جهت‌دهی مطالعات تاسیسات آب و فاضلاب با محوریت پدافند غیرعامل

به گزارش پایداری ملی، حمیدرضا فاطمی تحلیلگر مسائل حوزه آب در یادداشتی با عنوان«جهت‌دهی مطالعات تاسیسات آب و فاضلاب با محوریت پدافند غیرعامل» نوشت:  موضوع پدافند غیرعامل از جدیدترین موضوعات پراهمیت عرصه دفاعی کشور است، موضوعی که اهمیت پرداختن به آن از جنبه های مختلف در زمینه بحران و مدیریت آن کاملا شناخته شده ‌می‌باشد. ضمن اینکه بر اساس ماده ۲۱۵ قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه، پیشنهاد طرح‌های عمرانی جدید در لوایح بودجه سنواتی صرفا با رعایت پدافند غیرعامل امکان‌پذیر است.

بر اساس بند ک ماده 201 قانون مذکور، دولت موظف به رعایت اصول پدافند غیرعامل در طراحی و اجرای طرح‌های حساس و مهم و یا در دست مطالعه و نیز تأسیسات زیربنایی و ساختمانهای حساس و شریان‌های اصلی و حیاتی کشور است.

باعنایت به حساسیت منطقه و اهمیت حوادث تروریستی و تجربیات موجود اعم از تهدید و یا اجرای آن، لزوم پرداختن به این موضوع در عرصه آب و فاضلاب بیش از پیش معلوم می‌شود. این تهدیدات ‌می‌تواند شامل تهدیدات موشک و بمب‌گذاری تا تهدیدات بیوشیمیایی و هسته‌ای شود. در این بین تمام تلاش متخصصان صنعت آب کشور باید بر این باشد که از بروز آسیب‌های جدی جلوگیری به عمل آمده و یا حتی‌الامکان میزان آن کاهش یابد.

یک سری از تمهیدات در طراحی ساختمان‌های ضد انفجار و انجام پیش‌بینی لازم از منظر معماری و تاسیساتی جهت کاهش آسیب‌های ناشی از انفجار و آتش‌سوزی ‌است. برخی از اقدامات شامل فعالیت‌های نظارتی بر نحوه عملکرد تجهیزات و آزمایشگاه‌ها و تصفیه‌خانه‌ها ‌است که با تجهیز این اماکن حساس به وسایل کنترلی قابل انجام ‌است. برخی از تمهیدات نیز مربوط به خاصیت کیفی آب بوده که از حساسیت بیشتری برخوردار است که در این رابطه استفاده از ابزارهای دقیق و ابزارهای هوشمند جهت اعلام خطر و بررسی میزان کیفیت آب از لحاظ سالم بودن را ‌می‌توان نام برد.

آن چیزی که اهمیت بیش از اندازه این مطالعات را نشان ‌می‌دهد اهمیت روزافزون تامین آب بویژه در مدیریت بحران است که ‌می‌تواند در کنترل بحران و حداقل رساندن تلفات و خسارات حائز اهمیت باشد. مطالعات پدافند علاوه بر تهدیدات انسان‌ساخت که ناشی از جنگ و حوادث تروریستی ‌می‌باشد، حوادث طبیعی را نیز شامل ‌می‌شود.

هم اکنون مطالعات بهسازی لرزه‌ای در عرصه آب و فاضلاب در دست مطالعه است. مطالعه بهسازی لرزه‌ای برای مخازن چند شهر مهم (تبریز، رشت، مشهدوشیراز) انجام شده و قسمتی از آن نیز به مرحله اجرا رسیده است. مطالعات انجام شده در این زمینه نه به اسم مطالعات پدافندی که بعنوان مطالعات بهسازی لرزه‌‌ای و تحت تاثیر زلزله‌های بم و رودبار صورت گرفته و خروجی آن یک سری طرح های مقاوم‌سازی با هزینه‌های زیاد بوده که امکان اجرایی شدن هریک نیازمند تخصیص ردیف بودجه بسیار زیاد ‌می‌باشد که عملا انجام پروژه‌های مقاوم‌سازی را نیمه تمام ‌می‌گذارد.

آن چیزی که باید در انجام این مطالعات به آن اشاره کرد عدم توجه به تقدم و تاخر و اولویت‌بندی آنها ‌می‌باشد. شاید بیشتر از آنکه مقاوم‌سازی مخازن آب اهمیت داشته باشد مطالعه بر روی شبکه‌های توزیع آب حائز اهمیت ‌است. اگر در اثر زلزله این خطوط آسیب ببیند عملا امدادرسانی و توزیع آب در سطح شهر دچار مشکل ‌می‌شود.

همچنین در کنار این، پروژه‌های نوسازی خطوط انتقال آب و نشت یابی هرکدام در دست اجرا ‌می‌باشد که متاسفانه هیچ گونه هم‌پوشانی لازم با پروژه‌های پدافند غیرعامل ندارد و عملا هر یک به سمت و سویی متفاوت و گاهی کاملا واگرا حرکت ‌می‌کنند.

راهکارهایی که برای انجام مطالعات پدافند غیرعامل خطوط انتقال آب حائز اهمیت است شامل موارد ذیل است:

1- ایجاد ارتباط حلقوی در خطوط انتقال (همانند طرح قمربنی‌هاشم موسوم به رینگ تهران)

2- تکمیل داده های سامانه اطلاعات جغرافیایی برای استفاده در شرایط بحرانی

3- برنامه ریزی جهت جایگزینی لوله های جدید(اصلاح شبکه فرسوده و ضعیف)

4- شناسایی نقاط کم فشار و در نظر گرفتن تدابیر حفاظتی

5- حفاظت محیط پیرامونی خطوط لوله و حوضچه های شیرآلات

6- استفاده از سیستم هشدار آلودگی (cws)

مطالعه مطالب فوق در سامانه‌های آب‌رسانی کشور وجه مشترک زیادی با پروژه‌های مطالعاتی مربوط به مقاوم سازی، نوسازی و نشت یابی سامانه‌های آبرسانی دارد که مطالعات موردی هریک توسط مشاوران متعدد باعث صرف هزینه و زمان زیادی ‌می‌شود، درحالی که با ادغام این پروژه‌ها و تعریف یک پروژه واحد ‌می‌توان هم هزینه‌های مربوط به مطالعات را کاهش داد و هم در هنگام تعریف پروژه با بازدهی مناسب‌تر و زمان کمتر بهترین بهره‌وری را داشت.