بی‌بندوباری در فضای مجازی؛ پارتنر من می‌شوید؟

درد بدي است و همه اين را از گذشته شنيده اند و در اوج جواني نیز آن را بيشتر لمس مي كنند. تنهايي در محيط هاي زندگي، كار، جامعه و حتي دوستان ، امروز درد شماري از جوانان شده است كه همدم و همزباني ندارند. شايد همين همدم و همراه نداشتن است كه سبب شده تا آن‌ها در پدیده‌ای تازه ، با «آگهي» دنبال رفع خلأهاي ارتباطي‌شان باشند. اُنس گرفتن و مجاورت طولانی مدت نسل جوان با فضاهای مجازی و گوشی های هوشمند، ذائقه ارتباطی آن‌ها را به شدت تحت تاثیر قرارداده است. مدت زمانی است که آگهی هایی مبنی بر یافتن پارتنر در سایت ها و در فضای مجازی منتشر می شوند. جوانانی که در پی یافتن یک همراه و شریک برای انجام فعالیتی اجتماعی، آموزشی، هنری و غیره به انتشار آگهی‌ها در فضای مجازی روی آورده اند.در متن یکی از همین آگهی‌ها آمده است «سلام‌ آقا هستم، دنبال پارتنر جهت پیاده‌روی و ورزش واسه آخر هفته، چون کارمندم روزای دیگه نمی‌تونم. مشخصات‌تون رو پیامک بزنید» یا آگهی دیگری که به دنبال یافتن پارتنر در زمینه ورزش و آموزش است، نوشته «من از ابتدا دارم زبان می‌خونم ولی بسیار علاقه‌مندم. قبلا می‌خوندم یادم رفته. کوهم جمعه‌ها می‌رم اگه کسی خواست در خدمتم.
بحران جوانی در فضای مجازی

ارتباط با تکنولوژی در جریان هویت‌یابی فردی جوانان در سطح اجتماع باعث شده تا جوانان ایرانی شکلی دیگراز هویت فردی را تجربه کنند. «احمد شکرچی»، استاد جامعه شناسی دانشگاه شهید بهشتی در ارتباط با فضای مجازی به عنوان یکی از نمودهای جهانی شدن می‌گوید: «فضای مجازی کارکردهای خودش را دارد. این فضا بیش از آنکه نمود جهانی شدن باشد، نمود شبکه ای شدن روابط است. اگر بپذیریم که روابط مجازی در جامعه ما از شبکه ای مانند فیس بوک به سمت تلگرام و اینستاگرام مهاجرت کرده است، آن‌وقت خیلی به جرات نمی توان گفت که برای ایرانیان دلالت بر ورود به فرایند جهانی شدن دارد. بگذریم از اینکه خود فرایند جهانی شدن هم امروزه شتاب خودش را از دست داده و ما با جریان های ملی گرایانه نیرومندی در جوامعی مانند آمریکا و انگلستان و سایر جوامع اروپایی روبه‌رو هستيم که روزگاری پرچمدار اقتصاد جهانی و رسانه‌های جهانی و دهکده جهانی بودند». وی ارتباط فضای مجازی و بحران هویت در جوانان را چنین توصیف می‌کند: «اگر میان فضای مجازی و بحران هویت بخواهیم ارتباطی برقرار کنیم، در بهترین حالت فضای مجازی نه علتی برای بحران هویت است و نه معلول آن، بلکه این فضای رسانه ای بسیار نیرومند، برای آن است که این بحران را به ما نشان دهد و تصویری دقیق‌تر از آن به ما بنمایاند».

بی اعتمادی جوانان در ورود به روابط واقعی

شکرچی، در پاسخ به ارزیابی‌اش از پر رنگ شدن نقش فضا در هویت‌یابی جوانان (به‌خصوص فضای مجازی) و ازبین رفتن زمان و مکان در این هویت‌یابی می‌گوید: «نقش زمان و مکان از بین نرفته بلکه با آنچه شما فضا می‌خوانید ترکیب شده است». وی می‌افزاید: «همه روابط در فضای مجازی نمی‌توانند در خلأ اتفاق بیفتند و شکل بگیرند بلکه حتما ارجاعی به واقعیتی انضمامی در نقطه ای از صفحه مختصات زمان و مکان باید داشته باشند. شما در هر گروه تلگرامی که وارد شوید، هویتی نسبتا مشخص دارد با فضای روابط خاص به خودش؛ به گونه ای که اگر عضوی بخواهد مغایر با هنجارها رفتار کند با واکنش اعضای دیگر مواجه می شود. آنچه دارد اتفاق می افتد گسترده شدن دایره روابط است که از حلقه دوستان و آشنایان نزدیک، وارد حلقه هایی می شود که ممکن است حتی ناشناخته باشند. این همان پیوندهای ضعیف است که در جامعه شناسی به آن اشاره می شود. ما در گروه‌های واقعی و عینی، روابط و پیوندهای قوی و عاطفی با افراد برقرار می کنیم». احمد شکرچی با اشاره به اینکه امروزه امکان عضویت و برقراري رابطه در گروه‌های واقعی و عینی بسیار کاهش یافته است، می‌گوید: «افراد وقت و انرژی و اعتماد کمتری برای ورود به روابط واقعی دارند. پیوندهای ضعیف در فضاهای مجازی این کمک حداقلی را می کند که سرمایه اجتماعی جدیدی برای افرادی شکل دهد که به هر دلیلی نمی‌توانند وارد روابط واقعی شوند. البته این خطر را هم دارد که جایگزین نامطمئنی برای آن شود».

محدودیت جوانان برای ماجراجویی در سطح جامعه

دادن آگهی برای یافتن پارتنر از سوی جوانان در فضای مجازی به دلیل دسترسی جوانان به فضای مجازی، همسویی جوانان با روند جهانی شدن و دسترسی این نسل به الگوهای جهانی است. شکرچی در همین ارتباط می‌گوید: «یافتن پارتنر در فضای مجازی در نسل جوان امروز می تواند به دلیل دسترسی از فضای جهانی تاثیر پذیرفته باشد اما، به نظر من زمینه اجتماعی ما با الگوی جوامع دیگر متفاوت است. نمی‌توان به صرف شباهت ظاهری این دو را یکی در نظر گرفت.اگر آگهی های دروغین و غیرواقعی را کنار بگذاریم و فرض کنیم کسانی که چنین آگهی‌هایی منتشر می کنند، واقعا به دنبال یافتن شخصی برای فعالیتی مشترک هستند که احتمالا به دوستی هم منجر شود، چند دلیل می‌تواند داشته باشد. اولین و عمده‌ترین آن در جامعه ما محدودیت روابط میان دو جنس مخالف است که حتی ممکن است از سوی خانواده‌ها پذیرفته نباشد. این آگهی چه برای انتشاردهنده و چه برای مخاطب آن، فرصتی برای برقراری و شروع رابطه ای است که الزاما با فعالیت گفته شده مستقیما مرتبط نیست و صرفا جرقه ای اولیه، برای گذراندن وقت با کسی است که ممکن است بشود با او رابطه‌ای طولانی‌تر را ادامه داد. در وهله دوم نوعی ماجراجویی هم هست. در مجموع فرصت‌ها و امکان ماجراجویی برای جوانان در جامعه ما بسیار محدودتر از جوامعی است که شما از آن به الگوی جهانی تعبیر می کنید».

احساس تنهایی در میان جوانان

احمد شکرچی در ارتباط با اینکه چنین کنش‌هایی از سوی جوانان در فضای مجازی می تواند با احساس تنهایی در جوانان ارتباطی داشته باشد، می‌گوید: «میزان روابط رودررو و واقعی نه تنها در جامعه ایرانی ما بلکه در سطح جهانی نیز کاهش یافته است. شهرها بزرگ شده، وقت افراد کمتر شده و امکان شرکت در چنین روابطی به حداقل رسیده است. اگر این شرایط را به «تنهایی» تعبیر کنیم، کاملا درست است که افراد تمایل می یابند رابطه ای حداقلی با فردی برقرار کنند که حتی نمی شناسند. بگذریم از اینکه من مطمئن نیستم چنین رفتاری محدود به جوانان باشد و اتفاقا افراد میانسال هم به‌واسطه تجربه بیشتر و اعتماد به نفس بالاتری که دارند، احتمال بیشتری دارد که چنین اقدامی کنند.