این روزها سراسر خاورمیانه و حاشیه خلیج فارس، برخی کشورهای اروپایی و ... درگیر ویروسی هستند که قرن‌هاست بشر را تحت تاثیر خود قرار داده است؛ ویروسی که شاید نامش آنقدرها بزرگ به چشم نیاید، اما همانطور که یک سر طیفش ممکن است آنقدر خفیف باشد که بیمار اصلا متوجه ابتلا نشود، اما سر دیگر طیفش علائمی بسیار پیش‌رونده و کُشنده دارد...
به گزارش پایداری ملی به نقل از خبرگزاری ایسنا، آنفلوآنزا این روزها حسابی در کشورهای مختلف از جمله ایران جولان می‌دهد. هر چند که هر سال در فصول سرد شاهد شیوع و بروز آنفلوآنزا هستیم، اما گویا امسال سرعت شیوعش بسیار شدید شده و ویروس H۱N۱ که شدت بیماری‌زایی‌اش بیشتر است، سهم بالاتری را در شیوع آنفلوانزا به خود اختصاص داده است.
به‌طوری که طبق اعلام وزارت بهداشتی‌ها تنها از نهم تا شانزدهم آذرماه ۸هزار و ۳۳۳ نفر از هموطنان به دلیل این بیماری به مراکز درمانی مراجعه کردند که نیمی از آنها نیز به دلیل شدت بیماری تنفسی نیاز به بیش از دو روز بستری در بیمارستان داشته و سایرین نیز با مداوای سرپایی و یا بستری موقت ترخیص شده‌اند.
همچنین متاسفانه هفته گذشته تعداد ۲۵ مورد و دو هفته قبل هم ۱۹ مورد فوتی به دلیل این بیماری از سوی وزارت بهداشت اعلام شد که اغلب این افراد نیز دارای بیماری زمینه‌ای بوده‌اند.
در هر حال آنفلوآنزا در حالی با شروع فصل سرد سال، همه‌گیر و خطرساز می‌شود که ویروس آن به شدت مسری است و مسوولان و متخصصان سلامت، رعایت بهداشت را تنها راه پیشگیری از بروز و ابتلا به آن می‌دانند. تب بالا، سرفه و بدن درد نیز از علایم اصلی ابتلا به این بیماری است.
برای پیشگیری از آن نیز تاکید ویژه بر شست‌وشوی مرتب دست‌ها، پرهیز از روبوسی و دست دادن و رعایت آداب تنفسی است.
دکتر محمدمهدی گویا - رییس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت نیز تاکید دارد که کمبودی در زمینه تشخیص و درمان آنفلوآنزا در کشور وجود ندارد و مانند سایر کشورهای منطقه اقدامات در حال انجام است و امری غیرمعمول و غیرعادی رخ نداده که نگران باشیم.
در همین راستا سری به بیمارستان امام خمینی (ره) زدیم و ضمن صحبت با بیماران مبتلا به آنفلوآنزا و روند درمانی آنها، پای صحبت‌ها و توصیه‌های پرسنل این بیمارستان در زمینه آنفلوآنزا نشستیم که در پی می‌خوانید:
آنفلوآنزا قرن‌هاست بشر را تحت تاثیر قرار می‌دهد
دکتر محمدرضا صالحی- متخصص عفونی و عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران که در بیمارستان امام خمینی(ره) فعالیت می‌کند، درباره روش‌های انتقال آنفلوآنزا به افراد، می‌گوید: ویروس آنفلوآنزا ویروسی است که قرن‌هاست بشر را تحت تاثیر خود قرار داده است.
پایه آنفلوآنزا یک ویروس تنفسی است و بیشتر توسط قطرات تنفسی یا از طریق دست آلوده به قطرات تنفسی منتقل می‌شود. شاید بتوان گفت که شایع‌ترین و مهمترین راه انتقال این ویروس از طریق همین قطرات است.
وی افزود: یکی از عللی که شیوع آنفلوآنزا در فصل سرد سال بیشتر است، این است که در این فصل درب و پنجره‌ها بسته است و همه در یک اتاق جمع می‌شویم، کمتر بیرون می‌رویم، تبادل هوا کاهش می‌یابد و در نتیجه انتقال ویروس از طریق قطرات تنفسی افزایش می‌یابد.
مهمترین علائم آنفلوآنزا
صالحی با اشاره به مهمترین علائم بیماری آنفلوآنزا، اظهار کرد: آنفلوآنزا طیفی از علائم را شامل می‌شود. یک سر طیف آن ممکن است آنقدر خفیف باشد که بیمار اصلا تشخیص ندهد که مبتلا به آنفلوآنزا شده است. درحالیکه سر دیگر طیف علائم بسیار پیش‌رونده و کشنده‌ای دارد. علائمی چون کوفتگی، بدن‌درد، سردرد، ضعف، درد عضلانی و... علائم اصلی و برجسته آنفلوآنزا است.
معمولا در سرماخوردگی بیشتر علائم تحریک سیستم تنفسی مانند آبریزش بینی، عطسه، اشک‌ریزش و... است، اما در آنفلوآنزا عطسه و آبریزش چشم کم است. در عین حال در سرماخوردگی بدن درد خفیف است، اما در آنفلوآنزا این علائمش دیدی است.
توصیه به تزریق واکسن برای پرخطرها
وی با بیان اینکه مهمترین نکته برای پیشگیری از ابتلا به آنفلوآنزا شست‌وشوی دست است، گفت: از طرفی مدیریت ارتباطات نیز بسیار مهم است؛ نزدیک بیماران نرویم، ماسک بزنیم و ... از طرفی واکسیناسیون را هم در اوایل فصل سرد سال توصیه می‌کنیم. در عین حال توصیه اکید تزریق واکسن به افراد پرخطر است؛ مانند افراد دارای ضعف سیستم ایمنی، افراد مسن، کودکان زیر پنج سال، زنان باردار و ...
علت فوت در مبتلایان به آنفلوآنزا
صالحی درباه علل فوت بیماران مبتلا به آنفلوآنزا، گفت: شاید باور اینکه آنفلوآنزا کشنده است برایمان سخت باشد، اما باید بدانیم که آنفلوآنزا فقط در ایران نمی‌کشد، بلکه در دنیا می‌کشد. فقط امسال بیماران را از بین نبرده است، بلکه قرن‌هاست که بیماران را از بین می‌برد. این ضعف سیستم ما نیست، بلکه در همه دنیا آنفلوآنزا کشنده است، اما شاید تصور مردم از آنفلوآنزا یک بیماری لوکس است و فکر نمی‌کنند کشنده باشد. در حالیکه آنفلوآنزا جمعیت بزرگی را درگیر می‌کند و قسمت اندکی را می‌کشد. این بیماری در افراد مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای، افردی که کورتون مصرف می‌کنند، افراد مبتلا به اچ‌آی‌وی و... خطرناک‌تر است. البته ممکن است در افرادی که این ریسک فاکتورها را هم ندارند، مرگ‌ومیر ناشی از آنفلوآنزا رخ دهد، اما بسیار اندک است.
تزریق "دگزا" در آنفلوآنزا ممنوع
وی درباره تزریق دگزامتازون در مبتلایان به آنفلوآنزا، گفت: طبق اعلام وزارت بهداشت در کمیته کشوری آنفلوآنزا قسمت عمده‌ای از بیمارانی که فوت شده‌اند، حداقل یک دوز دگزامتازون یا کورتون‌ها را مصرف کرده‌اند. ثابت شده است که مصرف کورتون‌هایی چون دگزامتازون می‌تواند بیماران را مستعد به عارضه‌دار شدن و حتی مرگ کند. خواهشم از اطباء و متخصصین و پزشکان عمومی است که در تزریق دگزامتازون دقت کنند. زیرا می‌توانند با جان بیمار بازی کنند. بنابراین به راحتی دگزامتازون تزریق نکنند. توجه کنند که این کار می‌تواند افراد مبتلا به آنفلوآنزا را مستعد مرگ کند.
وضعیت تامین داروی آنفلوآنزا
صالحی درباره وضعیت تامین داروی اوسلتامیویر، گفت: کمبودی در زمینه داروی اوسلتامیویر در بیمارستان امام خمینی(ره) نداریم، اما ممکن است در سطح جامعه کمبودهایی وجود داشته باشد که البته تا حد زیادی برطرف شده است. البته نباید برای تمام افرادی که مبتلا به آنفلوآنزا می‌شوند، اوسلتامیویر استفاده کرد. زیرا اگر مقاومت دارویی اتفاق افتد، افرادی را با مقاومت به این دارو از دست می‌دهیم. مدیریت مصرف آن بسیار مهم است و باید توسط متخصصین عفونی، فوق‌تخصص‌های عفونی اطفال و ریه در موارد خاص که بیمار یا مستعد عوارض است و یا آنفلوآنزای شدید دارد تجویز شود. در سایر افراد استفاده از مایعات، ویتامین سی و استراحت توصیه می‌شود. طول دوره بیماری آنفلوآنزا سه تا پنج روز است و فرد باید استراحت کند.
وی می‌گوید: نگرانی که بعد از اپیدمی‌های آنفلوآنزا وجود دارد، افزایش میزان مقاومت میکروبی است که به دلیل تجویز و مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها رخ می‌دهد. بسیاری از بیمارانی که با آنفلوآنزا به ما مراجعه می‌کنند حداقل یک تا دو قلم آنتی‌بیوتیک از مطب‌های بیرون گرفته‌اند که نه‌تنها به آن نیاز نداشتند، بلکه دچار عارضه هم شده‌اند.
وی درباره امکان عارضه‌دار بودن واکسن آنفلوآنزا نیز به ایسنا می‌گوید: تمام داروها و واکسن‌ها می‌توانند عارضه داشته باشند. درباره واکسن آنفلوآنزا هم به همین صورت است. اما میزان عوارض آن نسبت به میزان عوارض و مرگ و میری که از طریق خود آنفلوآنزا به وجود می‌آید، قابل قیاس نیست. بروز آنفلوآنزا یک مورد در هر ۱۰ تا ۱۱ میلیون تزریق ممکن است، اما در آنفلوآنزا ۱۴ در میلیون مبتلا به عارضه آنفلوآنزا شده‌اند. تمام افرادی که فوت کردند واکسن نزده بودند. هر مرکزی که زیر نظر وزارت بهداشت است و مورد تایید وزارت بهداشت، برای تزریق واکسن آنفلوآنزا مورد تایید است.
شتابزده عمل نکنیم
صالحی تاکید کرد: در حال حاضر با طغیان آنفلوآنزا مواجهیم که جدید هم نیست، نکته مهم این است که شتابزده عمل نکنیم و فریب افرادی که از نگرانی مردم در بیماری برای خرید و فروش واکسن یا دارو سوء استفاده می‌کنند را نخوریم. سعی کنیم اگر مشکلی داریم در بالغین به متخصصین عفونی بالغین و در اطفال به متخصصین عفونی اطفال مراجعه کنیم. تا حد امکان به جای استفاده از آنتی‌بیوتیک استراحت کرده و مایعات و سبزیجات مصرف کنیم.
تب بالا و درد عضلانی در آنفلوآنزا
در ادامه اسفندیار عسگری - سوپروایزر بخش اورژانس بیمارستان امام خمینی(ره) با اشاره به علائم بیماری آنفلوآنزا، به ایسنا می‌گوید: آنفلوآنزا با تب شدید بالای ۳۸ درجه و لرز و درد عضلانی شناخته می‌شود و افراد با دیدن این علائم باید به مراکز درمانی مراجعه کنند. حال اگر این علائم شدیدتر شد و با علائم گوارشی مانند تهوع، استفراغ و... همراه باشد، حتما باید به مراکز درمانی مراجعه کرد تا درمان‌های لازم برایشان انجام شود.
نسبت به سرماخوردگی‌های ساده هم بی‌تفاوت نباشید
وی می‌افزاید: مشکلی که در مراجعه مردم داریم، این است که مردم حتی نسبت به سرماخوردگی‌های ساده هم بی‌تفاوت نباشند و در همان مراحل ابتدایی به مراکز درمانی مراجعه کنند تا بیماری‌شان کنترل شود، نه اینکه صبر کنند تا بیماری علائم تنفسی به جایی بگذارد و درمانش سخت‌تر شود. در عین حال باید توجه کرد که ما در کشور واکسیناسیون را انجام می‌دهیم، اما همواره سفارش می‌کنیم که در محدوده اواخر شهریور تا اوایل پاییز واکسیناسیون را انجام دهند. در زمانی که آلودگی وجود دارد و شیوع بیماری هم زیاد است، واکسیناسیون آنقدر تاثیر ندارد.
وی ادامه می‌دهد: با توجه به رعب و وحشتی که در جامعه به وجود آمده بهتر است که مردم بیشتر پیشگیری را مدنظر اشته باشند. به‌طوری که دست‌هایشان را به طور مداوم بشویند. زمان عطسه و سرفه جلوی دهان خود را بگیرند، استفاده از ماسک حتی ماسک‌های معمولی، رعایت اصول بهداشتی و... می‌تواند از انتشار بیماری آنفلوآنزا بسیار موثر باشد. در عین حال اگر به این بیماری مبتلا شدند به مراکز درمانی مراجعه کرده و تحت درمان قرار گیرند.
پروتکل‌های درمان آنفلوآنزا در بیمارستان امام خمینی تهران
عسگری با بیان اینکه ما در بیمارستان امام خمینی (ره) پروتکل‌هایی را برای مبتلایان به آنفلوآنزا در نظر گرفتیم تا هم مشکل کمبود تخت را جبران کنیم و هم از آلوده کردن سایر بیماران و مراجعه‌کنندگان جلوگیری کنیم، گفت: یکی از اقدامات‌مان این است که وقتی بیمار مبتلا به آنفلوآنزا مراجعه می‌کند، متخصص عفونی بیمار را معاینه می‌کند و اگر بیمار مبتلا به ویروس H۱N۱ باشد به بخش عفونی که یک لاین کاملی را به این بیماران اختصاص دادیم، منتقل می‌کنیم. البته اگر بیمار دچار علائم تنفسی شده باشد، بیمار به اورژانس می‌آید و تحت مراقبت قرار می‌گیرد.
وی با بیان اینکه وقتی که بیمار مبتلا به آنفلوآنزا با علائم H۱N۱ مراجعه می‌کند یک آزمایش کشت حلق گرفته می‌شود تا مشخص شود که بیمار به این نوع از آنفلوآنزا مبتلا است یا خیر، ادامه داد: به طور متوسط روزانه بین ۱۰ تا ۱۵ بیمار مبتلا به آنفلوآنزا مراجعه می‌کنند که البته همه آنها مبتلا به ویروس H۱N۱ نیستند و اکثرا هم زود مرخص می‌شوند. اما اگر بیماری علائم تنفسی داشته و به درمان‌های خاص نیاز داشته باشد، تحت نظر قرار می‌گیرند.
شرایط سخت است اما بیماری را جواب نمی‌کنیم
عسگری تاکید می‌کند: با وجود کمبود نیرو و تختی که وجود دارد، اما به هیچ بیماری جواب رد نداده‌ایم. هرچند که شرایط سخت است، اما بیمار را جواب نمی‌کنیم.
وی همچنین می‌گوید: عمدتا فوتی‌ها بیماری زمینه‌ای مانند مشکلات تنفسی، قلبی و... داشته‌اند و یا با تاخیر بسیار زیادی به پزشک مراجعه کرده‌اند. بیماری که بیماری زمینه‌ای نداشته و سریع مراجعه کند، درمان می‌شود. در عین حال از نظر داروی آنفلوآنزا، وسایل و تجهیزات فردی مانند دستکش و... هم در بیمارستان کمبودی نداریم.
چگونگی مراقبت بیمارستانی از مبتلایان آنفلوآنزا
در ادامه پرستو آریاملو- مدیر پرستاری بیمارستانی امام خمینی(ره) نیز درباره نحوه مراقبت از بیماران مبتلا به آنفلوآنزا، به ایسنا می‌گوید: وقتی بیماری با علائم آنفلوآنزا به بیمارستان، درمانگاه بخش عفونی و اورژانس مراجعه می‌کند، ابتدا معاینه می‌شود و اگر مشکوک به آنفلوآنزای H۱N۱ باشد، کشت حلق از بیمار گرفته شده و در صورت ابتلا به این نوع، دارودرمانی برایشان آغاز می‌شود.
وی می‌افزاید: در عین حال ما بیماران آنفلوانزا را در دو بخش ایزوله کردیم و به پرسنل آموزش‌های لازم را ارائه داده‌اند. افرادی هم که علاوه بر ابتلا به آنفلوآنزا بیماری زمینه‌ای دیگری دارند، بستری می‌شوند و به بیماران سرپایی هم آموزش‌های لازم ارائه داده می‌شود و به آنها می‌گوییم که در چه شرایطی مجددا مراجعه کنند.
واکسیناسیون پرسنل بیمارستان
آریاملو با اشاره به واکسیناسیون پرسنل بهداشت و درمان بیمارستان که جزو گروه‌های در معرض خطر محسوب می‌شوند، ادامه می‌دهد: وزارت بهداشت برای ما واکسن تامین کرده و پرسنل واکسن تزریق کرده‌اند. تاکنون هیچ یک از پرسنل‌مان هم به دنبال تزریق واکسن دچار مشکل نشده‌اند. در بخش هم محلول‌های ضدعفونی‌کننده وجود دارد و پرستاران از آن استفاده می‌کنند و باید فاصله ایمن را با بیمار رعایت کنیم. بنابراین جای نگرانی وجود ندارد. البته در مواردی همکاران‌مان هم مبتلا شده‌اند، اما مانند سایر بیماران تحت درمان قرار گرفته‌اند.
وی با اشاره به شرایط تامین دارو نیز می‌گوید: به هر حال درباره کمبود دارو نگرانی‌هایی وجود دارد، اما مدیریت می‌شود. در عین حال دارو به میزان مورد نیاز در اختیار بیمارستان‌ها گذاشته شده و همین الان هم هست و در کشیک‌های عصر و شب هم دارو در اختیار سوپروایزرها است و اگر پزشک تجویز کند، به بیمار ارائه می‌دهیم. در مجموع در بیمارستان این دارو در اختیار بیماری که به آن نیاز دارد، قرار می‌گیرد.
اورژانسِ شلوغ
آریاملو درباره وضعیت پذیرش بیماران و کمبود احتمالی تخت نیز می‌گوید: مراجعات بیمارستان امام خمینی (ره) بسیار زیاد است و بسیاری از افراد از شهرستان‌های دور به اینجا می‌آیند. در بحران‌ها و افزایش آلودگی هوا هم معمولا مراجعات‌مان بیشتر می‌شود. بر همین اساس طی چند روز گذشته واقعا اورژانس بسیار شلوغ بود و کنترل کردن بیماران و جابجایی‌ها بسیار دشوار بود.
در این شرایط ممکن است بیمارانی که نوبت‌های الکتیو دارند، نوبت‌شان کنسل شود؛ زیرا اولویت با بیماران اورژانس است و همین موضوع ممکن است موجب نارضایتی بیمارانی که نوبت‌شان کنسل شده، شود. از طرفی هم بیمارانی که توانایی مالی برای مراجعه به بیمارستان‌های خصوصی را ندارند به بیمارستان‌های دولتی می‌آیند و قطعا ورودی‌هایمان بیشتر شده است، اما امکان ندارد که بیماری به صورت اورژانسی نیاز به بستری داشته باشد، اما او را نپذیریم، بلکه در هر شرایطی او را می‌پذیریم و حتی در اورژانس چند برابر ظرفیت بیمار نگه می‌داریم تا بخش خالی شود و به بخش منتقل می‌کنیم. بنابراین امکان ندارد بیمار اورژانسی را به دلیل کمبود تخت، نیرو یا تجهیزات به بیمارستان راه ندهیم، مگر اینکه بیمار اورژانس نباشد.