شفافیت اتمی تهران در جهان بی‌سابقه است/استاندارد ایران جهانی شود

پیمان یزدانی: چندی پیش «اولی هاینونن» معاون پیشین مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، با انتشار مطلبی در پایگاه اینترنتی اندیشکده «دفاع از دموکراسی‌ها» مدعی شد که نخستین گزارش آژانس پس از اجرای برجام، جزئیات لازم را برای نظارت و راستی آزمایی فعالیت های هسته ای ایران در بر ندارد.

وی در توضیح کاستی های این گزارش مدعی شده بود که موجودی مواد هسته ای بخش مهمی از راستی آزمایی آژانس بین المللی انرژی اتمی است، اما آژانس از سال میلادی ۲۰۱۴ هیچ اطلاعاتی درباره موجودی اعلام شده ایران و شیوه راستی آزمایی آن منتشر نکرده است. در گزارش آژانس اطلاعاتی از تعداد و نوع روتور سانتریفوژهای ایران وجود ندارد. اجزای تشکیل دهنده سانتریفوژها برای محاسبه زمان گریز هسته ای ایران ضروری است و نصب دوباره سانتریفوژهای پیشرفته که پیش تر برچیده شده بود با نصب سانتریفوژهای جدید به طور مستقیم  بر زمان یک ساله گریز هسته ای ایران تأثیر دارد.

از سوی دیگر هاینونن علیرغم حسن نیت ایران در باز گذاشتن دست آژانس به انجام بازرسی از تمامی تاسیسات هسته ای کشور، مدعی کاستی هایی در مکانیزم راستی آزمایی آژانس شده و آن را رضایت بخش تلقی نمی کند.

در همین رابطه خبرنگار مهر با دکتر «طارق رئوف» رییس سابق بخش راستی آزمایی آژانس بین المللی انرژی اتمی که در حال حاضر مدیریت برنامه خلع سلاح و عدم اشاعه بنیاد تحقیقات صلح بین‌المللی استکهلم (SIPIR) را بر عهده دارد گفتگویی انجام داده است که در زیر می‌خوانید.

*گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی در خصوص فعالیت هسته‌ای ایران را بعد از اجرای برجام در شانزدهم ژانویه چگونه ارزیابی می کنید؟

گزارش آژانس خود را شانزده فوریه ۲۰۱۶ بر اساس راستی آزمایی صورت گرفته و نظارت های انجام شده بر فعالیتهای ایران در ارتباط با قطعنامه ۲۲۳۱شورای امنیت سازمان ملل منتشر کرد. این گزارش در جلسات هفتم تا یازدهم شورای حکام آژانس مورد بررسی قرار گرفت. در گزارش آژانس تایید شده که ایران اقداماتی را که در توافق بین ایران و قدرتهای بزرگ(برجام) مشخص شده بود را به اجرا در آورده است. آژانس به نظارت و بازبینی و راستی آزمایی ایران در خصوص تعهدات مربوط به هسته‌ای تحت برجام ادامه خواهد داد. بعد از اجرایی شدن برجام در اول ژانویه دفتری جدیدی جایگزین گروه کاری ایران شده است که مسئولیتش راستی آزمایی و نظارت بر برنامه هسته ای ایران است.

*برخی از کارشناسان مثل «اولی هاینونن»، مقام سابق آژانس میگویند که گزارش شامل جزییاتی که آژانس بر اساس آن گزارش را نوشته نمیباشد،برای مثال معتقدند که گزارش اطلاعات کمی درباره غنی سازی و ذخایر دیگر اورانیوم و قطعات سانتریفیوژها و اجرای برجام دارد.

اهمیت زیادی دارد که بدانیم با اتخاذ قطعنامه شماره ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل، تمامی قطعنامه‌های قبلی این شورا دیگر اجرایی نیستند و پیرو این قطعنامه، آژانس درباره اجرای تعهدات هسته ای ایران بر اساس برجام گزارش خواهد داد. آژانس در گزارش ۲۶ فوریه هم بر اساس اطلاعات و جزییات حال حاضر گزارش خود را تنظیم کرد و نیازی به استناد کردن قطعنامه‌های سابق نیست. درست نیست که انتظار داشته باشیم گزارش های آژانس دارای جزئیات ریزی باشد مشابه گزارش سپتامبر گذشته که بر اساس قطعنامه های گذشته تهیه شده بود. بعد از اجرایی شدن برجام، آژانس رفتارش با ایران بر اساس سوءظن، بدگمانی و مسایل حل نشده حفاظتی نیست.

*هاینونن همچنین درباره مکانیزم نظارت بر فعالیتهای هسته ای ایران توسط آژانس ابراز عدم رضایت کرده و خواستار بازرسی فوری شده است.آیا خواسته او براساس مکانیزم نظارتی آژانس است؟

سالهاست که تاسیسات غنی سازی اورانیوم در ایران (فردو و نطنز)  تحت شدیدترین بازرسی های جهان بوده اند و آژانس بین المللی انرژی اتمی تعداد دقیق سانتریفیوژها و میزان گرم های اورانیم با غنای پایین غنی شده را گزارش داده است و این شفاف سازی و راستی آزمایی بی سابقه است. هیچ تاسیسات غنی سازی در دنیا چه در اتحادیه اروپا، چین و برزیل یا در ژاپن تحت این سطح از بازرسی سرزده نبوده اند. دسترسی روزانه و نظارت آنلاین با استفاده از جدیدترین امکانات بر غنی سازی، مانند آنچه که در فردو و نطنز داشتیم را در هیج جای دیگر در جهان نداشته ایم. ایران هم اکنون استاندارد طلایی برای راستی آزمایی در خصوص تاسیسات غنی سازی را داراست و آژانس باید این استاندارد را در تمام تاسیسات غنی سازی تحت حفاظت خود در دیگر کشورها نیز بکار بندد.