اينترنت، پروژه اي نظامي كه جهاني شد/ این پروژه همچنان ادامه دارد

شايد به جرات بتوان گفت دنياي بدون اينترنت براي نسل جديد غير قابل تصور است؛‌ اينترنتي كه بعد مسافت را از بين برده و دنیا را به يك دهكده كوچك تبديل كرده است. امروزه و با حضور تكنولوژيهاي نوين و تلفنهاي همراه هوشمند بسياري از ما در طول روز چندين ساعت از زمان مان را صرف حضور در فضاي مجازي و شبكه هاي اجتماعي مي كنيم. خلاصه اينكه اين روزها وب گردي و حضور در شبكه هاي اجتماعي تلفن همراه يكي از جذاب ترين سرگرمي هايي است كه نظر قشر جوان و نوجوان و حتي كودكان ما را به خود جلب كرده است.

اين در حالي است كه اگر به عقب باز گرديم و تاريخچه اينترنت را مورد بازبيني قرار دهيم در مي يابيم فلسفه شكل گيري اينترنت و كاربردهاي فضاي مجازي اساسا هيچ ربطي به سرگرمي ندارد و اين دستاورد فناوري اطلاعات با اهداف عميقي متولد شده است. همچنانكه امروز نيز در كشورهاي مبتكر اينترنت و فضاي مجازي و كشورهايي كه فرهنگ استفاده از فضاي مجازي پيش از تكنولوژي آن وارد شده،‌ اينترنت، ‌فضاي مجازي و شبكه هاي اجتماعي قوي ترين ابزاري هستند كه توانسته اند علم و تكنولوژي را در خدمت بشر در بياورند و اهداف اقتصادي، اجتماعي‌، فرهنگي و حتي اهدافي نظير مهندسي فكري و فرهنگي ديگر ملتها را بوسيله چنين ابزاري به سرانجام برسانند.

شايد جالب باشد اينترنت در پي يك پروژه نظامي در امريكا بوجود آمد و امروز كماكان كنترل اين فضا در دست يكي از موسسات نظامي امريكاست. آغاز تاریخچه اینترنت به سال 1957 برمی‌گردد. در آن سال اتحاد جماهیر شوروی موشكی با نام«اسپونیك» (Spotnik) را به فضا فرستاد تا نشان دهد می‌تواند شبكه های ارتباطی آمریكا را توسط موشك‌های بالستیك و دوربرد خود از بین ببرد.

تاسيس موسسه پروژه های تحقیقی پیشرفته "ARPA” در واكنش به اين اقدام روسها بود تا در آن شبكه‌ای بسازند كه داده ها به صورت اتوماتیك بین مبدا و مقصد حتی در صورت از بین رفتن بخشی از مسیرها جابه‌جا و منتقل شوند. در اصل هدف "ARPA” ایجاد یك شبكه اینترنتی نبود و فقط یك اقدام احتیاطی در مقابل حمله احتمالی موشك های اتمی دوربرد بود.

در اوایل دهه 60 میلادی «باران» (Baran) طی مقالاتی پایه كار اینترنت امروزی را ریخت. وي از كار سلول های مغزی انسان به عنوان الگو استفاده كرد. در سال 1965 نیروی هوایی آمریكا و «آزمایشگاه های بل» به نظرات او علاقه‌مند شدند و پنتاگون با سرمایه‌گذاری در طراحی و ساخت شبكه ای براساس نظریات او موافقت كرد. اما اين دانشمندي به نام تیلور بود كه با هزینه اي بالغ بر یك میلیون دلار ایجاد یك شبكه آزمایشی كوچك با حداقل چهار گره را آغاز كرد. وي موفق شد در سال 1966, دو كامپیوتر را در شرق و غرب آمریكا به هم متصل كند. با اين همه تاریخ تولد رسمي اینترنت اول سپتامبر 1969 اعلام شده است. زیرا كه اولین "IMP” در دانشگاه "UCLA” واقع در سانتاباربارا در این تاریخ بارگذاری شده است.بعدها در سال 1993 میلادی نام اینترنت روی این شبکه بزرگ گذاشته شد. اين پروژه با ابداع وب از سوي آزمایشگاه اروپایی فیزیک ذرات CERN تكميل تر شد در این روش اطلاعات به صورت مستنداتی صفحه‌ای بر روی شبکه اینترنت قرار می‌گیرند و بوسیله یک مرورگر وب قابل مشاهده هستند و هم اکنون کارکردهای بسیاری دارند.

ايران يكي از نخستين كشورهاي خاورميانه است كه به اينترنت وصل شد. ورود اينترنت به ايران از سال 1371 بود. در اين سال باتعداد کمی از دانشگاه‌های ایران، از جمله دانشگاه صنعتی شریف و دانشگاه گیلان، توسط مرکز تحقیقات فیزیک نظری و از طریق پروتکل UUCP به اینترنت وصل می‌شوند تا با دنیای خارج ایمیل رد و بدل کنند. در سال 1372 هجری شمسی ایران نیز رسما به شبکه اینترنت پیوست.

نخستین رایانه‌ در ایران در مرکز تحقیقات فیزیک نظری به اینترنت متصل شد. امروزه حدود دو دهه از نخستين باري كه اينترنت در ايران استفاده شد مي گذرد ضریب نفوذ اینترنت در ایران به 53 درصد رسيده و تعداد کاربران اینترنت در کشور نزدیک 40 میلیون کاربر است که 11 میلیون از آنها اینترنت همراه استفاده می کنند.

ضریب نفوذ اینترنت در ایران بالاتر از متوسط جهانی است و بر اساس پژوهش های انجام شده در سال 1404 این تعداد به 76 درصد و 60 میلیون کاربر افزایش می یابد .متوسط ضریب نفوذ جهانی اینترنت 48 درصد است. با چنين ضريب نفوذي در صورت برقراري سرعت معقول اينترنت مي توان شاهد برقراري دولت الكترونيك، حذف كاغذ و مديريت ترافيك با انجام اينترنتي بسياري از كارها استفاده مفيدي از فضاي مجازي داشت. اين در حالي است كه در كشور ما به رغم ضريب نفوذ بالاي اينترنت بيشترين استفاده از فضاي مجازي براي وب گردي، سرگرمي حضور در شبكه هاي اجتماعي و كپي كردن پيام ها در گروه هاي مختلف و در نهايت بازي هاي آنلاين است و استفاده از اينترنت براي مقاصد علمي،‌ انجام كارهاي اداري و بانكي، خريد و فروش كالا و كسب و كارهاي اينترنتي در كشور ما هنوز چندان پا نگرفته است. 

بديهي است اينترنت پر سرعت يكي از مهم ترين زيرساخت هاي برقراري دولت الكترونيك و بهره برداري هاي مفيد از فضاي مجازي است. در حال حاضر سرعت اينترنت کشور ما در جهان، به لحاظ پايين بودن، رتبه دار است. 

بنا به تاكيد بسياري از كارشناسان راهكار مواجهه با اين مسئله خريد و ارائه پهناي باند بيشتر نيست بلكه تنها راهكاري كه مي تواند هم سرعت اينترنت را بالا ببرد و هم يك اينترنت نظام مند با دسترسي منطقي به داده ها و ايمن به لحاظ حفظ و حراست از اطلاعات شخصي و محرمانه افراد را ارائه دهد، بهره گيري از شبكه ملي اطلاعات است. با راه اندازي شبكه ملي اطلاعات نه فقط سرعت مطلوب اينترنت براي برقراري دولت الكترونيك در اختيار كاربران قرار مي گيرد، بلكه قيمت اينترنت نيز پايين خواهد آمد. ضمن آنكه كاربران همچون گذشته به شبكه جهاني هم دسترسي خواهند داشت تا در صورت نياز بتوانند از مزيت هاي آن استفاده كنند. در حال حاضر اما سرعت پايين اينترنت مانع مي شود تا بسياري از اهداف و اقدامات نظير برگزاري كلاس هاي مجازي يا انجام كارهاي اداري و دور كاري را داشته باشيم.

سرگرمي اصلي ترين كاربردي است كه امروزبراي اينترنت در ميان عامه جامعه ما جا افتاده است. اين در حالي است كه كاربردهاي متنوعي دارد كه به جز نياز به شبكه ملي اطلاعات و اينترنت پر سرعت نيازمند فرهنگ سازي براي استفاده درست و مناسب از اينترنت است. به بيان ديگر تكنولوژي اينترنت و فضاي مجازي به همراه تلفن هاي هوشمند و رايانه هاي همراه پيش از فرهنگ استفاده از آن به كشورمان وارد شد، از همين رو كاربران ايراني در محيط فضاي مجازي گاهي دچار استحاله هويت مي شوند.

بر اين اساس است كه در فضاي مجازي گاهي شاهد شكستن خطوط قرمزي هستيم در حالي كه در فضاي حقيقي كمتر با چنين مواردي مواجه مي شويم. همچنانكه فضاي مجازي و شبكه هاي اجتماعي گاهي اوقات به بستري برای شايعه سازي، دروغ پردازي و تبليغات مثبت و منفي به نفع يا عليه فرد يا جرياني خاص مي شود. و یا در حالي كه فروشگاه هاي اينترنتي و استفاده از خدمات پرداخت اينترنتي مي تواند در وقت و هزينه ها صرفه جويي و مشكلاتي نظير ترافيك را حل كند اما به دليل فقدان فرهنگ و سواد استفاده از فضاي مجازي براي اين مقاصد شاهد كلاهبرداري از اين طريق هستيم. اين در حالي است كه بايد اين فرهنگ در جامعه ما جا بيفتد كه تمام قوانين انساني و مذهبي كه در فضاي حقيقي وجود دارد در فضاي مجازي نيز صادق است و فضاي مجازي را به عنوان بخشي از فضاي حقيقي بشناسيم نه دنيايي بي قانون. اين فرهنگسازي اما نياز به آموزش دارد واين آموزش از همان سنين ابتدايي آغاز مي شود.

***

استفاده هاي سياسي،‌ فرهنگي و اقتصادي از اينترنت همچنان در دنيا ادامه دارد. نمونه اش همين چند سال پيش كه نام خليج فارس در نقشه گوگل به نام جعلی خليج تغيير كرد. در مورد درآمد زايي نيز بابت هر كليك 12 سنت درآمد به جيب گوگل مي رود و به ازاي هر جستجو 7 دلار درآمد كسب مي كند. درسال 2011 بيش از 442 ميليارد درآمد از جستجوي ايراني ها به جيب گوگل سرازير شده است. از سوي ديگر هر جستجوي ما به معناي آن است كه هم اكنون به چه چيزي فكر مي كنيم و اين يعني دقيق ترين شيوه بررسي و مهندسي افكار ديگر ملت ها. امري كه ما مي توانيم با موتورهاي جستجوگر وطني و ارائه سرويسهاي داخلي مانع آن شویم.