طراحی معماری بیمارستان صحرایی
در شرایط بحران
تألیف :
دکتر سید جواد هاشمی فشارکی
مهندس غلامرضا میرزایی گودرزی
قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء(ص)-
مدیریت دانش
|
سرشناسه |
: |
میرزایی گودرزی، غلامرضا ، 1345 - |
|
|
عنوان و نام پديدآور |
: |
طراحی معماری بیمارستان صحرایی در شرایط بحران/ تألیف غلامرضا میرزایی گودرزی، سید جواد هاشمی فشارکی. |
|
|
مشخصات نشر |
: |
تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء (ص)، قرب قائم(عج)، مدیریت دانش، ۱۳۹۴. |
|
|
مشخصات ظاهری |
: |
|
|
|
شابک |
: |
6-24-6741-600-978 |
|
|
وضعیت فهرست‌نویسی |
: |
فیپا |
|
|
يادداشت: |
: |
کتابنامه: ص. ۲۳۱. |
|
|
موضوع |
: |
بیمارستان‌ها -- بخش‌ها -- طرح و ساختمان |
|
|
موضوع |
: |
معماری بیمارستان |
|
|
موضوع |
: |
جنگ -- امداد بیماران و مجروحان |
|
|
شناسه افزوده |
: |
هاشمی فشارکی، سیدجواد، ۱۳۴۰ - |
|
|
شناسه افزوده |
: |
سپاه پاسداران‌انقلاب‌اسلامی. قرارگاه سازندگی‌خاتم الانبیاء(ص). قرب‌قائم(عج). مدیریت‌دانش |
|
|
رده بندی کنگره |
: |
RA۹۶۷/4ط9م ۱۳۹۴ |
|
|
رده بندی دیویی |
: |
551/690 |
|
|
شماره کتابشناسی ملی |
: |
۴۰۳۱۹۹۴ |
قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء (ص)
|
نام کتاب |
: |
طراحی معماری بیمارستان صحرایی در شرایط بحران |
|
تألیف |
: |
غلامرضا میرزایی گودرزی و سید جواد هاشمی فشارکی |
|
نوبت چاپ |
: |
اول |
|
سال چاپ |
: |
1394 |
|
شمارگان |
: |
250 عدد |
|
قیمت |
: |
150000 ریال |
|
چاپخانه |
: |
|
|
شابک |
: |
6-24-6741-600-978 |
قرب قائم – مدیریت دانش
· آدرس مرکز پخش: میدان‌آزادی، بلوار شهید عزیزی، خ شهیدسلطان محمدی، انتهای کوچه ولی‌عصر جنوبی پلاک1 ساختمان قائم
تلفن: 61075000 نمابر: 66070823
پست الکترونیک: km.ghaem@khatam.com
کلیه حقوق اعم از چاپ و تکثیر، نسخه برداری و سایر موارد برای قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء (ص)- قرب قائم محفوظ می‌باشد. (نقل مطالب با ذکر مأخذ بلا مانع است)
پیش گفتار ناشر
پیشرفت علم و فناوری مدیون تلاش‌های مستمر دانشمندان و صنعت گران عرصه‌های علم و عمل بوده و تبادل علم و تجربه بین این دو نهاد مهم همواره در خدمت پیشرفت‌های علمی و زیربنایی مورد نیاز بشر می‌باشد.
اجرای پروژه‌هاي عمراني سبب افزایش تجربیات و تولید دانش‌های جدید و ارزنده در حوزه مسائل فنی و مدیریتی می‌گردد و در برخی موارد، عدم ثبت تجربیات و دانش‌های کسب شده در اجرای پروژه‌ها و سازمان‌ها مورد استفاده بهینه قرار نمی‌گیرد چنانچه این دانش‌ها و تجربیات به طور دقیق شناسایی، ثبت و مدیریت گردند، می‌تواند نقش مؤثری در کاهش زمان، هزینه و افزایش کیفیت در پروژه‌های بعدی داشته باشد.
قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء - قرب قائم به عنوان سازمانی سرآمد در طراحی و اجرای پروژه‌های عمرانی و پدافند غیر عامل در چند سال اخیر با بهره‌گیری از دانش و تجربه مدیران و کارشناسان مجرب خود همچنين با به‌کارگیری ماشین‌آلات و تجهیزات مدرن توانسته است در اخذ و اجرای پروژه‌های بزرگ ملی ایفای نقش نموده و در جهت تولید و انتشار دانش ادای وظیفه نماید.
کتاب حاضر به معرفی و طراحی بیمارستان صحرایی به عنوان يكي از مهم‌ترين نیازها جهت رويارويي با حوادث و درمان مصدومان و مجروحين پرداخته است. در اكثر موارد بهره برداري از بيمارستان‌هاي موجود به دليل دوري از محل حادثه، آسيب ديدگي، غير ايمن بودن ساختمان‌ها و نيازها و فوريت‌هاي پزشكي ممكن نيست. يك راهكار مناسب براي فراهم كردن امكانات درماني و مقابله با اين حوادث و تهدیدات، احداث بیمارستان‌های امن در زمان صلح و قبل از بحران و استفاده از بيمارستان‌هاي سيار در زمان حین و بعد از وقوع بحران مي‌باشد.
امید است که بتوانیم با ارائه تجربیات و دانش کسب شده در قالب انتشار مقالات علمی،کتب، فیلم های مستند و ... در خدمت به جامعه علمی، صنعت‌گران، دانش‌پژوهان و علاقه‌مندان كشور عزيز اسلامي ايران گام‌های مؤثری برداریم.
قرب قائم – مدیریت دانش
پیش گفتار مؤلفین
یا من اسمه دوا و ذکره شفا
تجربه جنگ تحميلي نشان مي‌دهد كه يكي از مشكلات مهم دفاع در مقابل حملات هوايي و زميني جهت حفظ جان مردم و مدافعان سرافراز، فقدان امكانات درماني و بيمارستان‌هاي مناسب و به تعداد كافي است. متاسفانه مساله جنگ و رویارویی با آن در جهان امروز به مساله‌ای اجتناب ناپذیر تبدیل شده است. در طول قرون گذشته صلح در جهان همواره ناپایدار بوده و اکثر کشورهای جهان با آن مواجه بوده‌اند. ایران نیز در طول تاریخ همواره هدف تهاجم کشورهای متخاصم بوده که طی آن خسارات مالی و جانی فراوانی را متحمل شده است.
گذشته از خسارات مالي و تبعات اقتصادي، مهم‌ترين خسارات اين جنگ‌ها به فجايع انساني و آمار نگران كننده كشته شدگان و مصدومين حاصل از سلاح‌های متعارف و نامتعارف (شیمیایی.میکروبی.هسته‌ای) بر مي‌گردد.
بلاياي طبيعي چون زلزله، سيل، آتشفشان و طوفان‌هاي شديد از عواملي هستندكه بعضا خسارات جاني شديد و غير منتظره‌اي را به بار مي آورند. به اين مجموعه بايد حوادث غير مترقبه صنعتي و يا فناورانه را نيز اضافه كرد.
موارد پیش گفته به جز خسارات جاني و ضايعات انساني نقطه اشتراك ديگري نيز دارند كه آن وقوع غير مترقبه و غير قابل پيش‌بيني آن‌هاست. از آنجا كه وقوع چنين حوادثي با توجه به شرايط سياسي، خصوصيات جغرافيايي و ويژگي‌هاي كارخانجات صنعتي اجتناب ناپذير است و از طرفي به دليل عدم امكان پيش‌بيني دقيق زمان وقوع، شدت خسارات ناشي از آن‌ها وسیع‌تر از حوادث مشابه مي‌باشد، لازم است تمهيدات لازم جهت رويارويي با تبعات ناشي از آن‌ها انديشيده شود.
يكي از مهم‌ترين جوانبي كه جهت آمادگي رويارويي با چنين حوادثي بايد به آن پرداخته شود فراهم نمودن امكانات پزشكي و بهداشتي مناسب جهت رسيدگي به مصدومان و درمان مجروحين ناشي از اين حوادث است. در اكثر موارد بهره برداري از بيمارستان‌هاي مرسوم، به دليل دوري از محل حادثه، آسيب ديدگي مجموعه‌هاي بيمارستاني، غير ايمن بودن ساختمان‌ها و نيازها و فوريت‌هاي پزشكي ممكن نيست. يك راه كار مناسب براي فراهم كردن امكانات درماني در مقابله با اين حوادث و تهدیدات، احداث بیمارستان‌های امن در زمان صلح و قبل از بحران و استفاده از بيمارستان‌هاي سيار در زمان حین و بعد از وقوع بحران مي‌باشد.
يكي از تفاوت‌هاي عمده ميان يك بيمارستان امن و ساير ساختمان‌ها در استفاده بهينه از حداقل سطح و حجم مي‌باشد. اندازه مقدار فضاهای امن بايد بگونه‌اي باشد، كه استفاده كنندگان از آن در زمان حملات شديد بتوانند فعاليت‌هاي روزمره و برنامه‌ريزي شده خود را در حداقل فضا و با راندمان قابل قبول انجام دهند.
بیمارستان در منظر بسیاری از مردم بنایی است با کاربری خاص که به واسطه امکانات موجود در آن امکان سرویس دهی درمانی به بیماران را فراهم می‌سازد. در حالی که گستردگی خدمات ارائه شده و پیچیدگی روابط میان بخشی در یک بیمارستان به گونه‌ای است که به حق می‌بایست بیمارستان را چیزی فراتر از یک کالبد بنا تعریف کرد. از این منظر بیمارستان یک سازمان است متشکل از اعضا و روابط میان آن‌ها، که کالبدی مناسب لازم دارد تا بهترین چالش میان این اعضا و روابط را ممکن سازد. بيمارستان صحرايي نوعي از بيمارستان است كه در زمان بحران و به صورت قابل جابجايي به كار برده ميشود. در زمان بحران ناشي از حمله دشمن، اين بيمارستان‌ها در شهرها به عنوان پشتيبان براي بيمارستان‌هاي شهري و در منطقه عملياتي به عنوان واحد درماني موقت به كار ميروند.
بیمارستان‌های صحرايي با هدف اصلي ارائه خدمات درمانی اولیه و نجات مصدومان حوادث، حداکثر تا سطح ارائه خدمات جراحی در حد متوسط کاربری دارند.
نقش امداد و نجات و جايگاه بيمارستان‌ها به عنوان نهادي در این حوزه جهت حفظ، بازگشت و ارتقاي سلامت جسماني و رواني افراد جامعه مي‌باشد و با توجه به اينكه بیمارستان‌ها نقش كليدي در درمان، مراقبت و كاهش آسيب‌هاي مصدومين دارند، ضرورت ماندگاري آن در هنگام حوادث و بلایا امري بديهي است.[1] به طور قطع اگر بيمارستان‌هاي صحرايي در زمان دفاع مقدس ساخته نشده بودند، با توجه به محدوديت‌هاي ترابري، بيش از 50 درصد از مجروحيني كه در اين بيمارستان‌ها تحت عمل جراحي قرار گرفته‌اند قبل از رسيدن به مراكز درماني بعدي يا شهيد مي‌شدند و يا عوارض ناگواري براي آن‌ها باقي مي‌ماند.[2]
کتاب حاضر که تقدیم متخصصان و علاقمندان گردیده است، در اولین گام به معرفي بيمارستان صحرايي پرداخته است، در گام دوم معماری بیمارستان صحرایی ارایه شده و در گام بعدی تهدیدات این حوزه، تهدید مبنا و سناریوهای محتمل مورد بررسی قرار گرفته است. در ادامه، دفاع غير عامل در بيمارستان صحرايي جهت مقابله با تهديدات مربوطه بررسي شده و در فصل آخر دو نمونه طرح موردي (بيمارستان صحرايي سيار و امن) ارائه گرديده است. بیمارستان سیار جهت مقابله با تهدیدات طبیعی و ارائه خدمات درمانی در زمان بحران و پس از بحران و بیمارستان امن (تونلی) جهت مقابله با تهدیدات نظامی و ارائه خدمات درمانی در زمان بحران و تا حدودی پس از بحران طراحی و احداث می‌گردد. بدیهی است این کتاب خالی از اشکال و قصور نبوده، لذا ضمن پوزش از صاحب نظران، اساتید گرامی و دانشجویان عزیز خواهشمند است تا نظرات ارزشمند خود را برای غنای بیشتر آن ارائه نمایند.
غلامرضا میرزایی گودرزی
سید جواد هاشمی فشارکی
تابستان ۱۳۹4
فهرست مطالب
عنوان صفحه
1- فصل اول شناخت و معرفی بیمارستان صحرایی 1
1-1-......................................... مقدمه 2
1-1-3- دسته بندی بیمارستان‌ها 4
1-1-3-1-... انواع بیمارستان از نظر تقسیم بندی کشوری 5
1-1-3-2-.............. انواع بیمارستان از نظر کارکرد 6
1-1-4- تقسیم بندی بیمارستان صحرایی 7
1-1-5- طبقه بندی انواع بیمارستان صحرایی بر اساس مأموریت و کاربری 11
1-1-6- معرفی سازه‌های بیمارستان صحرايي 16
1-1-6-1-......... کانکس‌های 20 فوت با ابعاد استاندارد 16
1-1-6-2-.............. کانکس‌های دو طرف باز شو (3 × 1) 17
1-1-6-3-............................ چادرهای ستون بادی 18
1-1-6-4-......................... مشخصات چادرهای بادی 20
1-1-7- معرفی بخش‌های مختلف بیمارستان 22
1-1-7-1-......................................... پذیرش 22
1-1-7-2-....................................... اورژانس 23
1-1-7-3-..................................... رادیولوژی 23
1-1-7-4-...................................... داروخانه 26
1-1-7-5-..................................... آزمایشگاه 28
1-1-7-6-................................... دندانپزشکی 30
1-1-7-7-........................... واحد استریلیزاسیون 31
1-1-7-8-...................... بخش جراحی(اتاق‌های عمل) 33
1-1-7-9-........................... بخش مراقبت‌های ویژه 38
1-1-7-10-.................................. بخش سوختگی 39
1-1-7-13-....................... بخش اداری و پشتیبانی 40
1-1-7-14-................................. بخش ریکاوری 40
1-1-7-15-.................................... بخش بستری 41
1-1-7-16-..... استراحتگاه پزشکان و کارکنان بیمارستان 42
1-1-7-17-............................... سرویس بهداشتی 43
1-1-7-18-................................... رختشویخانه 46
1-1-7-19-...................................... سردخانه 46
1-1-7-20-...................................... انبارها 47
1-1-8- سامانه‌های پشتیبانی و تأسیساتی 50
1-1-8-1-................................. شبکه آبرسانی 50
1-1-8-2-..................... سامانه تأمین انرژی برقی 50
1-1-8-3-................................ واحد تصفیه آب 51
1-1-8-4-........... منابع و مخازن انعطاف پذیر پلیمری 52
1-1-8-5-....................................... منبع آب 57
1-1-8-6-.......... منابع سوخت (بنزین، نفت و گازوئیل) 59
1-1-8-7-....................... تأسیسات حرارتی برودتی 59
1-1-8-8-................... سامانه تهويه و فيلتراسيون 60
1-1-8-9-.............................. سامانه مخابراتي 62
1-1-9- شعاع دسترسی‌ها و ارتباطات در بیمارستان‌های صحرایی 63
1-1-10- عوامل مؤثر در تعیین ظرفیت بیمارستان‌های صحرایی 63
1-1-10-1-......... وضعیت خدمات درمانی موجود در منطقه 64
1-1-10-2-.................................... نوع حوادث 64
1-1-10-3-............................ وسعت و شدت حادثه 64
1-1-10-4- پیشگیری‌های انجام شده در مجتمع‌های زیستی قبل از حادثه 65
1-1-10-5-.......................... قدرت تخلیه مجروحین 65
1-1-11- فرماندهی و مدیریت بیمارستان 65
1-1-12- حمل و نقل و جابجایی سازه‌های بیمارستانی 66
1-1-12-1-...................................... لیفتراک 67
1-1-12-2-....................................... جرثقیل 68
1-1-12-5-........ پیاده نمودن واحدهای کانکسی و چادری 71
1-1-12-6-....................... نصب تجهیزات پشتیبانی 71
1-1-12-7-............................ نصب شبکه آبرسانی 71
1-1-12-8-.......................... نصب شبکه برق رسانی 71
1-1-12-9-.............................. نصب شبکه فاضلاب 71
2- فصل دوم معماری بیمارستان صحرایی 73
2-1-.................................. طراحي معماری 74
2-1-5- کنترل عفونت در بیمارستان 79
2-1-5-1-..................... پیشگیری از انتقال عفونت 79
2-1-5-2- رابطه کنترل عفونت با برنامه‌ریزی و طراحی بخش‌های بستری 79
2-1-6- فضاهای مورد نیاز در سایت بیمارستان صحرایی 80
2-1-6-1-............................. ورودی اصلی محوطه 81
2-1-6-2-..................................... پارکینگ‌ها 81
2-1-6-3-..................................... پد بالگرد 82
2-1-6-4-......................... مخازن آب و موتور آب 82
2-1-6-5-..................................... موتور برق 83
2-1-6-6-................................... مخازن سوخت 83
2-1-6-7- سرویس بهداشتی و محل دفع و دفن زباله و فاضلاب 83
2-1-6-8-........ بخش اداری فرماندهی بیمارستان صحرایی 84
2-1-6-9-....................................... مخابرات 85
2-1-6-10-...................................... سردخانه 85
2-1-6-11-..................................... آشپزخانه 85
2-1-6-12-................. غذاخوری و نمازخانه کارکنان 86
2-1-6-13-.................................... خوابگاه‌ها 86
2-1-8- ایجاد شیب راه جهت رفت و آمد معلولین و سالمندان 87
2-2-.................. طراحی داخلی بیمارستان صحرایی 87
2-2-1- تقسيم‌بندي‌هاي 4 گانه پلان براساس الگوهاي كلي ارتباطي 91
2-2-1-1-........................ الگوي ناحيه‌اي(مرکزی) 91
2-2-1-2-..................................... الگوي خطي 92
2-2-1-3-.................................. الگوي شعاعي 94
2-2-1-4-............................. الگوي حياط مركزي 95
2-2-2- محاسبه ظرفیت مورد نیاز بیمارستان صحرایی 100
2-2-2-1- محاسبه ظرفیت با توجه به دبی مجروحین و مصدومین 100
2-2-2-2- محاسبه نیروی انسانی با توجه به ظرفیت بیمارستان 101
2-2-3- بیمارستان‌های صحرایی و فضاهای مورد نیاز 101
2-2-3-1-...................... پیشنهاد فضاهای عملکردی 102
2-2-3-2-..................................... روش طراحی 103
2-2-4-1-....................................... آنتروپی 104
2-2-4-2-.................................. عوامل محیطی 104
2-2-5-1-................................... انتخاب محل 105
2-2-5-2-................................... طرح چیدمان 106
2-2-5-3-................................. جهت گیری طرح 108
2-2-5-4-............................... نقشه گذاری محل 108
3- دفاع غیرعامل در طراحي معماری بیمارستان صحرایی 109
3-1-......................................... مقدمه 110
3-2-......................... بررسی و شناخت تهدیدات 111
3-2-2- مفهوم تهدید و تهاجم 112
3-2-3- انواع تهديدات از نظر منشاء 113
3-2-4- شناخت عمومی اثرات ناشی از انفجار 114
3-2-5- آسیب‌های ناشی از انفجارهای متعارف 114
3-2-7- طيف تهديدات نظامي طرح 115
3-2-8- تعيين سلاح معيار و بار طراحي 116
3-2-8-1-....... روش مبحث 21 مقررات ملي ساختمان ايران 117
3-2-8-2-....................................... روش فما 118
3-2-9- تهدیدهای وارده به فضاهای زیر زمینی(امن) 119
3-2-10-1- سطوح محافظت در برابر تهدیدهای متعارف(انفجار) 120
3-2-10-2- بیمارستان صحرایی امن دربرابر انواع تهدیدات 121
3-2-11- نتایج و اهمیت مقابله با تهديدات 122
3-3-............................ بررسی آسیب پذیری‌ها 124
3-3-1- آسیب پذیری بخش‌های سازه‌ای 124
3-3-2- آسیب پذیری‌های بخش‌های غیر سازه‌ای 126
3-4-............ پدافند غیرعامل در بیمارستان صحرایی 135
3-4-1- پايداري بيمارستان صحرايي 135
3-4-3- ملاحظات روان شناختی 136
3-4-4- مصالح، اعضای داخلی و عناصر درون فضاي امن 136
3-4-5-1-............ فضاهای لازم در ورودی‌ها و خروجی‌ها 137
3-4-6-1-........ درب اصلي بيمارستان صحرايي امن تونلی 141
3-4-7- محیط پیرامونی فداشونده 142
3-5- اهداف دفاع غیرعامل در حوزه بیمارستان‌های صحرایی 147
3-6-... ملاحظات معماری در طراحی بیمارستان صحرایی امن 147
3-7-.......................... برنامه‌ریزی بیمارستان 148
3-7-3- تعیین نوع بیمارستان 149
3-7-4-1-........................... معادله هزینه-فایده 149
3-7-5- دفاع غیرعامل و مکان‌یابی 152
3-7-5-1-......................... دستاوردهای مکان‌یابی 152
3-7-5-2-............................. الزامات مکان‌یابی 153
3-8-............................ الزامات طراحی سایت 158
3-8-1- جانمایی بیمارستان صحرایی 158
3-8-1-1-....................... بیمارستان صحرایی سیار 158
3-8-1-2-....... بیمارستان صحرایی زیر زمینی امن تونلی 158
3-9-............................ طراحی معماری داخلی 161
3-9-1-1-....................................... ورودی‌ها 161
3-9-1-2-............................... راهروهای داخلی 163
3-9-1-3-............ فضاهای درمانی، اداری و پشتیبانی 164
3-9-1-4-................................. سرویس و حمام 167
3-9-1-5-........................ فضای تأسیسات و تهویه 170
3-9-1-6- فضاي وسايل و ابزار و تجهیزات اضطراري (انبار) 171
3-9-1-7-.............................. فضای مخازن سوخت 174
3-9-1-8-.................. درب ضد انفجار و درب هوابند 176
3-9-1-9-....................................... خروجی‌ها 177
3-9-1-10-....................................... موج‌گیر 178
3-9-1-11-................................ شفت‌های تهویه 184
3-9-4-1-........................................... رنگ 188
3-9-4-2-........................................... نور 188
3-9-4-3-............... امکانات رفاهی و عناصر تزئینی 190
4- فصل چهارم طراحي معماری دو نمونه بیمارستان صحرایی 191
4-1-................... بيمارستان 200 تخت‌خوابه سيار 192
4-1-1- برنامه فیزیکی بیمارستان 192
4-1-2- برنامه فیزیکی فضاهای سایت بیمارستان صحرایی سیار 195
4-1-3- نحوه محاسبه کارکنان مورد نیاز 196
4-1-4- نمودار ارتباطات فضاهای بیمارستان صحرایی سیار 197
4-2-.................... بيمارستان 300 تخت‌خوابه امن 204
4-2-1- برنامه فیزیکی بیمارستان 204
4-2-1-1-................. تأسيسات بیمارستان امن تونلی 208
4-3-........... نمونه‌های بیمارستان صحرایی طراحی شده 213
4-3-1-1-............................... نمونه‌های داخلی 213
4-3-1-2-............................... نمونه‌های خارجی 214
4-3-2- بیمارستان امن (زیر زمینی) 216
4-3-2-1-............................... نمونه‌های داخلی 216
با توجه به فهرست ارائه شده، کتاب خوب و نسبتاٌ جدیدی به نظر می رسد.