در آستانه عملیات «کربلای۵» در شرق بصره، با هماهنگی فرماندهان قرارگاه خاتم‌الانبیا ساعت هشت روز ۱۸ دی دستور آماده‌باش شیمیایی صددرصد در همه محورها و عقبه‌های عملیات تا عمق ۵۰ کیلومتری صادر و ابلاغ شد.
به گزارش پایداری ملی؛ علاوه بر آمادگی کامل واحدهای «ش.م.ر»،همه یگان‌های عملیاتی و قرارگاه‌های جهاد سازندگی، واحدهای توپخانه ارتش و تیپ‌های مستقل «ش.م.ر» نیز با تقسیم‌بندی منطقه بین خود، به پوشش پدافند شیمیایی کل منطقه پرداختند. ساعت ۱۶:۴۵ آن روز، مراکز شنود قرارگاه «الصاعقه» نیروی هوایی سپاه پاسداران و اطلاعات قرارگاه «کربلا» اطلاع دادند که دشمن دستور پرواز چندین هواپیما را از پایگاه «کوت» صادر کرده است.علاوه بر این، هم‌زمان به واحدهای خود در منطقه عمومی «بصره» نیز آماده باش شیمیایی داده است.بنابراین احتمالاً حملات شیمیایی به زودی آغاز خواهد شد.
با آغاز عملیات بزرگ «کربلای ۵» (۱۹ دی ۱۳۶۵) و پیشروی نیروهای ایران به
سوی بصره، عراق سراسیمه حملات گسترده شیمیایی را از ساعت هشت صبح همان روز
شروع کرد و این حملات را تقریباً بی‌وقفه تا روز ۱۷ بهمن سال ۶۵ ادامه داد
که نقطه اوج حملات در هفته نخست بود. خلبانان عراقی هر روز بی‌درنگ پس از
طلوع آفتاب و همچنین در ساعتی قبل از غروب آفتاب تقریباً به مدت دو ساعت در
دفعات متعدد با چندین «سُورتی» پرواز به وسیله ۳۳ فروند از انواع
هواپیماهای بمب‌افکن از پایگاه‌های «ناصریه» و «کوت» به پرواز درمی‌آمدند و
با آرایش عملیات شیمیایی به گونه‌ای بمب‌ها و راکت‌ها را پرتاب و عوامل
شیمیایی را منتشر می‌کردند که کل منطقه از محورهای خط مقدم تا عقبه‌های
منطقه عملیات آلوده و متراکم از گازهای خطرناک می‌شد.
مناطق اصلی هدف این حملات چنین بود: محورهای «پنج‌ضلعی»، «آبگرفتگی
شلمچه» تا «کانال زوجی»، دو سوی «نهر جاسم»، شهرک «دوعیجی»، «جزیره ماهی»،
جزیره «ام‌البابی»، «جزیره ام‌الرصاص»، «پل نو»، «شهرک ولیعصر (عج)» (در
مسیر جاده خرمشهر-شلمچه)، پاسگاه‌های کوت سواری و «بوارین»، قرارگاه‌ها،
جاده‌های مواصلاتی خرمشهر، شهرک پیش ساخته (خرمشهر)، شلمچه، جاده‌های منتهی
به شلمچه (شهید ذوالفقاری، شهید محسن صفوی، امام رضا (ع)، شهید امانی و
شهید گلزاری)، تقریباً همه مقرها و عقبه‌های لشکرها و تیپ‌های عمل‌کننده،
ساحل اروندرود، دو طرف جاده خرمشهر-اهواز تا سه راهی حسینیه، «جزیره
مینو»،آبادان، کارخانه شیر پاستوریزه، بیمارستان طالقانی آبادان، ایستگاه
حسینیه تا پاسگاه زید، بیمارستان امام حسین (ع) (بعد از سه راه حسینیه)،
اورژانس‌ها، کمپ اسیران، مواضع توپخانه، ادوات و زرهی و سه‌راه فتح تا جنوب
شرقی جزیره مجنون.
خودزنی دشمن
میزان آلودگی، تراکم و غلظت آلودگی، به خصوص در پنج ضلعی به دلیل وسعت
کم آن، بسیار بالا و خطرناک بود، طوری که به شهادت ۳۰۰ تن و مصدومیت ۲۰۰۰
نفر انجامید. در محورهای مذکور تنها در ۲۰ دی حدود ۱۰۰۰ نفر مصدوم و ۳۲۵
نفر شهید شدند. هواپیماهای عراقی روز دوم بهمن‌ماه همان سال در هوایی
مه‌آلود و وزش شدید باد، مواضع یگان‌های ارتش عراق را اشتباهاً بمب‌باران
کردند که براثر آن صدها تن از نیروهای عراقی کشته یا مجروح شدند. همچنین
توپخانه ایران تأسیسات پتروشیمی عراق در نزدیکی بصره را گلوله‌باران کرد که
به انبار مهمات شیمیایی در این مجموعه اصابت کرد و با انتشار گاز سمی صدها
نفر از افراد دشمن مصدوم و ده‌ها نفر نیز کشته شدند.
مواد و گازهای شیمیایی که ارتش عراق در این حملات به کار گرفت عبارت
بودند از: انواع عوامل تاول‌زای شدید به ویژه «خردل سولفوره»، اعصاب سری
«تابون»، «سارین» و «وی ایکس» (VX)، خفه‌کننده «فسژن»، عوامل موثر بر خون
«سیانید هیدروژن» (هیدروژن سیانوژن)، ترکیبات «سیانور» و عوامل فسفری،
عوامل آتش‌زا و ناتوان‌کننده‌ها.
حکومت عراق علاوه بر بمب‌باران‌ها و آتش بی‌سابقه‌ای که در منطقه
عملیاتی «کربلای ۵» (شلمچه، به ویژه پنج ضلعی) اجرا می‌کرد، با تهاجم بسیار
گسترده و پی در پی شیمیایی در این منطقه محدود درصدد بود به رزمندگانی که
مستحکم‌ترین دژهای آن را در هم شکسته بودند پاسخی فراموش نشدنی بدهد و هر
جانداری را که از دیگر آتش‌های او جان سالم به در برده با سلاح‌های شیمیایی
نابود کند، اما با عنایات خاص خداوند، با به کارگیری تدابیری از وقوع
فاجعه‌یی بزرگ جلوگیری شد و آمار شهیدان و مصدومان حملات شمیایی در این
عملیات به نسبت گستردگی این حملات محدود شد.
مهمترین تدابیر چنین بود
۱. حضور یگان‌های مستقل «ش.م.ر.» (تیپ‌های پدافند شیمیایی سپاه و
گردان‌ها و واحدهای مستقل پدافند شیمیایی ارتش و جهاد سازندگی) که در چندین
عملیات گسترده شیمیایی عراق در جریان عملیات‌های خیبر، بدر و الفجر ۸
تجربه‌هایی کسب کرده بودند.
۲. حضور نیروهای مجرب، آموزش دیده و مجهز به خودروها و دستگاه‌های
خودکار موسوم به «درخش» برای عملیات هشدار، کشف، خنثی‌سازی و رفع آلودگی
عوامل شیمیایی و تمهید مسئولان، پشتیبانی جنگ و فرماندهان.
۳. تجهیز همه رزمندگان به وسایل محفظ انفرادی، ارتقاء آموزش‌های عملیاتی
(از نظر کمیت و کیفیت سطح آموزش‌ها)، آمادگی مطلوب‌تر واحدهای بهداری رزمی
قرارگاه‌ها و یگان‌ها با آماده‌سازی و تجهیز اورژانس‌ها، بیمارستان‌ها و
نقاهت‌گاه‌های شیمیایی دارای کارکنان مجرب و متخصص درمان.
۴. مهم‌تر از همه تمهید عوامل روانی شامل آمادگی قبلی فرماندهان و
نیروهای رزمنده با انجام دادن تمرین‌ها و رزمایش‌های عملیات شیمیایی.
۵. علاوه بر این، عنایات ویژه خداوند، از جمله وزش بادهای نسبتاً شدید و تغییر جهت گازها به سوی دشمن را هم باید در نظر گرفت.
آنچه در این میان بسیار اهمیت داشت ایثار و فداکاری رزمندگان یگان‌های
«ش.م.ر» برای خنثی‌سازی و رفع آلودگی عوامل شیمیایی بود که با شتافتن به
مرکز توده‌های مرگ‌بار گازها و ابرهای متراکم عوامل مهلک شیمیایی و به خاطر
انداختن جان خود، برای انجام دادن عملیات آزمایش، کشف، شناسایی و اعلام
نوع عوامل به کار گرفته شده. و همچنین با خنثی کردن و رفع آلودگی آن عوامل،
می‌کوشیدند تا جان بسیاری از رزمندگان دیگر و نیروها را به بهای ایثار جان
خود نجات دهند و از آلودگی مصون و ایمن سازند.
ارتش عراق همچنین در روزهای ۱۰، ۱۷، ۲۲ و ۲۸ دی ۱۳۶۵ مواضع ارتش جمهوری
اسلامی ایران را در منطقه عملیاتی «کربلای ۶» (منطقه عمومی سومار) و
بیمارستان «۵۰۲ صحرایی» این منطقه را بمب‌باران شیمیایی کرد و به رزمندگان
ارتش صدمات بسیاری زد. ارتش بعثی در ۲۶ دی منطقه «عین‌خوش» و ۲۰ دی محل
تجمع رزمندگان را در «قره‌بلاغ» سر پل ذهاب نیز بمب‌باران شیمیایی کرد.
حملات شیمیایی عراق به منطقه عملیاتی «کربلای ۵» تا ۱۷ بهمن ۱۳۶۵ بی
وقفه ادامه یافت و پس از وقفه‌یی شش روزه، دوباره از پنج‌شنبه ۲۳ بهمن همان
سال با شدت بیش‌تر در همه خطوط مقدم، عقبه‌ها، جاده‌ها، مقر یگان‌ها و
قرارگاه‌ها از سر گرفته شد. فرماندهان بعثی در این روز دیوانه‌وار جنگ تمام
عیار شیمیایی بی‌سابقه‌یی را با حدود ۴۴ هواپیمای بمب‌افکن و بیش از ۱۰۰
عراده انواع توپ اجرا کردند و در ۱۵ حمله و هر بار هجوم چندین هواپیما،
متجاوز از ۱۰۰ بمب و راکت و ۱۵۰۰ گلوله توپ علیه نیروهای ایران به کار
گرفتند. در حملات شیمیایی ۲۳ بهمن ۱۳۶۵ تعداد ۱۴۷۰ نفر مصدوم و ۱۹۵ نفر
شهید شدند.
ارتش عراق در ۲۳ و ۲۵ اسفند ۱۳۶۵ به حملات شیمیایی شدیدتری دست زد.
گسترده این حملات شامل همه مناطق عملیاتی خوزستان از ابتدای جنگ تا این
زمان می‌شد. در این حملات که صبح و عصر به مدت چند ساعت ادامه داشت، در ۲۳
اسفند ۲۱۱۵ نفر مصدوم و ۳۴۵ نفر شهید و در ۲۵ اسفند ۱۵۲۰ نفر مصدوم و ۲۱۰
نفر شهید شدند.
حملات شیمیایی عراق تا پایان سال ۱۳۶۵ به تناوب ادامه داشت و آخرین
گلوله شیمیایی دشمن در آخرین روز این سال در شهرک ولیعصر (عج) خرمشهر بر
زمین نشست که چهار نفر را مجروح کرد.