رئیس سازمان انرژی اتمی گفت: اگر برجام بهم بخورد هیچ کنوانسیونی نمی‌تواند از استحکام لازم برخوردار باشد. امیدواریم این اتفاق پیش نیاید. ولی اگر برجام بهم بخورد ما آن‌ها را حیرت زده خواهیم کرد.
به گزارش پایداری ملی، مراسم گرامیداشت پنجاهمین سالگرد فعالیت راکتور تحقیقاتی تهران با حضور علی اکبر صالحی، معاون رییس جمهور و رییس سازمان انرژی اتمی، معاونین و مدیران، نخبگان و پیشکسوتان این عرصه ۲۰ آبان ماه ۱۳۹۶ در سالن دکتر حسابی سازمان برگزار شد.
معاون رییس جمهور ضمن ابراز خرسندی از حضور چهره‌هایی ارزشمند، خدمتگزار، صادق و خالص همچون؛ دکتر امراللهی، دکتر خزانه، دکتر فرخی، دکتر کاشیگر، دکتر فرهودی، دکتر پذیرنده، دکتر قنادی و ... در پنجاهمین سالگرد راکتور تحقیقاتی تهران، گفت: شما باید به ۵۰، ۶۰ یا ۷۰ سال گذشته برگردید و ببینید در علوم و فناوری هسته‌ای در چه وضعیتی بودیم. اگر نبود فکر بلند این بزرگواران و چشم اندازی که در وجود عزیزانی مثل جناب آقای دکتر آزاد، دکتر حسابی و دکتر جناب نهادینه شده بود، یقیناً الان اینجا نمی‌ایستادیم و اینگونه به گذشته خود افتخار نمی‌کردیم. تاریخ ایران مشحون از فراز و نشیب هاست. بخصوص این آشفتگی که در دو سه قرن اخیر داشتیم سبب شد ایران از افتخارات گذشته خود کمی فاصله بگیرد و ما درست در زمانی که جهان راه به سوی پیشرفت گشود، متأسفانه کنار گذاشته شدیم.
وی افزود: در نیم قرن گذشته افرادی زمینه پیشرفت علم و فناوری و صنعت کشور را تا جایی که مقدور بوده فراهم کرده اند و ما از آن‌ها همواره تشکر می‌کنیم. جناب آقای دکتر سهرابی را می‌بینیم که واقعاً یکی از دانشمندان بنام ایران در عرصه بین المللی است. دکتر قریب را که در حوزه اکتشاف و استخراج و کلاً سیکل سوخت واقعاً زحمات بسیار ارزشمندی کشیدند. امروز افتخار دیدن این بزرگان را داریم.
ریاست سازمان سپس به قدردانی از زحمات دکتر افشار بکشلو از جمله دست اندرکاران اولیه راکتور تحقیقاتی تهران پرداخت و افزود: اکنون ۴۰ سال از زمانی که توفیق آشنایی با ایشان را داشتم، می‌گذرد. من قبل از انقلاب با ایشان در دانشگاه تهران آشنا شدم. بعد انقلاب شد و بحث راکتور بوشهر پیش آمد که آیا ادامه پیدا کند یا نکند. ما به اتفاق در گروهی بودیم که گزارشی با عنوان "وضعیت چرخه سوخت نیروگاه بوشهر به چه صورت است" در ارتباط با سیکل سوخت نیروگاه بوشهر نوشتیم.
رئیس سازمان انرژی اتمی با ذکر آثاری که مرحوم دکتر اولیاء، پیشکسوت صنعت هسته‌ای در سازمان بر جای گذاشته است، گفت: دکتر اولیاء را همه شما می‌شناسید. تعداد زیادی از عزیزان را ایشان تربیت کرده اند. راه ایشان همچنان ادامه دارد.
وی در این زمینه و در حوزه تولید رادیو دارو‌ها خاطرنشان ساخت: ما در حال حاضر در امر رادیو دارو‌ها قدم‌های بلندی را برمی داریم. مسئولین بخوبی کار را پیش می‌برند. خوشبختانه در بحث جی ام پی کار ساختمانی و طراحی‌ها آغاز شده است. این کار، کار بزرگی است و قریب به ۶۰ میلیون یورو هزینه دارد که امیدواریم در ۴ سال آینده تکمیل شود و ما در عرصه رادیودارو در چارچوب (جی ام پی) بتوانیم در غرب آسیا حرفی برای گفتن داشته باشیم.
صالحی در بخشی دیگر از سخنانش گفت: نمی‌خواهم غلو آمیز صحبت کنم. به عنوان یک دانشجو بنده واقعاً از کسانی که این سازمان انرژی اتمی را بوجود آوردند خیلی ممنونم و این حقیر خود را میراث دار آن‌ها می‌دانم.
وی افزود: دکتر اعتماد کار بزرگی را انجام داد. این محلی که ما نشسته ایم مربوط به دانشگاه تهران است و بنا بر توجیهات درست سال ۱۳۵۳ در چارچوب سازمان بوجود آمد و دکتر اکبر اعتماد عهده دار ریاست آن شد.
رئیس سازمان انرژی اتمی گفت: قانون بسیار متقنی آن زمان نوشته شد هر گاه من و یا کارشناسان آن را مرور می‌کنیم می‌بینیم که آنقدر این قانون متقن نوشته شده که اگر امروز هر چه بخواهید در آن دخل و تصرف کنید، می‌بینید بدتر می‌شود و بهتر است این قانون محفوظ بماند.
صالحی سپس در بخشی دیگر از سخنانش به امضای پیمان ان پی تی توسط ایران اشاره کرد و افزود: پس از مرور روند تحول علوم و فناوری هسته ای، متوجه شدم برای اینکه وارد عرصه فناوری هسته‌ای شویم با فشار امریکا باید ان پی تی را امضا می‌کردیم؛ با این وجود مسئولین وقت سازمان بسیار زیبا حرکت کرده بودند. به این صورت که همه صنعت هسته‌ای را در نظر گرفته بودند نه فقط ساخت نیروگاه بلکه تأمین نیاز‌های آن را هم دیده بودند.
وی افزود: پیش بینی شده بود که اگر نیروگاهی می‌خرند نیروی انسانی لازم و دیگر الزامات از جمله سوخت آن را نیز تأمین کنند تا در ارتباط با ادامه حیات نیروگاه اگر نگویم خودکفا، خوداتکا باشیم. نمی‌شود نیروگاه داشت و میلیارد‌ها دلار سرمایه گذاری کرد و نسبت به سوخت آن بی توجه بود. این پیش بینی‌ها همه جای تقدیر دارد.
معاون رئیس جمهور که در جمع پیشکسوتان راکتور تحقیقاتی سخن می‌راند سپس گفت: بنده افتخار می‌کنم که این توفیق را یافته ایم که میراث دار این عزیزان باشیم. حداقل کاری که انجام میدهیم این است که باید رو به جلو حرکت کنیم و به عقب برنگردیم و خشتی بر خشت‌هایی که پیشکسوتان روی هم گذاشته اند، قرار دهیم.
وی سپس در زمینه فرایند اکتشاف در سازمان گفت: از سال ۸۸ که افتخار حضور در سازمان پیدا کردم با اجازه‌ای که از مقام معظم رهبری گرفتیم، توانستیم جستجوی هوایی را انجام دهیم و امکاناتی را از خارج وارد کنیم. آن هم به سختی. زیرا اجازه تامین آن داده نمی‌شد. هلیکوپتر‌هایی وارد شد. الان قریب به ۷۳ تا ۷۴ درصد برداشت هوایی از خاک ایران انجام شده است. این رقم با نسبت ۲۰ درصدی که حداکثر قبل از انقلاب انجام شده بود قابل مقایسه نیست.
صالحی افزود: ضمن اینکه تحلیل تصاویر را هم خودمان انجام میدهیم. در اکتشاف برداشت تصاویر یک بحث و تحلیل آن بحثی دیگری است. الان شرکتی داریم که در این زمینه ارائه خدمات می‌دهد.
وی به مقایسه شرایط پیشین با وضعیت امروز کشور در این حوزه پرداخت و گفت: قبلاً در شرایطی بودیم که اگر می‌خواستیم کاری انجام دهیم لاجرم باید سریع انجام می‌دادیم و خیلی زمان نداشتیم. الان زمانی است که می‌توانیم به صورت منطقی جلو برویم. به عنوان مثال در زمینه سانتریفیوژ از ابتدای خلق فکر یک سانتریفیوژ جدید تا زمان تولید آن به ۸ سال زمان نیاز است؛ و ما هم داریم همین مسیر را طی می‌کنیم و خوشبختانه توفیق زیادی هم نصیبمان شده است.
رییس سازمان انرژی اتمی گفت: الان با چین و کشور‌های دیگر مذاکره می‌کنیم. البته این کشور‌ها یک سری شرایطی مثل پیوستن به یک سری کنوانسیون ها، ایمنی و ... دارند و ما خیلی شتابی برای پیوستن به کنوانسیون‌های بین المللی نداریم؛ لذا با تأمل جلو می‌رویم.
صالحی سپس در زمینه ساخت ۲ نیروگاه جدید گفت: ۲ نیروگاه را در حال احداث داریم. یعنی ۱۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری باید انجام دهیم. به خاطر شرایط آب و هوایی نیروگاه‌های بزرگ را باید در جنوب و یا در شمال ایجاد کنیم. ولی نیروگاه‌های کوچک را می‌توانیم در محل مصرف ایجاد کنیم.
وی سپس به افکار عمومی و ذهنیتی که در آن‌ها از انرژی هسته‌ای وجود دارد اشاره کرد و افزود: متأسفانه تصور اذهان عمومی از انرژی هسته‌ای غالباً موضوعاتی نظیر سانتریفیوژ و غنی سازی است؛ در حالیکه صنعت هسته‌ای کاربردهای دیگری در کشاورزی، صنعت و سلامت نیز دارد. چنانچه در حال حاضر دست اندرکار احداث یک بیمارستان هسته‌ای هستیم. این هم یک صنعت است و هم دانش؛ که هم عرضه خدمات در سلامت دارد و هم برداشت و استفاده علمی خواهد داشت. ۹۵ درصد از کار‌های قراردادی آن به اتمام رسیده است و تنها بخش مربوط به ضمانت بانکی آن با کشور اتریش باقی مانده که در حال انجام آن هستیم. ان شاء ا... شاهد بیمارستانی مدرن در غرب آسیا خواهیم بود.
رئیس سازمان با اشاره به بحث مذاکرات هسته‌ای گفت: در بحث مذاکرات این توجه را داشتیم که ممکن بود آن‌ها زیر قرارداد بزنند. به همین علت پیش بینی‌هایی را برای برگشت پذیری کرده بودیم. ما با خوش باوری در مذاکره شرکت نکرده بودیم.
وی با اشاره به بحث برجام و مفید بودن آن برای همه طرف‌ها تأکید کرد: برجام برای همگان مفید بوده است. این برنامه برای ما، برای جامعه بین المللی و هم برای استحکام بخشیدن به ان پی تی مهم است. اگر برجام بهم بخورد هیچ کنوانسیونی نمی‌تواند از استحکام لازم برخوردار باشد. امیدواریم این اتفاق پیش نیاید. ولی اگر برجام بهم بخورد ما آن‌ها را حیرت زده خواهیم کرد.
صالحی سپس به چالشی که در سال ۸۸ با آن روبرو شده بود پرداخت و گفت: وقتی برای اولین بار عهده دار مسؤولیت در سازمان شدم، سوخت راکتور رو به اتمام بود. برادر بزرگوارم آقای آقازاده که جا دارد از ایشان هم به عنوان مدیری موفق تقدیر کنیم نامه‌ای به آقای البرادعی نوشته بودند که ما ۲۰ درصدمان در حال اتمام هست بفرمایید که آرژانتین و یا هر کشور دیگری مثل زمان آقای امراللهی این ۲۰ درصد را در اختیار بگذارند. بنده که به سازمان آمدم آن نامه را پی گیری کردم. چون مدتی در وین بودم با آقای البرادعی هم روابطی داشتم، ایشان نامه آقای آقازاده را نشان داد و گفت شما که پیگیری می‌کنید، این بار برای تحویل سوخت بیست در صد هم شرایط گذاشته اند. نامه‌ای غیررسمی توسط آمریکا و روسیه نوشته بودند و گفته بودند حاضریم ۲۰ درصد را در قبال پذیرش شروطی تأمین کنیم من هم گفتم هیچ دلیلی ندارد که ما آن شروط را بپذیریم. این شروط حاکمیت ملی ما را زیر سؤال می‌برد. راکتور ما برای تولید رادیودارو است و قبلا هم سوخت ۲۰ درصد را گرفته بودیم.
وی ادامه داد: بحث از آنجا شروع شد من از مذاکره با آقای البرادعی برگشتم؛ من به رییس جمهور گفتم این‌ها به ما ۲۰ درصد را نخواهند داد اجازه بدهید ما کار را شروع کنیم. بنده به گونه‌ای کار را آغاز می‌کنم که نه با مقررات بین المللی در تعارض باشیم و نه سر و صدا می‌کنیم، ولی کار را آغاز می‌کنیم. برآورد هزینه کردیم. گروهی را تشکیل دادیم و شبانه روز آن گروه کار کردند.
صالحی در ارتباط با نقش شهید شهریاری در پیشبرد کار گفت: دکتر شهریاری عزیز بخشی از محاسبات را عهده دار بودند و افرادی را نیز تربیت کردند. به این ترتیب مقدمات ۲۰ درصد را فراهم کردیم و دو ساله ۲۰ درصد را توانستیم از زیر صفر تأمین کنیم.
در بخشی دیگر از برنامه دکتر موافقی، رییس پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای در بیان تاریخچه‌ای از راکتور تحقیقاتی تهران گفت: اکنون ۵۰ سال بهره برداری امن راکتور را پشت سر می‌گذاریم. تیم بهره بردار توانسته اند ۵۰ سال بهره برداری آن را در کارنامه خود داشته باشند که دستاورد مهمی محسوب می‌شود.
وی افزود: ساختار راکتور تهران تقریبا دست نخورده و ساختار اولیه آن حفظ شده است.
موافقی سپس در ارتباط با کاربرد راکتور گفت: این کاربرد‌ها شامل تولید رادیو دارو‌ها و رادیوایزوتوپ ها، برخی از کاربردهای تابشی نوترون و نوترون سریع و رادیوگرافی نوترون است.
وی خاطرنشان ساخت: راکتور تحقیقاتی تهران نقش بسیار مهمی را در تربیت نیروی انسانی و مهندسین هسته‌ای و فیزیکدانان هسته‌ای داشته است. الان چیزی حدود ۵ نسل است که مهندسین هسته‌ای کشور ما در این راکتور آموزش دیده اند.
دکتر قنادی، معاون برنامه ریزی هسته‌ای سازمان از جمله دیگر سخنرانان بود که در این زمینه گفت: علاوه بر نقش این راکتور در تربیت دانشجویان و متخصصین، راکتور تحقیقاتی؛ به مثابه قدرت یک کشور است. اگر راکتور تحقیقاتی را با راکتور قدرت مقایسه کنیم تفاوت عدیده‌ای وجود دارد؛ لذا تولید رادیو ایزوتوپ‌ها در راکتور قدرت امکان پذیر نیست.
وی افزود: راکتور تحقیقاتی در پزشکی و صنعت خدمات ارزنده‌ای را برای جامعه بشری ارائه می‌دهد.
دکتر قنادی خاطرنشان ساخت: بنده یکی از کاربران این راکتور بودم که پروژه‌ای راهبردی را در سال‌های ۷۰-۶۹ اجرا کردم که ۶-۵ سال طول کشید و بحث ما با آژانس بیشتر از این زمان طول کشید.
وی ادامه داد: در سال ۱۳۸۶ به ما اطلاع دادند که دیگر مولیبدنی به کشور نخواهد آمد، با توجه به این مسأله و درماندگی پزشکان و عدم تأمین رادیوداروی بیماران؛ پروژه مولیبدن را آغاز کردیم و به مدت ۴ سال ادامه دادیم. این پروژه در راکتور تحقیقاتی تهران ادامه پیدا کرد و توانستیم مشکل بیماران دردمند را مرتفع کنیم. وی سپس از کسانی که در این پروژه‌ها همکاری کردند تقدیر کرد.
طبق اعلام تارنمای سازمان انرژی اتمی، در این مراسم برخی دیگر از پیشکسوتان به بیان خاطرات و سخنانی کوتاه از تجربیات و مسائل پیش روی خود پرداختند.
مراسم پنجاهمین سالگرد راکتور تحقیقاتی تهران با تقدیر از پیشکسوتان و نخبگان عرصه راکتور تحقیقاتی و اهدای لوح تقدیر به آن‌ها پایان یافت.