شرایط اتخاذ شده توسط شرکت ملی نفت برای بخش خصوصی در مقایسه با تجربه‌های قبلی بسیار مطلوب‌تر است و امتیازات ویژه‌ای برای بخش خصوصی در نظر گرفته شده است.
به گزارش پایداری ملی، با نزدیک شدن به موعد اعمال مجدد تحریمهای نفتی از 13 آبان‌ماه، رسانه های غربی مدعی کاهش قابل توجه صادرات نفت ایران شدند به طوری که رویترز مدعی شد صادرات نفت خام ایران در هفته اول اکتبر تا 1.1 میلیون بشکه در روز سقوط کرده است.
یکی از گزینه‌های جدی برای مقابله با تحریمهای نفتی، عرضه نفت در بورس و استفاده از توانمندی بخش خصوصی در صادرات نفت است. در این راستا 27 شهریورماه شورای عالی هماهنگی اقتصادی با هدف متنوع‌سازی روش‌های فروش نفت، طرح عرضه نفت خام در رینگ صادراتی بورس انرژی در داخل کشور به صورت ارزی را تصویب کرد. سپس شرکت ملی نفت با انتشار پیشاطلاعیهای در 18 مهرماه اعلام کرد که در نظر دارد تا پایان مهرماه امسال، نسبت به عرضه یک میلیون بشکه نفت خام در رینگ بین‌الملل بورس انرژی ایران اقدام کند. سرانجام اطلاعیه عرضه نخستین محموله نفت خام سبک شرکت ملی نفت ایران در رینگ بین‌الملل بورس انرژی صادر شد که در این اطلاعیه جزئیات شرایط عرضه نفت و مشارکت بخش خصوصی اعلام شده است.
با بررسی اطلاعیه شرکت ملی نفت مبنی بر عرضه نخستین محموله و مقایسه شرایط اتخاذ شده برای ورود بخش خصوصی با تجربه‌های قبلی مشاهده میشود که این بار بستر مناسبی برای ورود و مشارکت بخش خصوصی در این عرصه فراهم شده و لازم است بخش خصوصی فرصت را غنیمت شمرده و حداکثر مشارکت را برای خرید نفت از سازوکار بورس داشته تا از این طریق اهداف عرضه نفت در بورس یعنی جلوگیری از افت میزان صادرات نفت کشور محقق شود. در ادامه به نقاط قوت موجود در اطلاعیه شرکت ملی نفت پرداخته میشود.
نقاط قوت اطلاعیه بورس انرژی مبنی بر عرضه نفت در بورس
1- طبق اطلاعیه شرکت ملی نفت مقصد حمل و فروش نفت خام سبک خریداری شده آزاد بوده و صادرات به تمام کشورها به جز سرزمین اشغالی فلسطین مجاز است و بخش خصوصی میتواند حتی به مشتریان شرکت ملی نفت نیز نفت بفروشد. بدین صورت کار بخش خصوصی برای فروش محموله‌های دریافتی از بورس بسیار آسان میشود؛ هر چند هنر بخش خصوصی این است که در شرایط فعلی بازاریابی کند و نفت کشور را در بازارهای جدید به فروش برساند.
2- طبق اطلاعیه، محدوده نوسان قیمت پایه و قیمت مجاز در این عرضه به صورت نامحدود خواهد بود. در حالی که در تجربه‌های قبلی قیمت هر بشکه نفت تنها تا 5 درصد زیر قیمت بازار قابلیت انعطاف داشت؛ در مصوبه کنونی این کف قیمت برداشته شده است. بدین صورت در سازوکار رقابتی بورس قیمت واقعی نفت تحریمی ایران کشف میشود که حتی ممکن است چند دلار پایین‌تر از قیمت پایه وزارت نفت باشد، در نتیجه در عرضه پیش‌رو برخلاف تجربه‌های قبلی شاهد عدم انعطاف‌پذیری در تعیین قیمت پایه نخواهیم بود.
3- طبق مصوبه کنونی محموله‌های نفتی در احجام کوچک ( 35 هزار بشکه‌ای) خرید و فروش می‌شوند درحالی که در تجربه قبلی محموله‌ها در حجم بسیار بزرگ ( 500 هزار بشکه‌ای) عرضه میشد. کوچک‌سازی حجم محموله‌های عرضه شده مسائل مربوط به ارائه‌ی تضامین را برای بخش خصوصی تسهیل میکند. در تجربه قبلی تنها افرادی میتوانستند نفت خام کشور را از بورس دریافت کنند که به اندازه بهای 500 هزار بشکه توانایی ارائه تضامین لازم را داشته باشند. اما درحال حاضر با کوچک‌سازی حجم محموله‌ها زمینه برای ورود اکثر شرکت‌ها فراهم شده است.
4- در مدل فعلی 20 درصد بهای نفت معامله شده به صورت ریالی تسویه میشود و مابقی 80 درصد با ارائه‌ی ضمانت نامه ریالی پس از فروش نفت به حساب شرکت ملی نفت به صورت ارزی واریز میشود. در حالی که در تجربه قبلی شرکت‌های خصوصی باید 80 درصد بهای محموله را در موعد تحویل و به صورت نقدی تسویه میکردند. همچنین اصل فروش نفت به صورت اعتباری نیز از نکات مثبت این مصوبه است زیرا در گذشته خریداران باید 80 درصد از بهای نفت معامله شده را در موعد تحویل به صورت نقدی پرداخت میکردند.
سایر الزامات برای گسترش ابعاد و موفقیت بیشتر عرضه نفت در بورس
1- با تسویه ارزی 80 درصد بهای نفت معامله شده این امکان وجود دارد که در فرآیند انتقال ارز به حساب‌های موردتایید شرکت ملی نفت، بخش خصوصی نیز مورد شناسایی و تحریمهای امریکا قرار گیرد. لذا پیشنهاد میشود که شرکت ملی نفت امکان تسویه ریالی را نیز از عرضه های بعد در نظر بگیرد.
2- یکی از نکات مهم برای موفقیت این طرح تداوم عرضه نفت در بورس است تا این فرصت به بخش خصوصی داده شود و کسب و کار و تجارت نفت شکل بگیرد. در نتیجه ضرورت دارد عرضه نفت خام در بورس حداقل به مدت یک سال ادامه پیدا کند و اقدامات لازم برای جذاب شدن محموله ها به تدریج و در طول زمان انجام شود
3- عرضه محموله‌های 35 هزار بشکه‌ای در قالب حواله‌های بی نام و قابل انتقال به غیر نیز یکی از ظرفیت های موجود برای توسعه این راهکار است. بدین صورت با خرید و فروش حواله‌ها بین افراد مختلف احتمال شناسایی خریدار نهایی کاهش می‌یابد و همچنین به جذب نقدینگی موجود در کشور کمک می کند.
در مجموع به نظر میرسد که شرایط اتخاذ شده توسط شرکت ملی نفت برای بخش خصوصی در مقایسه با تجربه‌های قبلی بسیار مطلوب‌تر است و امتیازات ویژه‌ای برای بخش خصوصی در نظر گرفته شده است. در نتیجه با توجه به انعطاف‌پذیری وزارت نفت برای عرضه نفت در بورس، لازم است که بخش خصوصی این فرصت را غنیمت شمرده و از همه‌ی ظرفیت‌های خود برای صادرات نفت کشور استفاده کند. البته باید توجه داشت که برای توسعه این روش لازم است که شرایطی مانند امکان تسویه ریالی، تداوم عرضه نفت در بورس و صدور حواله‌های بی‌نام و قابل انتقال به غیر در نظر گرفته شود.
قرار است نخستین عرضه نفت خام در بورس انرژی فردا (یکشنبه 6 آبان ماه) صورت بگیرد. طبق اعلام مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران "تاکنون شرکت های خارجی بیش از 100 کد معاملاتی در بورس انرژی دریافت کرده‌اند، بنابراین می‌توانند از طریق آن محموله‌های نفت خام و فرآورده‌های نفتی بخرند."
یک گام مهم در راستای تحقق اقتصاد مقاومتی
ایجاد تنوع در روش‌های فروش و مشارکت دادن بخش خصوصی در فروش به‌منظور مقابله با ضربه‌پذیری درآمد حاصل از صادرات نفت و گاز در سیاست‌های کلان اقتصاد مقاومتی که در بهمن ماه سال 92 از سوی مقام معظم رهبری ابلاغ شده بود، مورد تأکید قرار گرفته بود.
اگر دولت در همان 5 سال پیش که سال ابتدایی فعالیت دولت یازدهم بود، به این تأکید قانونی توجه کرده و وزارت نفت روش‌های سنتی فروش نفت را با تلفیق با روش‌های دیگر از جمله بورس نفت متنوع می‌کرد، امروز دشمنان کشور امیدی به اعمال فشار برای توقف صادرات نفت ایران نداشتند.
در حالی که حدود 5 سال از ابلاغ سیاست‌های کلان اقتصاد مقاومتی می‌گذرد و واشنگتن از خریداران نفت ایران خواسته که تا چهارم نوامبر (13 آبان) سال جاری واردات نفت از ایران را به صفر برسانند، دولت در نشست بیست و هفتم شهریورماه شورای عالی هماهنگی اقتصادی که به‌ریاست رئیس جمهور برگزار شد، مصوب کرد که با هدف متنوع‌سازی روش‌های فروش نفت، طرح عرضه نفت خام در رینگ صادراتی بورس انرژی در داخل کشور به‌صورت ارزی صورت بگیرد.
براساس این طرح، وزارت نفت میتواند با استفاده از ظرفیت بخش خصوصی برای صادرات، نفت خام و فرآورده‌های نفتی را به‌قیمت رقابتی، در بورس داخل کشور به‌فروش برساند.
با ورود بخش خصوصی در معاملات نفتی کشور، امکان رصد و تحریم معاملات نفت ایران برای بدخواهانی چون آمریکا، غیرممکن خواهد بود.
از سوی دیگر ورود بخش خصوصی به صادرات نفت ایران میتواند بازارهای جدید صادراتی را برای کشور به‌ارمغان بیاورد، به‌طوری که بخش خصوصی نفتی را که در بورس خریداری میکند به‌صورت تک‌محموله به بازارهایی صادر کند که پیش از این شرکت ملی نفت ایران قراردادهای بلندمدتی به آن مقاصد نداشته است. در واقع فعال کردن قابلیت‌ها و ظرفیت‌های بورس در بخش صادرات نفت کشور میتواند هم به متنوع‌سازی در روش‌های فروش و هم به تنوع در بازارهای مصرف بینجامد.
یکی از گزینه‌های جدی برای مقابله با تحریمهای نفتی، عرضه نفت در بورس و استفاده از توانمندی بخش خصوصی در صادرات نفت است. در این راستا 27 شهریورماه شورای عالی هماهنگی اقتصادی با هدف متنوع‌سازی روش‌های فروش نفت، طرح عرضه نفت خام در رینگ صادراتی بورس انرژی در داخل کشور به صورت ارزی را تصویب کرد. سپس شرکت ملی نفت با انتشار پیشاطلاعیهای در 18 مهرماه اعلام کرد که در نظر دارد تا پایان مهرماه امسال، نسبت به عرضه یک میلیون بشکه نفت خام در رینگ بین‌الملل بورس انرژی ایران اقدام کند. سرانجام اطلاعیه عرضه نخستین محموله نفت خام سبک شرکت ملی نفت ایران در رینگ بین‌الملل بورس انرژی صادر شد که در این اطلاعیه جزئیات شرایط عرضه نفت و مشارکت بخش خصوصی اعلام شده است.
با بررسی اطلاعیه شرکت ملی نفت مبنی بر عرضه نخستین محموله و مقایسه شرایط اتخاذ شده برای ورود بخش خصوصی با تجربه‌های قبلی مشاهده میشود که این بار بستر مناسبی برای ورود و مشارکت بخش خصوصی در این عرصه فراهم شده و لازم است بخش خصوصی فرصت را غنیمت شمرده و حداکثر مشارکت را برای خرید نفت از سازوکار بورس داشته تا از این طریق اهداف عرضه نفت در بورس یعنی جلوگیری از افت میزان صادرات نفت کشور محقق شود. در ادامه به نقاط قوت موجود در اطلاعیه شرکت ملی نفت پرداخته میشود.
نقاط قوت اطلاعیه بورس انرژی مبنی بر عرضه نفت در بورس
1- طبق اطلاعیه شرکت ملی نفت مقصد حمل و فروش نفت خام سبک خریداری شده آزاد بوده و صادرات به تمام کشورها به جز سرزمین اشغالی فلسطین مجاز است و بخش خصوصی میتواند حتی به مشتریان شرکت ملی نفت نیز نفت بفروشد. بدین صورت کار بخش خصوصی برای فروش محموله‌های دریافتی از بورس بسیار آسان میشود؛ هر چند هنر بخش خصوصی این است که در شرایط فعلی بازاریابی کند و نفت کشور را در بازارهای جدید به فروش برساند.
2- طبق اطلاعیه، محدوده نوسان قیمت پایه و قیمت مجاز در این عرضه به صورت نامحدود خواهد بود. در حالی که در تجربه‌های قبلی قیمت هر بشکه نفت تنها تا 5 درصد زیر قیمت بازار قابلیت انعطاف داشت؛ در مصوبه کنونی این کف قیمت برداشته شده است. بدین صورت در سازوکار رقابتی بورس قیمت واقعی نفت تحریمی ایران کشف میشود که حتی ممکن است چند دلار پایین‌تر از قیمت پایه وزارت نفت باشد، در نتیجه در عرضه پیش‌رو برخلاف تجربه‌های قبلی شاهد عدم انعطاف‌پذیری در تعیین قیمت پایه نخواهیم بود.
3- طبق مصوبه کنونی محموله‌های نفتی در احجام کوچک ( 35 هزار بشکه‌ای) خرید و فروش می‌شوند درحالی که در تجربه قبلی محموله‌ها در حجم بسیار بزرگ ( 500 هزار بشکه‌ای) عرضه میشد. کوچک‌سازی حجم محموله‌های عرضه شده مسائل مربوط به ارائه‌ی تضامین را برای بخش خصوصی تسهیل میکند. در تجربه قبلی تنها افرادی میتوانستند نفت خام کشور را از بورس دریافت کنند که به اندازه بهای 500 هزار بشکه توانایی ارائه تضامین لازم را داشته باشند. اما درحال حاضر با کوچک‌سازی حجم محموله‌ها زمینه برای ورود اکثر شرکت‌ها فراهم شده است.
4- در مدل فعلی 20 درصد بهای نفت معامله شده به صورت ریالی تسویه میشود و مابقی 80 درصد با ارائه‌ی ضمانت نامه ریالی پس از فروش نفت به حساب شرکت ملی نفت به صورت ارزی واریز میشود. در حالی که در تجربه قبلی شرکت‌های خصوصی باید 80 درصد بهای محموله را در موعد تحویل و به صورت نقدی تسویه میکردند. همچنین اصل فروش نفت به صورت اعتباری نیز از نکات مثبت این مصوبه است زیرا در گذشته خریداران باید 80 درصد از بهای نفت معامله شده را در موعد تحویل به صورت نقدی پرداخت میکردند.
سایر الزامات برای گسترش ابعاد و موفقیت بیشتر عرضه نفت در بورس
1- با تسویه ارزی 80 درصد بهای نفت معامله شده این امکان وجود دارد که در فرآیند انتقال ارز به حساب‌های موردتایید شرکت ملی نفت، بخش خصوصی نیز مورد شناسایی و تحریمهای امریکا قرار گیرد. لذا پیشنهاد میشود که شرکت ملی نفت امکان تسویه ریالی را نیز از عرضه های بعد در نظر بگیرد.
2- یکی از نکات مهم برای موفقیت این طرح تداوم عرضه نفت در بورس است تا این فرصت به بخش خصوصی داده شود و کسب و کار و تجارت نفت شکل بگیرد. در نتیجه ضرورت دارد عرضه نفت خام در بورس حداقل به مدت یک سال ادامه پیدا کند و اقدامات لازم برای جذاب شدن محموله ها به تدریج و در طول زمان انجام شود
3- عرضه محموله‌های 35 هزار بشکه‌ای در قالب حواله‌های بی نام و قابل انتقال به غیر نیز یکی از ظرفیت های موجود برای توسعه این راهکار است. بدین صورت با خرید و فروش حواله‌ها بین افراد مختلف احتمال شناسایی خریدار نهایی کاهش می‌یابد و همچنین به جذب نقدینگی موجود در کشور کمک می کند.
در مجموع به نظر میرسد که شرایط اتخاذ شده توسط شرکت ملی نفت برای بخش خصوصی در مقایسه با تجربه‌های قبلی بسیار مطلوب‌تر است و امتیازات ویژه‌ای برای بخش خصوصی در نظر گرفته شده است. در نتیجه با توجه به انعطاف‌پذیری وزارت نفت برای عرضه نفت در بورس، لازم است که بخش خصوصی این فرصت را غنیمت شمرده و از همه‌ی ظرفیت‌های خود برای صادرات نفت کشور استفاده کند. البته باید توجه داشت که برای توسعه این روش لازم است که شرایطی مانند امکان تسویه ریالی، تداوم عرضه نفت در بورس و صدور حواله‌های بی‌نام و قابل انتقال به غیر در نظر گرفته شود.
قرار است نخستین عرضه نفت خام در بورس انرژی فردا (یکشنبه 6 آبان ماه) صورت بگیرد. طبق اعلام مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران "تاکنون شرکت های خارجی بیش از 100 کد معاملاتی در بورس انرژی دریافت کرده‌اند، بنابراین می‌توانند از طریق آن محموله‌های نفت خام و فرآورده‌های نفتی بخرند."
یک گام مهم در راستای تحقق اقتصاد مقاومتی
ایجاد تنوع در روش‌های فروش و مشارکت دادن بخش خصوصی در فروش به‌منظور مقابله با ضربه‌پذیری درآمد حاصل از صادرات نفت و گاز در سیاست‌های کلان اقتصاد مقاومتی که در بهمن ماه سال 92 از سوی مقام معظم رهبری ابلاغ شده بود، مورد تأکید قرار گرفته بود.
اگر دولت در همان 5 سال پیش که سال ابتدایی فعالیت دولت یازدهم بود، به این تأکید قانونی توجه کرده و وزارت نفت روش‌های سنتی فروش نفت را با تلفیق با روش‌های دیگر از جمله بورس نفت متنوع می‌کرد، امروز دشمنان کشور امیدی به اعمال فشار برای توقف صادرات نفت ایران نداشتند.
در حالی که حدود 5 سال از ابلاغ سیاست‌های کلان اقتصاد مقاومتی می‌گذرد و واشنگتن از خریداران نفت ایران خواسته که تا چهارم نوامبر (13 آبان) سال جاری واردات نفت از ایران را به صفر برسانند، دولت در نشست بیست و هفتم شهریورماه شورای عالی هماهنگی اقتصادی که به‌ریاست رئیس جمهور برگزار شد، مصوب کرد که با هدف متنوع‌سازی روش‌های فروش نفت، طرح عرضه نفت خام در رینگ صادراتی بورس انرژی در داخل کشور به‌صورت ارزی صورت بگیرد.
براساس این طرح، وزارت نفت میتواند با استفاده از ظرفیت بخش خصوصی برای صادرات، نفت خام و فرآورده‌های نفتی را به‌قیمت رقابتی، در بورس داخل کشور به‌فروش برساند.
با ورود بخش خصوصی در معاملات نفتی کشور، امکان رصد و تحریم معاملات نفت ایران برای بدخواهانی چون آمریکا، غیرممکن خواهد بود.
از سوی دیگر ورود بخش خصوصی به صادرات نفت ایران میتواند بازارهای جدید صادراتی را برای کشور به‌ارمغان بیاورد، به‌طوری که بخش خصوصی نفتی را که در بورس خریداری میکند به‌صورت تک‌محموله به بازارهایی صادر کند که پیش از این شرکت ملی نفت ایران قراردادهای بلندمدتی به آن مقاصد نداشته است. در واقع فعال کردن قابلیت‌ها و ظرفیت‌های بورس در بخش صادرات نفت کشور میتواند هم به متنوع‌سازی در روش‌های فروش و هم به تنوع در بازارهای مصرف بینجامد.