از سالیان گذشته رهبر معظم انقلاب اسلامی به موضوع اقتصاد مقاومتی به عنوان یکی از مهمترین راههای مقابله با تحریم‌های اقتصادی دشمنان اشاره و تاکید فرموده‌اند.
در قرآن و آموزه‌های دینی نیز بر موضوع اقتصاد و عدم وابستگی به بیگانه تاکید فراوان شده و به تولید ثروت به عنوان یکی از راههای خودکفایی و استقلال کشورهای اسلامی اشاره شده است.
خبرگزاری فارس، در موضوع اقتصاد مقاومتی با حجت‌الاسلام عسگر دیرباز، حوزه و دانشگاه، دکترای فلسفه اسلامی، نماینده مردم آذربایجان‌غربی در مجلس خبرگان رهبری و رئیس کنونی دانشگاه قم است گفت‌وگویی انجام داد که در ادامه می‌آید.
هدف از طرح موضوع اقتصاد مقاومتی از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی چیست؟
دیرباز: از چند سال گذشته، رهبر معظم انقلاب اسلامی درباره خط‌‌مشی کلی اقتصادی که باید به عنوان یک راهبرد در اقتصاد کشور اتخاذ شود، بر موضوع اقتصاد مقاومتی تاکید و مولفه‌هایی را برای آن بیان فرموده‌اند.
هدف این مولفه‌ها این است که وضعیت اقتصادی کشور به گونه‌ای باشد که نسبت به برخی آسیب‌ها مثل تحریم که از خارج از کشور به اقتصادمان وارد می‌شود، کمترین آسیب‌پذیری و بیشترین مقاومت و تاب‌آوری را داشته باشیم.
دیرباز: در قرآن کریم به جایگاه مال و ثروت و مباحث اقتصادی اهمیت فراوانی داشته شده برای مثال خداوند متعال در آیه پنج سوره مبارکه نساء فرمود« اموال خود را به افراد کم‌خرد ندهید همان اموالی که خداوند قوام و برپایی جامعه را روی این اموال قرار داده است».
در موضوع اقتصاد مقاومتی و مباحث اقتصادی به چه مؤلفه‌هایی در کتاب الهی اشاره شده است؟
با توجه به اینکه امت اسلامی باید دارای عزت بوده و عزت‌مداری خود را نشان دهند و از سوی دیگر زمانی که قرآن کریم، مال و ثروت را برپایه استواری و بهبود وضع جامعه معرفی می‌کند،بنابراین به راحتی می‌توان فهمید از مولفه‌های عزت و اقتدار که بتوان به عنوان یک کشور برای امت اسلامی حفظ شود توجه به امور اقتصادی است و یک آن باید به گونه‌ای باشد که بتوان اقتصاد داخلی را به گونه‌ای تنظیم کرد که در برابر تکانه‌های خارجی، مقاوم و غیرقابل آسیب باشد.
از اواخر سال گذشته و در 9 ماهه امسال، همه کشور درگیر بحران و شبه‌بحران‌های اقتصادی بوده چون شاهد عدم ثبات قیمت‌ها، تورم افسار گسیخته قیمت‌ها، تورم و افزایش قیمت دلار بوده که نشان دهنده عدم‌تاب‌آوری و مقاومت در اقتصاد دارد.
در آیه 61 سوره مبارکه هود زمانی که خداوند متعال در مورد هدف آفرینش انسان و استقرار بشریت بر روی زمین صبحت می‌کند اشاره به این دارد که انسان بر روی زمین آمد تا آن را آباد کند و خود این موضوع زمانی امکان‌پذیر است که بتوان سرمایه و نیروی انسانی داشته و استفاده کنیم.
متاسفانه هر سال بودجه عمرانی کشور در مقایسه با سال گذشته کاهش یافته یا افزایش آن به اندازه‌ای است که تورم امسال را نمی‌تواند پوشش دهد، پس باعث می‌شود که اهداف اقتصادی و سرمایه‌گذاری تحقق پیدا نکند.
در قرآن کریم آمده است«بر روی زمین اسباب معیشت و رزق و روزی انسان‌ها فراهم شده است» بنابراین در ساختارهای اقتصادی در قالب وزارت جهاد کشاورزی، گمرک، دارایی، مالیات، صنعت، نفت، گاز، پتروشیمی و خدمات، همه اموری هستند که در کنار صنایع بزرگ و کوچک کارگاهی، دست به دست هم داده و معیشت‌هایی که خدا در قرآن مطرح کرده را فراهم می‌کنند.
امید است همه قوای سه‌گانه و هم توده‌های مردم در زمینه مصرف بهینه و مشارکت در سرمایه‌گذاری بتوانند در عمل برنامه‌ریزی کرده و در یک برنامه پنج ساله گام‌هایی را بردارند تا هدف رهبری در زمین اقتصاد مقاومتی محقق شود.
در قرآن کریم برای تحقق اقتصاد مقاومتی چه راهکارهایی ارائه شده است؟
دیرباز: با مطالعه در قرآن، روایات و سیره اهل‌بیت(ع) می‌توان در این زمینه خطوط کلی را به دست آورد که یکی از آنها حفظ عزت امت اسلامی است.
در این رابطه نمی‌توان در زمینه اقتصادی کوتاهی کرد برای مثال یکی از آن موارد مالیات است چون در کشور فرار مالیاتی و پنهان‌کاری مالیاتی و یا متاسفانه در بخش‌هایی از مشاغل آزاد، عدم پرداخت مالیات وجود دارد.
با مقایسه کشورمان با سایر کشورهای دنیا درمی‌یابیم که از برخی اقشار جامعه مانند پزشکان و تجار، مالیات‌های مضاعف گرفته می‌شود بنابراین در ایران نیز باید چنین شود.
راه‌حل موفقیت در اقتصاد مقاومتی چیست؟
دیرباز: راه حل این است که نظام مالیاتی باید اصلاح شود، البته گام‌هایی در این زمینه برداشته شده اما در اول راه هستیم.
علاوه بر آن، قرآن در مورد زمینه مالیات خمس و زکات در مواد متعددی به آن اشاره کرده و خوشبختانه پس از انقلاب اسلامی موضوع زکات در کشور تقویت شده است.
همچنین در روایات آمده است که اگر مردم زکات خود را پرداخت کنند فقر از بین می‌رود، فقری که در اثر عدم وجود عدالت و توزیع عادلانه امکانات در جامعه به وجود آمده است.
اگر به روایات در رابطه با مالیات‌هایی مثل خمس و ذکات توجه کنیم درمی‌یابیم که کمک خوبی در جامعه می‌شود که در قالب قانون و لایحه در مجلس تصویب و شورای نگهبان نیز در مورد آن اظهارنظر کند.
در قرآن کریم در موضوع«مصرف» به چه مواردی اشاره شده است؟
دیرباز: یکی از مفاهیم اقتصادی مصرف بهینه در سطح خرد و کلان است و در این زمینه اگر به آیات و روایات دقت کنیم به مصرف بهینه، عدم اسراف و تبذیر و تجمل‌گرایی اشاره شده، اما باید در قالب طرح و لایحه و برنامه در مجلس آورده و در هیئت وزیران مطرح و تصویب و در نهایت اجرا شود.
یکی از مولفه‌های اقتصادمقاومتی، اقتصاد بین‌المللی و داد و ستد با سایر کشورهای دنیا است در این زمینه چه اقداماتی انجام شده است؟
دیرباز: متاسفانه از ابتدای انقلاب تاکنون توجه چندانی به بازارهای کشورهای اسلامی و اطراف وجود نداشته چون از یک سو بیشتر تمرکز به واردات از اروپا، آمریکا و ژاپن بوده و از یک سو توجهی به تولید در مقام تولید کننده برای مصرف در کشورهای اسلامی نبوده است.
در این زمینه کشورهای اسلامی باید به یک توانمندی بالای اقتصادی دست یابند تا بتوانند در زمینه صادرات در جهان اسلام و در بین کشورهای منطقه حرفی برای گفتن داشته باشند.
همچنین در زمینه گردشگری با توجه به ظرفیت‌های عظیم آن در کشور اسلامی ایران، می‌توان بدون اتکا به درآمد نفتی و با مراودات با سایر کشورها گام‌هایی برداشته شود.
متاسفانه در برنامه‌ریزی در زمینه مدیریت اقتصاد مقاومتی ضعف‌هایی وجود داشته و توده‌های مردم در سالیان گذشته دچار اسراف در مصرف شده و هم اکنون در فشار هستند چون اقتصادمان مولفه‌های اقتصاد مقاومتی را ندارد حال آنکه در این سال‌ها گام‌هایی برداشته شده در حالی که باید گام‌های بلندتر و پرشتاب‌تر به کمک دولت و مجلس برداشته شود.
موانع اقتصاد مقاومتی در قرآن چیست؟
دیرباز: مهمترین مانع در جنبه دولتی و مردمی مطرح است و در این رابطه در جنبه مردمی باید با تولید، مصرف و توزیع آشنا بود و حتی در فقه اسلامی آمده که اول باید فقه و سپس تجارت را باید یاد گرفت.
در گذشته افرادی که در کارهای تجاری ورود داشتند از فقه اسلامی استفاده و فقها و علما با این افراد آشنا و احکام بازار و برخی موانع مخلل اقتصاد مانند ربا، رشوه، اختلاس و نیز مفاسد و محرمات مالی را برای کسانی که در کارهای اقتصادی بودند، بیان می‌کردند.