان یک‌سری منابع بی‌نام و نشان و غیرقابل باور اکتفا نکرده و تمام جوانب یک خبر از جمله لایه‌های پنهان سیاست را در کلام مقام‌های مختلف جست‌وجو کنند.
توضیح: بخش‌هایی از این گزارش در تاریخ 28 مهر سال جاری منتشر شده بود که با توجه به دروغ‌پردازی جدید خبرگزاری رویترز، مورد بازخوانی قرار گرفت.