تاثیر پیروزی دونالد ترامپ بر اقتصاد ایران

گر چه طی هفته‌های گذشته بسیاری از کارشناسان سیاسی و اقتصادی سناریوهای پیروزی هر کدام از کاندیداها در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا را بررسی کرده و تاثیرات سیاسی و اقتصادی آن بر کشور آمریکا و به طور کلی بر جهان تحلیل می‌کردند، ولی کمتر کسی پیش‌بینی می‌کرد که از بین دو نامزد مطرح انتخابات ریاست جمهوری آمریکا یعنی «هیلاری کلینتون» و «دونالد ترامپ»، کاندیدای پر حاشیه و پر جنجال آمریکا که با اقدامات و رفتار خارج از عرف جامعه آمریکا، حتی حمایت بسیاری از چهره‌های سرشناس هم‌حزبی‌های خود را از دست داده بود رئیس‌جمهور شود.
این قاعده از تحلیل‌گران ایرانی هم مستثنی نیست و کسانی‌که در هفته‌های گذشته در حال بررسی تاثیر انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا بر برجام و بازار بورس ایران و... بودند، در حالی از ریزش بازار بورس ایران به دنبال بازار بورس جهانی و نحوه برخورد ترامپ با برجام سخن می‌گفتند که در نهایت نامزد حزب دموکرات‌ها را رئیس‌جمهور آینده دانسته و بعید می‌دانستند کاندیدایی که وعده لغو برجام را داده به زودی بر مسند قدرت بزرگترین قدرت اقتصادی، نظامی، امنیتی و... جهان بنشیند.

تاثیر انتخابات آمریکا بر اقتصاد ایران

شاید نگران‌کننده‌ترین نکته درباره ریاست‌جمهوری آمریکا این باشد که وی در سخنان اخیر خود سخن از لغو برجام گفته و تاکید کرده بود که به این قرارداد تعهد چندانی ندارد. با این همه این نکته از چند منظر قابل بررسی است.
ابتدا اینکه دونالد ترامپ در مواقعی مواضع خود را در برجام تغییر داد. مثلا در حالی‌که وی در یکی از سخنرانی‌هایش از لغو برجام صحبت کرده و گفته بود که این قرارداد، یک توافق‌ یک‌جانبه و به نفع ایران است، در مقطعی دیگر اظهار کرده بود که در صورت رئیس‌جمهور شدن به شدت و به طور کامل بر اجرای این توافق نظارت خواهد کرد که این نکته دال بر عزم وی بر تعهد بر اجرای برجام است.
همچنین در خرداد ماه سال جاری «جیسون گرینبلت»، مشاور دونالد ترامپ در امور رژیم صهیونیستی و جهان یهود، در مصاحبه‌ای با روزنامه صهیونیستی جروزالم‌پست تاکید کرده بود که نامزد جمهوری‌خواهان «قطعا توافق هسته‌ای را قاطعانه اجرا خواهد کرد.»
بنابراین شاید بتوان در مواردی مواضع تند ترامپ علیه برجام را از نگاهی در جهت جلب بیشتر آرای هم‌حزبی‌های جمهوری‌خواه خود دانست که نسبت به حزب دموکرات همراهی کمتری با توافق برجام داشتند و از این منظر شاید مواضع تند ترامپ علیه برجام را بتوان بخشی از تبلیغات انتخاباتی وی دانست که بلند مدت نیست.

از سوی دیگر نکته‌ای که جای بررسی دارد این است که باید دید فرضیه لغو برجام از سوی رئیس‌جمهور آمریکا به عنوان عضوی از ساختار سیاسی این کشور و همچنین توسط آمریکا به عنوان یکی از کشورهای طرف مذاکره با ایران چقدر از جانب ترامپ محتمل است.

قهر با شرکای پیشین و آشتی با دشمنان؟

از نکات مهم‌ دیگری که باید بررسی کرد، عدم الزام ترامپ نسبت به تعهد به هم‌پیمانان او در اروپا و آسیای شرقی است که در سخنان خود آن را مطرح کرده است. همانطور که از ساعات آغازین بازگشایی بازارهای اروپا و آسیای شرقی در صبح امروز چهارشنبه که نتایج انتخابات مشخص شد نیز معلوم است بازار طلا و بورس واکنش منفی نسبت به این موضوع نشان داد.
از سوی دیگر وی درباره عربستان که از هم‌پیمانان استراتژیک پیشین آمریکا به شمار می‌آید مواضع جالبی داشته است. او در جریان یکی از مناظرات خود از نحوه رابطه آمریکا با عربستان سعودی انتقاد و بیان کرده بود که عربستان سعودی باید بابت حمایت‌های بی‌شائبه واشنگتن از آل ‌سعود، به آمریکا پول بدهد.
ترامپ در یکی از سخنانش گفته است: «سعودی ها روزی یک میلیارد دلار به جیب می‌زنند. اگر ما نبودیم، عربستان سعودی هم این جایی که هست، نبود. آن ها اصلا وجود نداشتند».
ترامپ همچنین با اشاره بر ضرورت و اهمیت انتشار گزارش کمیته تحقیق واقعه ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ گفته بود که اطمینان دارد در این گزارش اسناد رسوا کننده‌ای در مورد نقش عربستان سعودی در این واقعه تروریستی وجود دارد. بنابراین شاید بتوان از منظری آغاز دوران ترامپ را آغاز به سردی گراییدن روابط عربستان و آمریکا دانست.

یکی دیگر از جالب‌ترین مواضع ترامپ درباره روسیه است. در حالی که میان روسیه و آمریکا به شکل تاریخی رقابت و دشمنی بعضا پنهان و آشکار وجود داشته است، نگاهی به سخنان پیشین رییس جمهوری آمریکا درباره روسیه نشان می‌دهد که احتمال بهبود روابط آمریکا و روسیه در آینده بیش‌ از گذشته وجود دارد.
وی در یکی از سخنانش در جریان مناظرات خود با هیلاری کلینتون اظهار کرده بود که روسیه و آمریکا لزوماً نباید دشمن یکدیگر باشند و باید زمینه‌های مشترکی را براساس منافع مشترک پیدا کننند. ترامپ بیان کرده بود: «روسیه نیز از تروریسم ضربه خورده‌ است. من معتقدم که کاهش تنش و بهبود مناسبات با روسیه فقط از یک موضع قدرتمند عملی است. عقل حکم می‌کند که این دور خصومت باید پایان یابد. برخی می‌گویند روس‌ها برخورد درستی نخواهند کرد. هدف من این است که آن‌را بسنجم.»

نزدیکی ترامپ به روسیه به آن میزان محرز بود که در جریان تبلیغات ریاست‌جمهوری آمریکا، کلینتون درباره تاثیرگذاری روسیه بر انتخابات آمریکا به نفع ترامپ ابراز نگرانی کرده بود.

یکی دیگر از مواضع خارجی ترامپ درباره صهیونیست‌هاست. وی گرچه در سخنرانی‌های اولیه خود اظهار کرده بود که نیامده است دل اسرائیل را به دست آورد و سکوت اولیه وی نگرانی‌هایی را در میان صهیونیست‌ها ایجاد کرده بود، ولی با این همه وی در مواضع بعدی خود با صهیونیست‌ها اعلام دوستی و همراهی کرد و البته به نظر می‌رسد تا پایان مدت تبلیغات انتخاباتی اعتماد صهیونیست‌ها به کلینتون بیش از ترامپ بود. همچنانکه اخبار نشان می‌داد لابی‌های صهیونیستی به کلینتون نزدیک‌تر بوده و برای ستاد انتخاباتی وی هزینه می‌کنند.
برخی اخبار نشان دهنده این است که حییم سابان و همسرش شرلی سابان که جزو فعالان اقتصادی اسرائیلی و آمریکایی هستند در جریان انتخابات آمریکا، با مجموع ۱۰ میلیون دلار کمک به ستاد انتخاباتی هیلاری کلینتون - نامزد حزب دموکرات در انتخابات ریاست جمهوری - به عنوان یکی از بزرگترین حامیان مالی وی ظاهر شدند. سابان پیش‌تر بیان کرده بود که «تنها یک مساله در زندگی من وجود دارد و این مساله اسراییل است.»

بنابر آنچه گفته شد به نظر می‌رسد از نظر روابط خارجی ترامپ شاید تغییراتی نسبت به رییس جمهور پیشین آمریکا در نظر داشته باشد که این اقدامات و نزدیک‌تر شدنش با هم‌پیمانان ایران در بلندمدت چندان به ضرر ایران نباشد.
در نهایت شاید بهتر باشد این گونه گفت که اظهارات ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری اخیر آمریکا بیش از آنکه جنبه عملیاتی و برخواسته از تفکرات واقعی خود وی باشد بیشتر جنبه تبلیغاتی و ایجاد هیجان برای شهروندان آمریکایی به منظور داغ کردن تنور انتخابات داشته است. شاهد این ادعا هم اظهارات بعضا ضدو نقیض ترامپ درباره موضوع‌های واحد از جمله برجام است.

ریزش بورس در بازار ایران موقتی است

گرچه از صبح امروز شاهد آن هستیم که بورس ایران هم به پیروزی ترامپ واکنش منفی نشان داده است، ولی تحلیل‌گران اقتصادی و همچنین کارشناسان بازار بورس این ریزش را کوتاه مدت ارزیابی کرده و معتقدند که این رویه در روزها و هفته های بعد اصلاح  خواهد شد.
تحلیل‌ها همچنین حاکی از آن است که گرچه با آمدن ترامپ ممکن است که برخی موارد مانند تسهیل روابط بانکی ایران با جهان و همچنین ورود سرمایه‌گذاران خارحی به ایران به دنبال پیروزی ترامپ با تاخیر انجام شود، ولی این مورد نیز کوتاه مدت بوده، بنابراین نباید چندان نگران تسهیل روابط آینده اقتصادی ایران با جهان بین‌الملل بود، چون در نهایت طبق برجام و الزام طرفین به تعهد به این قرارداد روابط اقتصادی ایران با جهان بهبود می‌یابد.