راه‌اندازی اتوبان «کچلیک» سازی در فضای مجازی

ساختار‌هایی همچون «تگ استار» می‌توانند سرعت رشد تقاضا برای ستاره شدن در شبکه‌های اجتماعی را افزایش دهد و جوانانی که هیچ هنری ندارند، با انجام مبتذل‌ترین کار‌ها تلاش می‌کنند تا ابزاری شوند برای ترویج مصرف‌گرایی و فروش بیشتر محصولات و برند‌های مصرفی.

محمدصادق باطنی، پژوهشگر رسانه طی یادداشتی نوشت:

چند روز پیش تصاویری منتشر شد از گردهمایی سلبریتی‌های اینستاگرامی به رهبری رامبد جوان در باغ کتاب. اما ماجرا یک گردهمایی ساده نبود. بلکه قرار بود از یک سایت جدید به نام «تگ استار» رونمایی شود.

اما تگ استار چیست؟

تگ استار اولین پلتفرم اختصاصی ارتباط بین کسب و کار‌ها و اینفلوئنسر‌های شبکه‌های اجتماعی (سلبرتی‌ها و افراد تاثیرگذار) است. این پلتفرم با محوریت برطرف کردن نیاز‌های تبلیغاتی، بین برند‌ها و کسب و کار‌ها ارتباط برقرار می‌کند و به هر یک از دو سوی این ارتباط پیشنهاداتی برای بهینه‌ترین تبلیغات ارائه می‌دهد.

اینفلوئنسر مارکتینگ (بازاریابی تاثیرگذار) پدیده‌ای نوپا نیست و یک شیوه واسطه کاربریِ نسبتا جاافتاده در دنیاست. اما صرفا در کشور‌هایی می‌تواند توسعه یابد که از یک سو سلبریتی‌های فضای مجازی و استفاده از شبکه‌های اجتماعی در آن‌ها به قدر کافی توسعه یافته باشد و از سوی دیگر کسب و کار‌های اینترنتی در آن‌ها فعالان و مشتریان کافی داشته باشد.

اینکه برای نخستین بار این شیوه بازاریابی به کشور ما راه یافته است، به نظر نگارنده اتفاق بسیار مهمی است و از جهات مختلف بایست آن را مورد بررسی قرار داد؛ در همین باب چند نکته‌ی نامرتب به نظرم می‌رسد:

۱- ستاره سازی امری است که با ظهور رسانه‌های نوین، ۱۰۰ سالی است در دنیا رواج یافته است. اما در گذشته ستاره شدن بسیار مشکل بود. شبکه‌های اجتماعی، ستاره شدن را بسیار آسان کرده اند. کافیست رفتاری مبتذل را با نظمی خاص در صفحه ات منتشر کنی، به سرعت به شاخ اینستاگرام تبدیل می‌شوی و عکسهایت را دست به دست می‌کنند و لشگر فالوئر‌ها به صفحه ات می‌پیوندند.

۲- یکی از مطرح‌ترین فنون اقناع از گذشته تا کنون، فن اقناعِ گواهی دادن ستاره‌ها است. یعنی، وقتی کسی محصول شما را نمی‌شناسد، یک چهره شناخته شده را واسطه می‌کنی تا در این همنیشینی، همه ویژگی‌های آن چهره شناخته شده به محصول تو منتقل شود.

۳- این چهره‌های اینستاگرامی مدتهاست که از طریق تبلیغات، ویژگی‌های خود را به محصولات متنوعی منتقل کرده اند؛ اما کار به جایی رسیده که یک دلال به میان آمده است و می‌خواهد همه جریان تبلیغی را به سوی خود بکشد، از یک سو با تمام اینفلوئنسر‌ها ارتباط می‌گیرد، از سوی دیگر با برند‌های معروف قرارداد می‌بندد. بر اساس ویژگی‌های اینفلوئنسر‌ها و برند‌ها هر یک را به دیگری پیشنهاد می‌دهد و از این جهت دهیِ تبلیغاتیِ هوشمندانه ارتزاق می‌کند.

۴- رامبد جوان این وسط آدم مهمی است، کسی است که می‌تواند ستاره‌ها را به سوی خود جلب کند، حتی خودش هم به برکت رسانه ملی، تواناییِ ستاره سازی دارد. ستاره می‌سازد و با او قرارداد می‌بندد که درصدی از عواید کار‌های تبلیغاتی آن تا مدت‌ها برای من، خندوانه و سرمایه گذارهایم است. در یک کلام اگر سوپر استاری، چون رامبد جوان (که هم در تلویزیون محبوب است، هم در سینما و هم در شبکه‌های اجتماعی) نباشد، تگ استار راه بسیار پیچیده‌ای برای موفقیت دارد.

۵- جریان توسعه شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های نوین در کشور، و برقراری پیوند‌های ناگزیر رسانه‌ی جریان اصلی (تلویزیون) با این رسانه ها، ظرفیت‌های نوینی را در دریای بیکران فضای مجازی پدید آورده است که ماهی هایش را سودجویان دیگری، چون تگ استار صید می‌کنند.

۶- اینکه این قصه به کجا ختم می‌شود هیچ کس نمی‌داند، این توسعه روزافزون رسانه‌های نوین، روز به روز ظرفیت‌های جدیدی پدید می‌آورد که خودشان توسعه‌های نوینی را پیشِ روی پیشروانِ نوآورِ این رسانه‌ها می‌گذارند. اما آنچه این پیشروانِ نوآور در این نوآوری‌ها جستجو می‌کنند سود بیشتر است و اصلا تبعات فرهنگی و اجتماعی کارهایشان برایشان مهم نیست.

۷- تلاش برای اینفلوئنسر شدن در اینستاگرام، تلاشی جدید نیست. اما ساختار‌هایی همچون تگ استار می‌توانند سرعت رشد تقاضا برای ستاره شدن در شبکه‌های اجتماعی را افزایش دهد و جوانانی که هیچ هنری ندارند، با انجام مبتذل‌ترین کار‌ها تلاش می‌کنند تا ابزاری شوند برای ترویج مصرفگرایی و فروش بیشتر محصولات و برند‌های مصرفی به تعبیر دیگر اتوبانی برای «کچلیک‌سازی» ایجاد خواهد شد که بدون بررسی تبعات آن روی اتمسفر عمومی فرهنگ و اجتماع ما، تنها سود برند‌ها را بیشتر خواهد کرد.

اتفاقاتی مثل تگ استار را جدی بگیریم و راجع بهشان گفتگو و مطالعه کنیم. این‌ها فرزندان شبکه‌های اجتماعی نیستند، حتی نوه‌ها هم نیستند، بلکه نتیجه‌های توسعه شبکه‌های اجتماعی هستند.