پیوستن کشور‌ها به کنوانسیون «پالرمو» در موارد متعددی الزامات و تعهدات به جرم‌انگاری را برای دولت‌ها ایجاد می‌کند.
لایحه الحاق ایران به کنوانسیون مبارزه با جرائم سازمان‌یافته فراملی،
موسوم به پالرمو به تازگی در مجلس شورای اسلامی در گزارش مفصلی به چگونگی
پیدایش این کنوانسیون و تبعات ایران در الحاق به آن پرداخته است.
کنوانسیون مبارزه با جرایم سازمان‌یافته فراملی موسوم به پالرمو چیست؟ و عضویت ایران در آن به چه معنا است؟
کنوانسیون
سازمان ملل متحد برای مبارزه با جرائم سازمان‌یافته فراملی، در تاریخ ۲۱
دسامبر سال ۲۰۰۱ در شهر پالرمو در ایتالیا به تصویب رسید و در تاریخ ۲۹
سپتامبر سال ۲۰۰۳، برای کشور‌های عضو سازمان ملل متحد لازم‌الاجرا شد و
تاکنون ۱۸۰ کشور آن را پذیرفته‌اند. این کنوانسیون همان‌طور که از نامش
پیداست، گامی در جهت مبارزه با جرائم سازمان‌یافته فراملی و تشخیص کشور‌های
عضو برای مصادیق آن برای جدی بودن مشکلات ناشی از جرائم فراملی است،
همچنین این کنوانسیون نشان می‌دهد که نیاز به تقویت همکاری‌های بین‌المللی
به منظور مقابله با این مشکلات در بین کشور‌های عضو وجود دارد.
عضویت در کنوانسیون «پالرمو» چه تعهداتی برای کشور‌های عضو ایجاد می‌کند؟
کشور‌هایی
که کنوانسیون «پالرمو» را پذیرفته‌اند و آن را تصویب کرده‌اند، خود را
متعهد به اجرای اقداماتی علیه جرائم سازمان‌یافته فراملی کرده‌اند که شامل
موارد زیر است:
۱- جلوگیری از قاچاق انسان به خصوص زنان و کودکان
۲- جلوگیری از قاچاق زمینی، دریایی و هوایی مهاجران
۳- جلوگیری از ساخت و قاچاق سلاح گرم و اجزای آن
همچنین
در مقدمه متن اصلی کنوانسیون «پالرمو» آمده است که کشور‌ها برای قرار
گرفتن در زیرمجموعه یکی از این پروتکل‌ها، باید در مجموعه این کنوانسیون
عضو شوند. در متن این کنوانسیون موارد متعددی از مفاسد مالی که جنبه فراملی
نیز دارند، مورد تأکید قرار گرفته که یکی از مهمترین موارد آن مبارزه با
پولشویی است و در ماده ۷ این کنوانسیون به تفصیل به آن پرداخته شده است.
کدام کشور‌ها عضو کنوانسیون «پالرمو» نشده‌اند؟
از
میان ۱۸۰ کشوری که تاکنون عضویت در کنوانسیون «پالرمو» را پذیرفته‌اند،
کشور‌های بوتان، کنگو، پالائو، گینه‌نو، جزایر سلیمان، سومالی، سودان جنوبی
و جمهوری اسلامی ایران به این کنوانسیون نپیوسته‌اند.
ماجرای پیوستن ایران به کنوانسیون «پالرمو» چیست؟
لایحه
الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به کنوانسیون سازمان ملل متحد برای مبارزه
با جرائم سازمان‌یافته فراملی در نوزدهم آذر سال ۱۳۹۲ از سوی دولت تقدیم
مجلس نهم شد، اما به واسطه نگرانی‌هایی که در پیوستن ایران به این
کنوانسیون وجود داشت، بررسی آن به دلیل ارزیابی‌های دقیق کارشناسی و ابعاد
حقوقی، مسکوت گذاشته شد؛ البته این لایحه برای دومین بار نیز در تاریخ
سیزدهم تیر سال ۱۳۹۵ و در دوره مجلس دهم که به نظر می‌رسید، مشی سیاسی
نزدیک‌تری به دولت یازدهم داشته باشد، از سوی دولت تقدیم مجلس شد.
سرانجام
نمایندگان مجلس شورای اسلامی در جلسه علنی روز چهارشنبه (۴ بهمن) پس از کش
و قوس‌های فراوان و در شرایطی که برخی نمایندگان اعتراضات جدی نسبت به
پیوستن ایران به کنوانسیون «پالرمو» را داشتند، این لایحه دولت و پیوستن
ایران به این کنوانسیون را تصویب کردند.
ایران تحت چه شرایطی پیوستن به کنوانسیون «پالرمو» را پذیرفته است؟
ماجرای
پیوستن ایران به کنوانسیون «پالرمو» به همین جا ختم نمی‌شود و موضوع آن
طور که به نظر می‌رسد، ساده نیست و جمهوری اسلامی ایران طبق لایحه دولت که
مجلس آن را تصویب کرده، شروط پنج‌گانه‌ای را با الحاق به این کنوانسیون
پذیرفته است که این شروط به شرح زیر است:
۱- جمهوری اسلامی ایران
مفاد کنوانسیون حاضر از جمله مواد ۲، ۳، ۵، ۱۰ و ۲۳، آن را بر اساس قوانین و
مقررات داخلی خود، به ویژه اصول قانون اساسی تفسیر کرده و اجرا خواهد کرد.
۲-
جمهوری اسلامی ایران خود را ملزم به ترتیبات بند ۲ ماده ۳۵ این کنوانسیون
در خصوص ارجاع هرگونه اختلاف ناشی از تفسیر یا اجرای مفاد کنوانسیون که از
طریق مذاکره، حل و فصل نشود، به داوری یا دیوان بین‌المللی دادگستری
نمی‌داند. ارجاع اختلاف به داوری یا دیوان بین‌المللی دادگستری در رابطه با
جمهوری اسلامی ایران، تنها با رعایت مفاد اصل ۱۳۹ قانون اساسی امکان‌پذیر
است.
۳- جمهوری اسلامی ایران در مورد مبنا قرار دادن مواد ۱۵، ۱۶ و
۱۸ کنوانسیون درباره همکاری در زمینه استرداد یا معاضدت قضایی، حسب مورد
تصمیم‌گیری می‌کند.
۴- از نظر جمهوری اسلامی ایران، این کنوانسیون
خدشه‌ای به حق مشروع و پذیرفته شده ملت‌ها یا گروه‌های تحت سلطه استعمار و
اشغال خارجی برای مبارزه با تجاوز و اشغالگری و اعمال حق تعیین سرنوشت وارد
نخواهد کرد.
۵- پذیرش این کنوانسیون به معنای شناسایی رژیم اشغالگر
صهیونیستی نخواهد بود، براساس تبصره این ماده، مرجع مرکزی موضوع بند ۱۳
ماده ۱۸ کنوانسیون توسط هیئت وزیران تعیین می‌شود.
پیوستن ایران به «پالرمو» چه تبعاتی دارد؟
پیوستن
کشور‌ها به کنوانسیون «پالرمو» در موارد متعددی الزامات و تعهدات به
جرم‌انگاری را برای دولت‌ها ایجاد می‌کند؛ به‌موجب این کنوانسیون، دولت‌های
عضو متعهد می‌شوند که مشارکت در گروه مجرمانه سازمان‌یافته، تطهیر عواید
حاصل از جرم، پولشویی و فساد را جرم‌انگاری کنند، بر این اساس، پیوستن
جمهوری اسلامی ایران به کنوانسیون «پالرمو» این کشور را ملز می‌کند تا
قوانین و فرآیند‌های کیفری‌اش را همسو با انتظارات کنوانسیون، ترمیم و
بازنگری کند و یا حتی در مواردی که رفتاری طبق قوانین ایران مجرمانه است،
باید طبق ضوابط کنوانسیون «پالرمو» آن را جرم‌انگاری کند، به تعبیری
الزاماتی در مفاد این کنوانسیون وجود دارد که ایران باید براساس آن، در
قوانین و مقررات کیفری‌اش بازنگری کند که همین امر ابزاری برای کشور‌های
سلطه‌گر جهت فشار و سلطه بیشتر بر امور داخلی ایران محسوب می‌شود.
پیوستن
ایران به کنوانسیون «پالرمو» با انتقادات جدی برخی نمایندگان مجلس و
کارشناسان رو‌به‌رو شده و اغلب آن‌ها معتقدند که با پیوستن ایران به این
کنوانسیون زمینه‌های نفوذ به کشور ما بیشتر فراهم می‌شود.
منتقدان پیوستن ایران به کنوانسیون «پالرمو» چه می‌گویند؟
یکی
از منتقدان جدی الحاق ایران به کنوانسیون «پالرمو» سیدحسین نقوی‌حسینی
سخنگوی کمیسیون امنیت ملی مجلس است که درباره تصویب لایحه الحاق ایران به
کنوانسیون مبارزه با جرائم سازمان‌یافته فراملی در مجلس معتقد که علی‌رغم
اینکه مجلس شروطی را ضمن این لایحه مصوب کرده، اما این شروط کافی نیست.
همچنین
وی بر این موضوع نیز اعتقاد دارد که طرف‌های غربی از جمله آمریکا تلاش
دارند با برجام و ارائه اسنادی به ایران در دوران پسابرجام، ایران را کنترل
کنند، از این جهت است که در دوران پس از برجام اسنادی مانند همچون ۲۰۳۰،
الحاق به (اف‌ای‌تی‌اف) و کنوانسیون «پالرمو» را مطرح کرده‌اند.
سخنگوی
کمیسیون امنیت‌ملی مجلس با وجود تصویب لایحه الحاق ایران به کنوانسیون
«پالرمو» در مجلس، قائل به نگرانی‌هایی در این باره است و معتقد است که
بند‌هایی در این نوع قرارداد‌ها وجود دارد که در آینده برای دکترین نظامی
ما مشکل‌ساز خواهد شد، به طوریکه تعریف آن‌ها از پولشویی و تروریسم با
قوانین داخلی ما متفاوت است که همین امر باعث ایجاد مشکلاتی در آینده
می‌شود.
همچنین حجت‌الاسلام نصرالله پژمان‌فر نماینده مردم مشهد در
مجلس نیز معتقد است که پیوستن ایران به کنوانسیون «پالرمو» خودتحریمی و
محدودیت‌هایی برایش ایجاد می‌کند.
علی ادیانی‌راد نماینده قائمشهر
در مجلس نیز در انتقاد به پیوستن ایران به کنوانسیون «پالرمو» می‌گوید که
با وجود اینکه در ماده ۳۹ این لایحه آمده است که می‌توانیم اصلاحاتی در
شروط این کنوانسیون داشته باشیم، اما این مشروط بر این است که دیگر اعضا
نیز آن را بپذیرند که به عنوان نمونه مصر در دام چنین بندی از کنوانسیون
افتاده است، با پذیرش اینگونه معاهدات، به صورت حساب شده، ابزار‌های نظام
سلطه را بر خود می‌پذیریم که این مسئله با قانون اساسی هم مغایرت دارد.
حسینعلی
حاجی‌دلیگانی نماینده شاهین‌شهر در مجلس نیز هم معتقد است که الحاق ایران
به کنوانسیون «پالرمو» مغایرت اساسی با قانون اساسی دارد و به استقلال کشور
خدشه وارد می‌کند.
این نماینده مجلس معتقد است که تعریف ایران و
غربی‌ها از تروریست و حمایت از گروه‌های آزادی‌بخش متفاوت است، به عنوان
مثال در روز‌های اخیر آمریکایی‌ها به حزب‌الله اتهام قاچاق موادمخدر را
وارد کردند که این در راستای معاهده کنوانسیون سازمان ملل برای مبارزه با
جرائم سازمان یافته فراملی است.
نماینده شاهین‌شهر اضافه کرد که
آمریکایی‌ها، کشور ما را به اشاعه قاچاق و جرائم سازمان‌یافته فراملی متهم
کرده‌اند که ما امروز با تصویب آن در مجلس و موافقت با الحاق به کنوانسیون
سازمان ملل، عملا این اتهام را پذیرفتیم که این ضعف بزرگی برای نمایندگان
مجلس خواهد بود؛ این طرح اصل حمایت ایران از حزب‌الله را نشانه گرفته است.
همچنین
محمدجواد ابطحی نماینده خمینی‌شهر در مجلس هم معتقد است که الحاق ایران به
کنوانسیون «پالرمو» راه‌های سلطه بر کشورمان را باز می‌کند و از طرفی
الحاق ایران به این کنوانسیون تکرار دوباره برجام برای ایران است.
طبق
روال و براساس قانون آیین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی کلیه مصوبات مجلس،
اعم از طرح‌ها و لوایح برای تأیید و تصویب نهایی باید به تأیید شورای
نگهبان برسد، که بر همین اساس عباسعلی کدخدایی سخنگوی شورای نگهبان نیز در
گفت‌وگویی که با خبرنگار خبرگزاری تسنیم رباره روند رسیدگی به لایحه الحاق
ایران به کنوانسیون «پالرمو» انجام داده، گفته است که این لایحه هنوز به
شورای نگهبان ارسال نشده و قرار است مرکز پژوهش‌های مجلس با حضور
نمایندگانی از نهاد‌های مختلف جلساتی به منظور بررسی بیشتر این لایحه به
همراه ۴ لایحه دیگر تشکیل دهد که در این جلسات، آثار حقوقی پیوستن ایران به
این کنوانسیون مورد ارزیابی کارشناسی قرار گیرد، در نهایت مرکز پژوهش‌های
مجلس نیز گزارش جمع‌بندی‌ها پیرامون بررسی ابعاد حقوقی پیوستن ایران به
کنوانسیون «پالرمو» را به شورای عالی امنیت ملی ارسال می‌کند تا این شورا
درباره آن تصمیم بگیرد، زمانی که این لایحه به شورای نگهبان ارسال شود، آن
را بررسی و اظهارنظر می‌کنیم.