آخرین وضعیت صادرات نفت ایران/ راهکارهای ایران برای عبور از تحریم

به گزارش پایداری ملی، واشنگتن از خریداران نفت ایران خواسته که تا چهارم نوامبر (13 آبان) سال جاری واردات نفت از ایران را به صفر برسانند و دونالد ترامپ رئیس جمهوری امریکا بارها ایران را به صفر شدن صادرات نفت تهدید کرده است.

ایران در ماههای آوریل و می 2018 (میانه فروردین تا میانه خرداد سال جاری) 2 میلیون و 700 هزار بشکه در روز نفت (نفت خام و میعانات گازی) صادر کرده، این مقدار در ماه ژوئن (میانه خرداد تا میانه تیرماه) به 2 میلیون و 600 هزار بشکه رسید. متوسط صادرات روزانه نفت خام و میعانات گازی کشور در 5 ماه منتهی به جولای 2018 (ماههای دوم تا ششم 2018) ، 2 میلیون و 576 هزار بشکه در روز بود. 

* وضعیت فعلی صادرات نفت ایران

اگرچه در خصوص میزان صادرات نفت خام و میعانات گازی ایران در دو ماه گذشته (جولای و آگوست) آمار رسمی و دقیقی در دست نیست، اما آمار غیررسمی از کاهش چند صد هزار بشکه ای صادرات نفت خام ایران به دلیل همراهی برخی خریداران نفت کشورمان با سیاست های خصمانه امریکا حکایت دارد.

در واقع امریکا بسیار زودتر از 4 نوامبر با تمام تلاش تحریم های نفتی ایران را آغاز کرده و اینکه در رسانه های غربی به گونه ای وانمود می شود که تحریم های نفتی ایران از 4 نوامبر آغاز می شود و به یکباره صادرات نفت ایران افت می کند، یک بازی رسانه ای و غیرواقعی است.

با این وجود که آمار دقیقی از میزان صادرات نفت خام و میعانات گازی ایران در دو ماه گذشته اعلام نشده، آمار غیررسمی از منابع آگاه حاکی از این است که در دو ماه گذشته با وجود کارشکنی های متعدد امریکایی ها در مذاکره با خریداران نفت و همچنین با حضور در بنادر مختلف جهان برای جلوگیری از تجارت آزاد نفت خام ایران، صادرات نفت خام و میعانات گازی کشورمان بیش از 2 میلیون بشکه در روز بوده است.

سیدمحمدعلی خطیبی مدیر اسبق امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران در اظهار نظری میزان صادرات فعلی نفت خام ایران را 2 میلیون بشکه در روز اعلام کرد. هر چند این مقام اسبق فروش نفت، اکنون سمتی در صنعت نفت کشور ندارد اما می توان گفته وی را در کنار گفته های وزیر نفت، منطقی دانست.

بیژن زنگنه وزیر نفت کشورمان در خصوص آخرین وضعیت صادرات نفت خام ایران گفت: برخی کشورها خرید نفت از ایران را کاهش داده‌اند، اما هیچ کشوری خرید نفت خود از ایران را متوقف نکرده و تنها کره جنوبی است که برای سه ماه پیاپی از ایران نفت نخریده است.

* وضعیت مشتریان سنتی نفت ایران

کره جنوبی که تنها کشور متوقف کننده خرید نفت از ایران بوده، در 6 ماه نخست سال 2018 به طور متوسط حدود 230 هزار بشکه در روز از ایران نفت خریداری کرده که با وجود توقف این مقدار خرید نفت در کنار مجموع کاهش خرید نفت دیگر کشورها، ایران همچنان بیش از 2 میلیون بشکه در روز نفت خام و میعانات گازی به جهان صادر می کند.

چین و هند با خرید روزانه مجموع یک میلیون و 200 هزار بشکه ای نفت از ایران از مشتریان اصلی نفت کشورمان هستند. چین که خود با تحریم های اقتصادی امریکا مواجه شده، تمایلی به توقف خرید نفت از تأمین کننده سنتی خود یعنی ایران ندارد و کماکان به واردات حدودا 650 هزار بشکه ای نفت از ایران ادامه می دهد.

در مورد هند اخبار ضد و نقیضی به گوش می رسد به طوری که برخی رسانه های غربی خبر از جستجوی پالایشگاههای هندی برای جایگزینی نفت ایران با نفت سایر کشورها می دهند اما طبق گزارش امروز رویترز از دهلی نو، محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، پس از دیدار با سوشما سواراج، همتای هندی خود اعلام کرد: "هند به خرید نفت از ایران و ادامه همکاری اقتصادی دو کشور متعهد است."

وزیر امور خارجه ایران همچنین از وجود طرح جامع همکاری بین ایران و هند خبر داد و گفت: "این همکاری جامع همچنین شامل همکاری در زمینه انرژی است، زیرا ایران همواره منبعی مطمئن برای انرژی هند بوده است."

با فرض پایبندی هندی ها به توافقات خود با مقامات ایرانی و همچنین هزینه هایی که پالایشگاههای این کشور در صورت تغییر خوراک خود از نفت ایران به سایر انواع نفت ها باید بپردازند، به نظر می رسد صادرات نفت ایران به هند نیز بعد از 4 نوامبر ادامه یابد.

از دیگر مشتریان نفتی ایران کشورهای ترکیه، ژاپن، ایتالیا و کره جنوبی هستند که در مجموع حدود 800 هزار بشکه در روز از ایران نفت می خرند. به جز کره جنوبی که در سه ماه گذشته از ایران نفتی نخریده، سه کشور دیگر هم اکنون به صورت روزانه از ایران نفت می خرند. مقامات ترکیه اعلام کرده اند که ترکیه خرید نفت از ایران را ادامه می دهد. بررسی اخبار واصله از دو کشور ژاپن و ایتالیا نیز حاکی از کاهش خرید نفت توسط این دو کشور از ایران به اندازه چند ده هزار بشکه بوده اما ممکن است این کاهش ها موقت بوده و مربوط به نوسانات آماری زمان رسیدن و ثبت محموله های نفتی در بنادر هدف گذاری شده باشد. اما نباید تمایل این دو کشور (حتی شرکت های خصوصی خریدار نفت ایران) را برای همراهی با سیاست های امریکا نادیده گرفت.

امارات متحده عربی در آسیا و اسپانیا، یونان و فرانسه در اروپا در رده های بعدی خریداران نفتی ایران قرار می گیرند و با این اسامی تقریبا تمامی مشتریان بزرگ سنتی نفت ایران نام برده شده اند. امارات متحده عربی که خریدار 5 درصد نفت صادراتی ایران است (حدود 100 تا 140 هزار بشکه در روز)، این روزها با تلاش امریکا برای جایگزینی نفت عربستان به جای نفت ایران مواجه شده، اما تا امروز مقامات این کشور عربی هیچ اظهار نظر رسمی در خصوص توقف خرید نفت از ایران نداشته اند.

اسپانیا، یونان و فرانسه نیز طبق گفت وگوهای سران اتحادیه اروپا با ایران قرار است خرید نفت خود از ایران را ادامه دهند و تا امروز نیز به صورت محدود کاهش خرید از ایران داشته اند. اینکه در آینده چقدر بتوان به پایبندی اروپایی ها به توافقات خود در قالب برجام و مذاکرات مستقیم با مقامات ایرانی امیدوار بود، مشخص نیست.

* راهکارهای جایگزین و ضدتحریمی ایران به صورت مشخص

ایران به جز مشتریان سنتی خود که مذاکرات مستقیم و مستمری با آنها در خصوص همکاریهای نفتی دارد، همواره مشتریانی جدید و حتی موقت برای نفت خود داشته است به طوری که امضای قراردادهای تک محموله و موردی با شرکت های خصوصی و حتی دولت های کشورهای کوچک، چه در زمان تحریم ها و چه قبل از آن، مسئله ای رایج در فروش نفت کشورمان بوده است.

از سوی دیگر، مسئولان کشور این روزها به فکر متنوع سازی سازوکارهای فروش نفت، آنطور که در سیاست های کلان اقتصاد مقاومتی تأکید شده هستند و مطمئنا تدابیری که در این بخش اندیشیده خواهد شد می تواند رصد محموله های نفتی ایران در بازار جهانی نفت را برای دشمنان کشورمان از جمله امریکا مشکل کند و بخشی از افت صادرات نفت کشور را در بخش فروش سنتی، جبران کند.

با وجود کاهش چند صدهزار بشکه ای صادرات نفت کشورمان نسبت به بهار سال جاری و رسیدن صادرات نفت و میعانات گازی به مرز 2 میلیون بشکه در روز، تولید نفت ایران کاهش نیافته و در حدود 3 میلیون و 800 هزار بشکه در روز تولید نفت داریم. دلیل حفظ سقف تولید، در مدار بودن حداکثر ظرفیت پالایشی کشور است.

در شرایط تحریمی علیه صادرات نفت ایران، یکی از راههای جایگزین و مطمئن برای بهره گیری از نفت خام و میعانات گازی تولیدی، تبدیل آنها به فرآورده های نفتی است که با اورهال پالایشگاههای کشور و تکمیل طرح های توسعه ای در بخش پالایش نفت خام در چندسال اخیر و همچنین بهره برداری از دو فاز پالایشگاه ستاره خلیج فارس و در حال تکمیل بودن فاز سوم این پالایشگاه عظیم میعانات گازی، ظرفیت قابل اتکایی برای تبدیل روزانه یک میلیون و 800 هزار بشکه نفت خام و 360 هزار بشکه میعانات گازی به فرآورده های نفتی ایجاد شده است.

* راههای جایگزین و ضدتحریمی ایران به صورت نامشخص

وزارت نفت ایران با تکیه بر تمامی ظرفیت های کشور و سالها تجربه مقابله با تحریم ها و اجرای راهکارهای ضدتحریمی، برنامه های مفصلی برای سناریوهای مختلف سطح بندی شده تحریم نفت ایران دارد. نکته مهمی که گاها در تحلیل های رسانه ای مورد توجه قرار نمی گیرد این است که در تحریم نفت ایران که به صورت مستقیم طرحی امریکایی برای دشمنی با مردم ایران است، دولت تنها نیست و تمام ظرفیت های کشور برای مقابله با این طرح ضد ایرانی، بسیج شده است.

در این خصوص اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهوری تیرماه سال جاری گفته بود: " توقف فروش نفت ایران خیالی واهی است زیرا ما نیز سازو کارهای لازم را در داخل دولت فراهم کرده‌ایم و برای بدترین شرایط نیز پیش‌بینی داریم."

در این خصوص یک مقام آگاه در وزارت نفت  گفت: "وزارت نفت از ماهها پیش سناریوهای مختلف پیش روی صادرات نفت ایران را بررسی کرده و راهکارهای متنوعی در این زمینه اتخاذ شده؛ به هیچ وجه صادرات نفت خام ایران صفر نخواهد شد و طبیعی است که مسئولان صنعت نفت کشور در خصوص راهکارهای دورزدن تحریم ها هیچ گونه اطلاع رسانی نکنند."

وی افزود: "عدم اطلاع رسانی در این زمینه به معنای بی برنامه بودن نیست، طبیعی است که این راهکارها باید برای دشمنان ایران ناشناخته باقی بماند."