بحران کم آبی و کشاورزی استان سمنان

به گزارش پایداری ملی، بحران آب این روزها به وضعیت حاد خود رسیده است،به حدی که موضوع کمبود برق و خاموشی‌های اخیر را نیز تحت تاثیر قرار داده است.بارها شنیده‌ایم که کم‌آبی مهمترین تهدید پدافندی است که از مرز بحران هم عبور کرده است و با این شرایط در آینده پیش‌بینی می‌شود،که آبی برای مصرف وجود نداشته باشد. اما به راستی برای بهینه سازی مصرف آب به ویژه در بخش کشاورزی که بیشترین آب استان در این حوزه مصرف می‌شود، چه اقداماتی انجام شده است و چرا دیگر سیاست‌گذاری‌ها در حوزه آب، تاکنون نتیجه بخش نبوده است. با بررسی وضعیت منابع آبی دیگر فرصت آزمون و خطای برنامه‌ها و بی‌توجهی و کم توجهی به مسائل محیط زیست وجود ندارد.
نشست اخیر کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی استان سمنان با محوریت توسعه کشت زیتون و نیز برگزاری متعدد جلسات شورای حفاظت از منابع آبی استان برای تدوین سند بهره‌وری آب و تغییر الگوی کشت کشاورزی در استان سمنان شاید زنگ هشداری باشد برای همه که دیگر آبی برای حتی آشامیدن در آینده نزدیک نیست.
در سال‌های اخیر به میزان قابل توجهی از میزان بارندگی در استان کاسته شده است.در این شرایط روند کشت محصولات کشاورزی منطقه از نظر اقتصادی توجیه پذیر نیست. چرا که بیش از 80درصد از منابع آبی استان در بخش کشاورزی مصرف می‌شود و سال‌هاست که موضوع بهینه سازی و تغییر الگوی کشت در استان مطرح شده است. برای مثال هر عدد هندوانه از زمان کشت تا برداشت به 500 لیتر آب نیاز دارد مصرف این میزان آب برای تولید هر عدد هندوانه و فروش و صادر کردن آن با ارزآوری ناچیز آن به هیچ وجه به صرفه نیست و حتی تداوم آن به نابودی کامل ته مانده منابع آبی کشور منجر می‌شود و استان سمنان نیز درزمینه تولید هندوانه در کشور دارای رتبه است و از طرفی یکی از استان‌ها به لحاظ تهدید کم‌آبی و خشکسالی به شمار می‌رود که لازم است هر چه زودتر تولید محصولات کشاورزی متناسب با مناطق نیمه‌خشک در دستور کار قرار گیرد.
در مناطق مختلف کشور نیز وضعیت آب‌های زیرزمینی مناسب نمی باشد اما در مناطق خشک و غربی کشور همچنان شاهد مشکلات آبی هستیم. کاهش کشت‌های آب‌بر، بر اساس ضوابط و قانون برنامه ششم در دستور کار قرار دارد مثلا کشت برنج هم به آب فراوان نیاز است کشت برنج به غیر از استان‌های شمالی کشور ممنوع است. تولید چغندر، هندوانه، خربزه و... نه تنها نیاز داخل کشور را تامین می‌کنند بلکه به دیگر کشورها نیز صادر می‌شود، اما ارز ناشی از فروش این محصولات خارج از کشور بسیار ناچیز است. البته وزارت جهاد کشاورزی باید مدیریت کند تا هم اشتغال ناشی از کشت این محصولات در کشور وجود داشته باشد و هم اقتصاد کشور در این بخش مدیریت شود.
در این راستا نیازمند قانون هستیم اراضی کشور را در زمینه کشت باید تقسیم‌بندی کرد. همچنین مطابق با علم روز روش‌های آبیاری را باید تغییر داد. هرچند با توجه به موضوع آبیاری قطره‌ای می‌توان با تغییر روش آبیاری و هم با تغییر در محصول و نهال کشت شده اقدامات مثبتی انجام داد.
برای مثال می‌توان در این اقدام محصولاتی که در برابر شوری و خشکی مقاوم هستند مثل زیتون را در مناطق کم آب مثل استان سمنان کشت کرد.یا اینکه توسعه باغات دیم در اراضی شیبدار،کشت گیاهان دارویی، ایجادسایه‌بان در باغات و یا توسعه کشت گلخانه‌ای را در دستور کار قرار داد اما متاسفانه اعمال سیاست‌ها در این باره به کندی انجام می‌شود و اغلب کشاورزان بدون توجه به ظرفیت اراضی کشت می‌کنند و در این شرایط آب فراوانی به هدر می‌رود.
هرچند که تغییر الگوی کشت نیازمند ابلاغ آیین نامه‌های قانونی است اما شایسته است که وزارت جهاد کشاورزی در این راستا اقداماتی انجام دهد تا کشت و کاشت‌ها در راستای سیاست‌های دولت انجام شود. در تنظیم ساعت بهره‌وری آب و تغییر الگوی کشت کشاورزی در استان باید موضوع کشت محصولات کم‌آب در استان به صورت پررنگ دیده شود.
با توجه به بحران و محدودیت‌هایی که در حوزه آب پیش آمده، به نظر نمی‌رسد که یک بازنگری جدی هم در نوع مصرف موادغذایی کشور به وجود بیاید، تا نسبت به کشت استراتژیک محصولات کشاورزی در استان اهتمام ویژه‌ای شود.
با توجه به اینکه بهره‌برداران و کشاورزان این چالش برای آنها محسوس شده، می‌طلبد که سازمان جهاد کشاورزی با ارایه سیاست‌های واحد و مشترک با سایر دستگاه‌های مربوطه از جمله اداره آب و فاضلاب شهری گام موثری در رفع این بحران در استان بردارد تا با صرفه‌جویی و بهینه سازی الگوی آب و کشت در استان، نیم‌نگاهی به آینده اجرای طرح‌های بلندمدت انتقال آب به استان نیزداشته باشد.