در راستای شناسایی تهديدات نوین از منظر پدافند غيرعامل ،انجمن علمی سازمان اقدام به برگزاری دوره ای با عنوان " رویکردهای نوین تهدیدشناسی "نمود،این دوره که توسط سردار جلالی ،رئیس سازمان پدافند غیر عامل کشور در سالن اجتماعات دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال و باهدف آشنایی هرچه بیشتر محققین و دانشجویان با تهدیدات حوزه های مختلف و همچنین بیان راهبردهای مقابله با آن برگزار شد با استقبال گسترده دانشجویان و محققین دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی و فعالان حوزه پدافند غیرعامل و اساتید روبروگردید،لذا حسب درخواست دانشجویان و نخبگان و بمنظور بهره گیری هرچه بیشتر بر آن شدیم تا سلسله مباحث مطرح شده در این دوره را جهت استفاده علاقه مندان طی چند قسمت ارائه نمائیم،متن اولین سخنرانی:
موضوعی را كه ميخواهيم دربارة آن صحبت كنيم، مبحث مربوط به تهديد شناسي و در رابطه با موضوع تهديد و نقش پدافند غيرعامل در آن میباشد. در واقع میخواهیم در اين حوزه آن نگاه و توجه خاص را به مسئله تهديد كه از اين منظر لازم است. مد نظر داشته و دنبال نمائيم.
باید توجه داشت که موضوع تهديدات، جزء مبحث علوم انساني است و متناسب با حوزههای مختلف قابل تعريف و برداشت است. هر بخشي مباحث مربوط به تهديدات را از منظر حوزه خودش مورد توجه قرار داده و به آن نگاه ميكند و ممكن است حوزههاي مختلف نسبت به يك مسئله نگاههاي متفاوتي داشته باشند. از آن جمله میتوان مباحث مربوط به پدافند غيرعامل نسبت به تهديد را در نظر گرفت. حوزههاي سياسي، امنيتي، مديريت بحران و حوزههاي نظامي هر كدام نگاهشان به مسئله تهديدات به نوعي، نگاه متفاوتي است و به نظر میرسد، امری طبیعی بوده و ايرادي هم ندارد.
حال ميخواهيم نگاه به تهديد را از منظر پدافند غيرعامل مورد بررسی قرار دهیم. اگر اين موضوع را كامل دنبال و به آن توجه كنيم در خواهیم یافت که بر مباحث زيادي، تغييرات جدي و اساسی خواهد گذاشت، بشكلي كه در بعضي از علوم حتي نگرش ما نسبت به موضوعهاي مختلف تفاوت کرده و حتی لازم باشد كه ما رويكردهاي جدید و متفاوتي نسبت به تهديدات را لحاظ و مد نظر داشته باشيم.
در خصوص اشراف بیشتر به عرایظ قبلی يك مثال ميزنم مثلاً درحوزه اقتصاد با اساتيد زيادي در خصوص حوزه پدافند وارد بحث شدیم، دوستان معتقد بودند علم اقتصاد حوزه رقابت است و حوزة بهرهگيري از مزيتهاي برتر ساز و هركسي هم مزيت اقتصادي واقعگرا را دنبال و استفاده مینماید. و لذا در اين حوزه ما تهديد، جنگ، و ازاين قبیل حرفها نداريم. بلكه صرفاً مباحث، مباحث رقابتي است و ما بايد از مزيتهاي برتر استفاده كرده و آنرا دنبال كنيم. در پاسخ به دوستان اقتصادی عرضکردم. حال اگر ما عينكمان را برداريم و با عينك ديگري (پدافند) به مسئله نگاه كنيم، ميبينيم كه همين حوزة اقتصاد از جنگ جهاني دوم به اين طرف، موضوع اصلی عرصه جنگها بوده و تهديدات هم با پيشرفت علم و دانش اشکال متفاوتي نسبت به برخورد با حوزه اقتصاد داشته است.
يكی از اساتيد دانشگاه اصفهان در این جلسه بنام آقاي تحكيمي بودند که اين موضوع را بحث ميكرديم. ايشان خيلي علاقه مند شدند و قرار شد پیگیر این موضوع شوند و نتیجه را اعلام فرمایند. ایشان با مطالعه و جمع آوري اطلاعات يك كتاب كامل در مورد سابقه جنگ اقتصادي، در ادوار گذشته و با اشکال مختلف و با چهارچوبهاي گوناگون كه عامل آن، اقتصاد در جنگ بوده و امروزه نیز نقش آن پررنگتر شده و تبديل به اصليترين موضوع صحنه جنگها در حوزههاي مختلف حتي بين ابرقدرتها گردیده است، را در کتاب خود تاکید نموده و آوردهاند. لذا می بینیم در جنگ اوكراين، حوزه اصلي درگيري؛ مسئله اقتصاد بوده و مباحث دیگری مانند سياست، امنيت دفاعي و نظامي به تبعيت از اين مسئله مطرح ميگردد.
با توجه به نقش بسیار مهم، مهلک و مخرب تهدید درکلیهی ساختارهای یک کشور اين سئوال مطرح میشود، چرا مقابله با تهدید در نظام آموزش اقتصادي و يا اقتصاد مقاومتي حذف گردیده؟ آیا يك سياسيت ابداعي بود؟ چرا اقتصادیهاي ما ميگويند ما نظريه و بحثي در مورد جنگها نداريم؟ ما در حوزة اقتصاد فقط رقابت، مزيتهاي برتر و بحث اقتصادي و امثال اينها را پیگری و دنبال می کنیم.
لذا ميبينيم اصليترين موضع اقتصادي رنگ باخته و وجاهت خود را از دست داده و ديگر نمیتوان چهارچوبهاي گذشته كه مزيت محسوب ميشد را به عنوان شاکله برتری مزیت نام برد. فرضكنيد گندم براي ما صرفه اقتصادي نداشته باشد و برويد از هند خریداری و وارد کنید. و مبلغ خريد کمتر از مبلغ كاشت آن نیز در آيد. و یا در مورد دیگر، پارهای از مسئولين ميگويند كه بعضي از محصولات كشاورزي زياد آب مصرف ميكند و در شرایط فعلی غير اقتصادي ميباشد و بهتر است برويم از خارج كشور خريداري نمائيم. بلی، اين ميشود مزيت. حال اگر در شرایط تحريم و اين چنين مسائلي واقع شويم، آیا آن روش باز هم مزيت محسوب خواهد شد؟ مشاهده شده است که اقتصاد را دچار دگرگوني بارزی خواهد نمود. حتي روشی كه در برههای از زمان به عنوان مزيت اقتصادي مطرح بود. کشور را با چالشی عظیم و هولناک در برههای دیگر مواجه خواهد کرد. و اینکه كجاها بايد باز توليد در داخل کشور اتفاق بيافتد تا جبران مافات گردد؟ خود مسئله بسیار مهمی خواهد بود و این سئوال پیش میآیدآیا دیگر متقاضی کاشت آن محصول و ساختار زیر بنایی آن وجود دارد یا خیر؟ در کل اين نگرش و طرز تفکر بر اقتصاد ما تاثيرگذار خواهد بود. از اينكه درحوزه اقتصادي، ما تهديد قائل باشيم يا قائل نباشيم، خود يك مسئله بسیار مهم و اساسی است.
در بحث حج (برائت از مشرکین) شورتههاي عرب و شيخ هاشون با ما بحث ميکردند كه چرا شما در زمان حج تظاهرات کرده و سیاست را وارد حج ميكنيد؟
پاسخ داده میشد، همين وارد نكردن سياست در حج؛ خودش يك سياست است. يعني سياست زدايي از حج خودش يك سياست ميباشد که ما کاری به غلط و یا درست بودنش نداریم. در نتیجه تهديد زدايي از دانش، خود يك سياست است. که بایستی بر روی آن تامق بیشتری شود. حال كه از حوزه اقتصاد بسوي حوزه پزشكي ميرويم، باز مشاهده خواهيم كرد كه همان طرز فکر و نگرش بر حوزه پزشکی کشور حاکم است و ميگويند ما كاري به منشاء تهديد نداريم و ما نگرشمان به مسائل، صرفاً از دید یک پزشک با بيمار و بیماری او است. اگر اين بيمار بوسيله يك موجود زنده که در آزمایشگاه دستكاري شده، مهندسي شده، هدفمند شده، و باعث بیماری او شده كاري نداريد و به شما ارتباط ندارد. و فقط شما به ايشان بصورت يك بيمار نگاه ميكنيد.. اکنون جای بسی تاسف و نگرانی است که به چه دلیل در حوزههای پزشکی، اقتصادی، مهندسی و...... منشاء تهدید حذف و نادیده گرفته شده است.
ملاحظات اجتماعي، وضعيت فرهنگي، اقتصادی و از این دست مسائل، همه خوب است و من این طرز تفکر را رد و نفی نميكنم. بلکه متحير و شگفت زدهام كه چرا تهديد از موضوعات فوق حذف شده است؟ چرا ما داخل دانشكده معماري، دانشكده مهندسي و دانشكده صنعتي اثر تهديد بر طرح را مطرح نميكنيم؟ و چون نمیخواهیم و یا نميتوانيم آنرا محاسبه و اندازه گیری نماییم، ميگوئيم اينها به ما ربطي ندارد و اين مسائل جزء وظايف نظاميها و امنیتیها ميباشد و بايد آنها پیگر و به دنبال آن باشند. آیا مسئله تهديد تنها به نظاميان ارتباط دارد؟ و یا براي همگان ميباشد و تمامی قوهها را در بر ميگيرد. لذا باید این حساسيت را برانگیخته نمود، تا نقش تهدید، تاثیر و گستره آنرا بر حوزههای گوناگون معطوف و پررنگ گشته و حذف و ناديده گرفته نشود. آیا حذف تهدید، يك سياست است يا غفلت؟ اگر سياست است، سياست را اصلاح و بازنگری كنيم و اگر هم غفلت شده، در سدد رفع آن باشیم.
در نگاه به تهدید بایستی تغییر نگرش داده و تنها آنرا مختص به نیروهای نظامی و امنیتی ندانیم. از طرفی هم با توجه به تنوع و تغییرات روز افزون قوای تهدید، تلاش شود با بهرهگیری از علم و دانش نسبت به شناخت و راهکارهای مقابله با تهدید گامهای موثری برداشت و آنرا بسط و تعمیم داده و تمامی دستگاهها و حوزههای سیاسی ، علمی، نظامی و امنیتی و...... را توجه داده و مسئولیت پذیر نمائیم.
با عرض مقدمه بالا، تا حدودی نگرش ما مشخص ميشود كه از چه منظر و چه زاویهای ميخواهيم به تهديد نگاه كنيم. همانا پدافند غیرعامل و رویکردهای نوین تهدیدات که با بکارگیری کامل آن میتوان خود را مصون و مطرح نمود و با پایداری و استقامت در دل دشمنان این مرز و بوم هراس انداخت و بنوعی از کرده خود پشیمان کرد. راهگشای ما در این تهدیدات میباشد.
در خصوص موضوع پدافند غیرعامل فرمايشاتي را مقام معظم رهبري ( مد ظله) ایراد و این تعاریف را مطرح نمودندکه به اطلاع می رساند.
پدافند غير عامل : مثل مصونيت سازي براي انسان است
پدافندغيرعامل ، از دورن ما را مصون ميسازد. اين معنايش این است كه ولو دشمن تهاجمي بكند و زحمتي هم بكشد و ضرب و زوري هم بزند. اثري نخواهد كرد. اين پدافندغيرعامل نتيجهاش اين است.
از رابطه بين پدافند و تهديد مفهومی بدست میآید به نام مصون سازي.
تعريف مصونيت: یعنی در امان بودن از تهدیدات نظامی، پزشکی، سایبری،شیمیایی، پرتوی و دیگر حوزههای تهدید و غیره و به زبانی دیگريعني مجهز شدن به یکسری از امکانات و وسایل و داشتهها که در مقابل تعدی و تعرض و تهدید دیگران ما را محفوظ و در امان بدارد.
این امر (مصون سازی) بایستی در کالبد کشور، در جامعه و در دستگاهها اتفاق بیافتد.
ایشان بدن را به کالبد و پیکره و جامعه را به جان و دستگاهها را به روح تشبیه فرمودند. همانند یک پیکره که میتوان از آن به کالبد یاد کرد.
حال ببينيد چقدر مهم است كه ما اين حالت را (آسیب ناپذیری) ، براي كل پيكره كشور، جامعه و دستگاههاي مختلف بوجود آوريم.
(تعاريف عملياتي جديد با استنتاج از فرمایشات مقام معظم رهبری(دامه ظله)
پدافند غير عامل |
مصونيت بخشي |
پدافند غير عامل |
بي اثر كردن اثر تهديدات بر كشور |
پدافند غير عامل |
آسيب ناپذيري كشور |
پدافند غيرعامل يك اصل هميشگي و دائمي است.
موضوع تهدید و موضوع مصونیت بایستی در سه حوزه اصلی پیاده سازی شود
حوزه اصلی تهديدات
تهديدات مردمي = جامعه |
تهديدات در دستگاهها = نظام مدیریتی |
تهديدات زير ساختي = پیکره و. کالبد |
برداشت از اين تعاريف عبارتند از:
مثلا راديو و تلويزيون المنار حزب الله در جنگ 33 روزه نزديك به 30 بار بمب باران شد. به شكلي كه از ساختمان آن چيزي براي انهدام نمانده بود. ولي در طول این مدت و بعد از آن كاركرد اين رسانه قطع نشد. يعني توانسته بود عمل کاركرد خودش را حفظ ، تداوم و كارش را ادامه دهد كه به اين عملکرد آسيب ناپذيري سازي گويند.در واقع آسيب ناپذيري سازي: يعني حفظ ادامه کار در شرایطی که دشمن ما را مورد حمله قرار داده و حمله او نیز اثر کرده باشد. ولی در روند کاری ما اثر نگذاشته باشد.
پدافند غیرعامل زير ساختهاي کشور را به 5 قسمت تقسیم مینماید.
· زیر ساختهای ويژه |
· زیر ساختهای حياتي |
· زیر ساختهای حساس |
· زیر ساختهای مهم |
· زیر ساختهای قابل حفاظت |
ميزان درجه و الویت زیر ساختها متناسب با اهميت و درجه حساسيت آن تنظيم میشود.
ازتعبیر مقام معظم رهبری که: پیکره، جامعه و دستگاهها را میتوان در کالبد کشور، جامعه و نظام مدیریتی کشور تقسیم و تبیین نمود. نتیجه زیر به دست میآید. که میتوان به عنوان تعریف عملیاتی از مفاهیم مطرح شده بیان نمود.
از تعاریف بالا متوجه خواهیم شد
1- سرمایه ها و داراییهای فیزیکی |
2- سرمایه ها و داراییهای سایبری |
3- سرمایه ها و داراییهای انسانی |
4- سرمایه ها و داراییهای انسانی |
1. سرمایه ها و داراییهای فیزیکی: كه همان ساختمان و تاسيسات و تجهيزات هستند، به بخشهای زیر تقسیم میشوند.
1- زیر ساختهای حیاطی |
2- زیر ساختهای حساس یا حساس |
3- زیر ساختهای مهم |
2. سرمایه ها و داراییهای سایبری: تمام سرمايه هايي كه بر فضاي سايبر قابل حفاظت و قابل تهديد میباشند و به بخشهای زیر تقسیم میشوند.
1- دارای اهمیت حیاتی |
2- دارای کارکرد ملی |
3. سرمایه ها و داراییهای انسانی: همه حوزههاي منابع انساني را در بر ميگيرند.
1- تمامی منابع انسانی سیاسی، اقتصادی، فنی، علمی، هنری، مذهبی و..............غیره |
4. سرمایه ها و داراییهای معنوی و ملی: در واقع به تمامی سرمایههای غیر ملموس اتلاق میگردد كه پرستيژ ملي و اقتدار ملي و بخشي از قدرتهاي غير فيزيكي كشور را در بر ميگيرد.
1- سرمایه ها و داراییهای ویژه |
2- سرمایه ها و داراییهای حیاتی |
3- سرمایه ها و داراییهای حساس |
4- سرمایه ها و داراییهای مهم |
5- سرمایه ها و داراییهای قابل حفاظت |
ارتباط بین تهدید و پدافند
میگویند آسیب پذیري فرودگاه تهديد ميباشد. اگر آسيب پذيري وجود نداشته باشد، تهديد هر چقدر هم بچرخد جايي براي فرود پیدا نخواهد کرد. مثال اگر سقف ساختمان شما ترک داشته باشد و باران بيايد اول از همان قسمت مشكلدار، رطوبت و نم رسوخ ميكند، نه از جاي ديگر؛ پس اثر آن در جايي مشهود ميشود كه ضعف و مشكل وجود دارد، ولي از جاهاي ديگر عبور کرده و نميتواند تاثیر فاحشی بگذارد. در نتيجه تهدید اثر خودش را در جايي كه آسيب پذيری موجود است، نمایان و آشکار ساخته و تاثير خود را ميگذارد.
آسیب پذیری: هرگونه ضعف یا نقصی میباشدکه دشمن با بهرهمندی از آن، بتواند در جهت ضربه زدن به زیر ساختها و نیروهای کشور مورد تهاجم، وارد نماید. و به تعبیری دیگر صدمهای است که خسارت ناشی از آن ما را دچار مشکل و خدشه مینماید و در مجموع دو دسته ضعف وجود دارد.
1- ضعف اكتسابي |
2- ضعف ذاتي |
پس در نتیجه: با تغيير تهديد در حوزه قدرت، نقطه پايدار تبديل به حوزه آسيب پذيري ميشود. بنا بر این تعريف آسيب پذيري هم وابسته به تهديد است. از طرفی رابطهاي بين تهديد و آسيب پذيري وجود دارد.
مثل اینکه، اگر ما ضعفمان را نسبت به تهديد كاهش بدهيم در نتیجه قدرت عمل تهديد از دست ميرود یا کم می شود. درست مثل زماني كه ساختمانها در مقابل زلزله و طوفان و رعد و برق و سيل آسيب پذير بودند ولي زماني كه دانش بشر رشد كرد. بشر توانست ساختمانها را مقاوم و خود را حفظ كند بشكلي كه نسبت به آن تهديدات مثل قبل آسيب پذير نباشد. پس در واقع اين دو موضوع داراي دو نکته و مولفه مهم ميباشند، يكی مسئله جدي تهديد كه بعنوان يك مولفه اساسي میباشد كه همواره وجود دارد،. دیگری، آسيب پذيري است که اگر آنرا بر طرف کنیم دو باره تهديد به مرتبة بالاتر انتقال پيدا كرده و يك حوزة ضعف ما را، نشانه رفته و تبديل به يك حوزه آسيب پذيري خواهد نمود.
شايان ذكر ميباشد كه بين ضعف و آسيب پذيري، فرقهايي وجود دارد. بطور مثال: اثر تهديد بر سرمايه میتواند ما را به چالش بكشد يا نكشد. حال اگر در این حوزه دارای ضعف باشيم، ولي به چالش کشیده نشویم، آسيب پذير نيستيم. ولي اگر تهديد بر سرمايه اثر کند و ما را با چالش مواجه و از تعادل خارج نماید، آسيب پذير خواهیم بود. پس اين دو ركن، مولفههای اساسی میباشند که رابطه آنها را با پدافند غيرعامل مورد بررسی قرار خواهیم داد. در واقع پدافند غيرعامل یعنی كاهش آسيب پذيری و مقابله با تهديد ميباشد.
كاهش آسيب پذيري: يعني با استفاده از پدافند غيرعامل اقداماتي را انجام داد كه آسيب پذيري را كم و یا بسمت صفر سوق داد. همانطور که در فرمايشات مقام معظم رهبري آمده است، مسئله آسیب پذیری، ربطي به دور و نزديك شدن تهديدات ندارد و اگر شما آسيب پذير باشي، تهديدات كم هم نيز، روي شما تاثیر میگذار و شما را از تعادل خارج خواهد نمود، حال اگر آسيب پذير نباشيم و سطح پايداري را بالا و ارتقاء دهیم، نسبت آسيب پذيري كاملاً تغيير کرده و عوض خواهد شد. از توضیحات فوق در مییابیم پدافند غیرعامل، به مجموعهاي از اقدامات و كارها تاکید و توصیه مینماید، يعني يك اقدام، دو اقوام، سه اقدام ، چهار اقدام نيست، بلکه يك مجموعهای از اقدامات و کارها ميباشد كه ممكن است درون آن مسائل مديريتي، مهندسي، فني، زیستی، شیمیایی و سياسي وجود داشته باشد که از نظر انتخاب و اقدام، محدودیتی وجود نداشته باشد.
اين اقدامات به دو دسته کلی تقسيم ميشود :
1- یا با سلاح است: چون در این اقدام و کارها از سلاح استفاده میشود، به آن اقدام نظامي گویند |
2- یا بي سلاح است: چون در این اقدام و کارها از سلاح استفاده نمیشود، به آن اقدام پدافند غيرعامل گویند |
1- كاهش آسيب پذيري |
2- ارتقاء پايداري (که تعاريف مختلفي درحوزههاي مختلف دارد. به چند نمونه زیر توجه شود |
3- تصويب مديريت بحران |
4- تداوم كاركردهاي ضروري |
تصويب مديريت بحران: به مجموعه اقدامات و كارهايي اطلاق ميگردد كه در شرایط بحران بتوان خود را اداره كرد. در واقع مدیریت کردن منابع و موجودی در مقابل مخارج و مصارف میباشد. به طریقی که آنها با هم در تقابل نباشند. مثلا اگر ما الان 60 هزار كيلو وات برق توليد ميكنيم و بعللی 20 هزار کیلو وات آنکم شد و يك عدم تعادلي بين توليد و مصرف بوجود آمد، دستور العملی برای اين وضعيت داشته باشیم، به اجرای اين روشها و طرحها، مديريت بحران گفته میشود. تصويب مديريت بحران يعني اينكه اگر داخل بحران شديم خودمان را مديريت كنيم، مثلاً ما كه سه سال پيش در قسمت شمال غربيكشور با قطع گاز روبرو شدیم (آن مشکل را کشور تركمنستان پيش آورد) متاسفانه دارای زیر ساخت مناسب و آن قدرت تکنیکی و صنعتی لازم را نداشتیم که به شهرهايي كه سربار مصرف كمتری از گاز را دارند گاز ندهيم و به شهرهايي كه سربار بيشتري دارند گاز بیشتری بدهيم که آنهم به ساختار قدرت انتقال گاز ما به سراسر كشور كه از نوع درختی طراحي شده است برمیگردد. اینجاست که مديريت بحران خود نمایی کرده و نقش خود را نمایان ساخت. پس از آن مشکل فكر شد و لوپهاي شهري ايجاد كردند و يك شبكههاي( باي پسي) را به وجود آوردند. از آن جمله به شهر تهران میتوان اشاره کرد. در شهر تهران 120 كيلومتر شبكهی باي پسي ايجاد شد كه اگر قرار شد، يك جايي بسته شود و يك جايي باز باشد، امكان داشته باشد اين را ميگويند تجهيز در جهت تسهیل مديريت بحران . همچنین در مبحث 21 مقررات ملي ساختمان پيش بيني شده است كه خانهها به اندازه 200 ليتر آب در مجاري لوله ساختمان خود به عنوان ذخیره داشته باشند كه اگر آب قطع شد 200 ليتر آب ذخيره داشته باشند. که این مقدار آب تا يك هفته مصارف واجب را پاسخگو میباشد. به اينگونه اقدامات و روشها طراحي و تسهیل مديريت بحران اطلاق میگردد و این روش مانع آن خواهد شد، تا اگر آب قطع گردید مردم نگران تهیه آب باشند و نگرانی و اضطراب به جامعه و مردم منتقل گردد. اين پيش بيني در تاسيسات ساختمان در مقررات 21 ملی ساختمان لحاظ گردیده، و مديريت بحران را تسهيل و پوشش ميدهد.
تداوم كاركردهاي ضروري: یعنی سرویس دهی کل سیستمها و زیرساختها در حوزه نیازهای ضروری جامعه، که نقش بسیار ممتازی در آرامش و آسودگی خاطر مردم یک کشور خواهند داشت. ضربه وارد نمایند.اکنون كه به تهديدات و نوع انتخاب هدفها در آنها دقت میشود. مشاهده میشود دشمنان دقيقاً تهديداتشان را روي همين مسائل معطوف كرده تا با توقف سرویس دهی باعث نگرانی و در نهایت تولید بحران نمایند.
كاركردها ضروری :
كاركردها ضروری عبارتند از :
ضروری |
واجب |
معمولی |
كاركردها ضروری هر کدام خود به سه دسته تقسیم میشوند.
نيازهاي حياتي |
نيازهاي مهم |
نيازهاي عادي |
نیازهاي حياتي = آندسته از نيازهايي هستند كه اگر قطع شوند، حياط انسان، با خطر روبرو مي شود،
نيازهاي حياطي به 7 قلم تقسيم میگردند و در هر شرايطي بايد كاركرد آنها تامين و حفظ شود.
1- آب |
نیازهاي حياتي |
5- بهداشت |
2- غذا |
6- انرژي |
|
3- نان |
4- امنيت |
7- ارتباطات . |
با تمرکز بر پدافند و الگوهاي طراحي حمله، در خواهیم یافت که اين دسته از اهداف (نیازهاي حياتي) یک کشور جزء اهداف ویژه آنها میباشد. در مورد حمله اسرائيليها در جنگ 33 روزه به فلسطین (نیازهاي حياتي) مورد حمله قرار میگرفت که دقیقاً روي اين 7 حوزه متمركز بودند.
نیازهای مهم = آندسته از نيازهايي هستند كه اگر قطع شوند، موجب بروز آسیب و صدمات به نظام سیاسی، هدایت، کنترل، فرماندهی، تولیدی، اقتصادی، ارتباطی و اجتماعی در کشور گردد.
نيازهاي عادي- آندسته از نيازهايي هستند كه اگر قطع شوند، مشکلات حادی بوجود نخواهد آمد.
اقدامات پدافند غیر عامل:
تاثیر چرخه تهديد بر روی دارایی و سرمایه ها.
1- دسته بندی از نظر ماهیت |
2-دسته بندی از نظر اهمیت |
سرمایهها و داراییهای فیزیکی: (1- زیرساختهای حیاتی 2- زیر ساختهای حساس 3- زیرساختهای مهم)
|
سرمایهها و داراییهای سایبری |
سرمایهها و داراییهای انسانی |
سرمایهها و داراییهای معنوی و ملی |
سرمایه ها و داراییهای معنوی و ملی |
سرمایه ها و داراییهای ویژه
|
سرمایه ها و داراییهای حیاتی
|
سرمایه ها و داراییهای حساس
|
سرمایه ها و داراییهای مهم
|
سرمایه ها و داراییهای قابل حفاظت
|
شناسایی تهدیدات
شناسایی و کشف آسیب پذیریها. آسیب پذیری در این مرحله به معنی میزان تاثیر تهدید بر کشور میباشد. که بایستی کاملاً بررسی شود. آیا تهدید مذکور کشور را از تعادل خارج میکند؟ در صورتی که توانایی خروج کشور را از حالت تعادل دارد، این تهدید آسیب پذیری به شمار میرود و بایستی در تقابل با آن راهکار و دستورالعملها مناسب داشت.
تحلیل ریسک یا مخاطره. یعنی میزان خطر را با سایر مولفهها اندازه گیری کردن. زمان تحقق، شکل وقوع و ... از مصادیق و معیارهای تحلیل ریسک میباشند. از نظر علمی بسیار مهم است که به تهدید به صورت یک مفهوم بزرگ و یکپارچه کمی و کیفی نگریسته نشود. بلکه به تهدید به صورت جزء به جزء پرداخته شود و در هر حوزه یا زمینهای تهدید خاص آن حوزه شناسایی و راهکار مناسب با آن تهدید مشخص گردد.
تهدید و سناریوی پایه. نگرش صحیح علمی به تهدیدات عبارت است از پرداختن به تهدیدات به صورت جزء به جزء به گونهای که تهدید خاص هر حوزه را جدا سازی و مشخص نمود (در این خصوص تهدیدات را که یک مفهوم نسبی، حسی و کیفی است، بایستی به مفهومی قابل اندازه گیری، کمی و قابل تبدیل به فرمولهای مهندسی، وارد و لحاظ کرد که در علم پدافند به نام مهندسی تهدید آورده شده است. در مهندسی گفته میشود بار زنده اين ساختمان x و بار مردهاش Z و بارهاي جانبي هم F، پس در واقع مجموع بارها این ساختمان میشود بارپايه و اين بار پايه بركل سازه اين ساختمان اثر ميگذارد. از این فرمول جهت انتخاب مناسب پایه ساختمان، که در مهندسی تهدید کاربرد فراوان، حیاتی و مهم دارد. را می توان بدست آورد.. و از طرفی برای پاسخ گویی مناسب در مقابل تهدیدات گوناگون دشمن، بر زیر ساختها با کمک مهندسی معکوس مشخص میگردد کدام تهديد میتواند بر ما اثر بگذارد. پس خروجي اين بحث مي شود تهديد پايه. بطور مثال: باري كه بايد بر روي ساختمان محاسبه شود. مربوط به نظام مهندسي است .و حالا اگر بخواهيم بگوييم شما تهديد موشك كروز را در ساخت يك سازه مد نظر داشته و محاسبه كنيد اين تركيب مبنايش كجاست آيا فقط موشک كروز است يا عوامل ديگري نیز در آن دخیل بوده و روي موضوع تاثير ميگذارد و در نهایت جمع بندي این مسائل ميشود تهديد پايه. پس از آن تهدید یا تهدیدات به دست آمده را با استفاده از فرمولها و دستورالعملها مختلف مورد بررسی قرار داده و پس از مشخص نمودن آنکه کدام تهدید بر کشور ما تاثیر بیشتری خواهد گذاشت. بهترین گزینهها را در خصوص ساخت و ساز، و راهکار مقابله و بکارگیری آن در زمان وقوع تهدید از نظر مدیرتی اعمال و به کار بسته خواهد شد.
کاهش آسیب پذیری. یعنی بررسی اثر تهدید بر سازه و بر طرح، بطور مثال یک فرودگاه غیر نظامی را مورد مطالعه قرار داده و مشاهده خواهیم کرد حداقل با 4 تهدید مواجه خواهد شد. 1- تهدید نظامی2- تهدید سایبری3- تهدید بیولوژیک4- تهدید امنیتی و تروریستی، چون فرودگاه دروازه ورودی به هر کشور میباشد. بایستی دقت شود تهدیدات فوق به چه قسمتهایی از این فرودگاه اثر کرده، و چه مقدار ، آسیب پذیری تولید میشود و آنها را از نقطه نظر فنی و مهندسی کاملاً مورد بررسی قرارداده و تاثیرات آن را به صورت ا-کم 2- متوسط 3- زیاد درجه بندی نمود، و آنرا با روش (طیف لیکرت) اندازه گیری کرد و بعد تبدیل به فرمولهاي فني و مهندسی در گرایشهای مختلف كه كاملا بشود آنرا اندازهگيري و عملياتي و اعمال كرد، تبدیل نمود. لذا به صورت کلی نباید گفت كه تهديد بيولوژيك بر فرودگاه اثر دارد. حال اگر يك حادثه، مثل ابولا كه داخل كشورهاي افريقايي مشاهده گردید، و بایستی در حوزههاي پدافند زيستي بررسي شود، در سایر کشورهای با فاصله رویت می شود از فرودگاهها شيوع پیدا میکند. و لذا فرودگاهها در طرح زير ساخت بايد قابليت پدافند زيستي، قابليت قرنطينه، قابليت ايزوله كردن هوا، قابليت قفل مركزي و تفكيك مسافر را داشته باشند. مثلا اگر قرار باشد20 نفر آدم آلوده را جمع آوري و نگهداري کرد. بایستی اين چنین قابليتی از هر نظر در آن فرودگاه وجود داشته باشد. در غیر این صورت جمع كردن آن انسانهای آلوده و جدا سازی آنها از دیگران بسيار دشوار خواهد بود در نتیجه آن جامعه را با مشکلات فراوانی مواجه خواهد کرد.
تسهيل مديريت بحران: يعني تولید راهکار و ایجاد امكانات در ساختارها. اگر درصد تهديد در فرودگاه بالا، فرض شود، بايد مقابله با اين تهديدات را در ساختار و طراحی، پياده سازی و مد نظر داشت. حال اگر نتوان اين را عملياتي و اجرا نمود، فقط در سطح صحبت و شعار باقي خواهد ماند. لذا باید اثر تهديد بر طرح بررسي و آثار پيامدهايش را به صورت آسیب پذیری پيامدها به صورت شدت بالا، شدت متوسط و شدت كم مشخص کرد.
تهديد سناريوی پايه :
يعني بررسی شكلهاي مختلف تهديد و وقوع تهديد از لحاظ شدت وقوع تهدید، مثل 1- كم شدت – 2- متوسط شدت – 3- شدت بالا و حال اگر هر سه حادثه با هم اتفاق افتد و يا انواع حادثه ها با هم تركيب گردند. مثل يك زمينه تهديد سايبري با يك زمينه تهديد بيولوژيك و يك مرتبه تهديد امنيتي با یک تهدید بیولوژیک و يا يك مرتبه هر سه تا با هم در نظر گرفته شود که به آن سناريوی پایه تهدید اطلاق میگردد، راهکار مقابله با سناريویهای گوناگون کدام است. در سناريوی پايه چند سناریو را در نظر گرفته و به آن عدد ميدهيم كه كدام اينها اولند- كدام دوم .بعد اين سناريوها را در خصوص احتمال ريسك اندازه گيري و شدت خطر وقوع تهدید را از نظر شدت خطر که کدام بي خطر – كم خطر – خطر متوسط – خطر شديد دارند مورد بررسی قرار داده و تلاش میكنیم در قوانين مهندسي آنها را مد نظر داشته و برحسب آن طراحي كنيم تا بتوان با آن خطرات مقابله كرد
مستحکم سازی و مصون سازی: مستحکم سازی یا مصون سازی و یا مقاوم سازی هرسه به یک معنی بوده وعبارتند از اجرای طرحهای خاص و ویژه مهندسی ، که موجب افزایش مقاومت تاسیسات موجود در مقابل صدمات ناشی از انفجار بمب و موشک ......می شوند.
تولید آمادگی: شامل کلیه عملیات و اقداماتی است که دولتها، جوامع و همچنین افراد را قادر به انجام عکسالعمل سریع و کارا در مواقع بروز بحران مینماید. اقدامات آماده سازی در کل، شامل تهیه یک برنامه ضد بحران، برآورد دقیق منابع و نیازها. و همچنین آموزش پرسنل میباشد. در واقع نوعی از مدیریت بحران به شمار می رود. که با بهرهگیری درست از آن میتوان به توانایی مدیریت و هدایت مجموعه در شرایط بحرانی دست یافت.
پایش مجددتهدیدات : یعنی پس از تولید آمادگی، باید اقدام به پایش تهدید نمود. طی این پایش آگاهی از اینکه آیا تهدید تغییر نموده است یا خیر؟ اقدامات پدافندی همانند گذشته پاسخگوی تهدید میباشند یا خیر؟ بررسی خواهد شد و در صورت کافی نبودن اقدامات و راهکارهای پدافندی برای مقابله با تهدید، باید بروز رسانی اقدامات را در دستور کار قرار داد.
بروز رسانی اقدامات : یعنی بررسی اقدامات و راهکارهای پیشبینی شده در مقابله با آن تهدیدات، لذا در صورت عدم دریافت جواب قانع کننده مجدداً تهدید را در دستور کار قرار داده، و اقدامات پدافند غیرعامل را نسبت به تهدید به روز رسانی، کرد. این مجموعه در قالب چرخه پدافند غیرعامل گردآوری گردیده است، تا بتوان اشراف کامل بر موضوع مورد نظر را به دست آورد.
از آنجائیکه آسیب پذیری کشور را به سوی ناپایداری و عدم تعادل میکشاند و از ناپایداری به سمت بحران کشیده میشود و نظام و مردم را با مشکلات مواجه خواهد نمود. لازم میداند به یک سری تعاریف پرداخته شود.
بحران چیست:
ظهور حوادثی سریع، که توانایی بر هم زدن تعادل نیروها در کل سیستم را داشته باشد بحران نامیده میشود. و در واقع بحران، همان ناپايداري ميباشد. که درون ناپایداری، به همريختگي، عدم تعادل ، بینظمی ، فروپاشي و عدم امنیت وجود دارد. كه مبداء و منشأ آن تهديد است. منتهي در پدافند غیرعامل راههاي مختلفي جهت مقابله با تهدید وجود دارد كه بايد آنها بررسی و دنبال کرد. من حوزههايي را كه ميخواهم خدمت دوستان ارائه دهم به صورت سرفصل به آن اشاره ميكنم.
دسته بندی تهدیدات:
دسته بندی تهدیدات:
1- تهدیدات خارجی |
2-تهدیدات داخلی |
تهدیدات به صورت کلی به دو بخش تقسیم میشوند.
1- تهدیدات طبیعی |
2- تهدیدات غیر طبیعی |
تهدیدات طبیعی: به تهدیداتی اطلاق میشود که از وقوع رخدادهای طبیعی بوجود میآید، دشمنی، کینه و اراده آدمی در آن نقش ندارد و انسان ساخت نمیباشد.
تهدیدات غیر طبیعی: به تهدیداتی اطلاق میشود که رخدادهای آن از تفکر آدمی باشد. دشمنی، کینه، اراده و فناوری در آن وجود دارد و انسان ساخت میباشد
انواع تهدیدات طبیعی:
سیل |
رعد و برق |
زلزله |
طوفان |
آتشفشان |
انواع تهدیدات غیر طبیعی (انسان ساخت و جنگی)
1- تهدیدات سخت یا نظامی |
2- تهدیدات مردم محور |
3- تهدیدات فناوری پایه |
1- تهدیدات سخت یا نظامی: اگر استقلال، حاكميت، تماميت ارضي، جمعيت، منابع، تاسيسات و... در يك كشور مورد هجوم نيروهاي نظامي كشور ديگر يا اتحاد و ائتلافي از كشورهاي خارجي يا گروه هاي معارض مسلح داخلي قرار گيرد، آن كشور در معرض تهديد سخت واقع شده است. در اين نوع تهديد، اهداف عمدتاً تصرف سرزمين، ساقط كردن حاكميت، انهدام تاسيسات، وارد كردن خسارت به منافع و منابع حياتي يك كشور ميباشد و شاخصههای تخریب، آتش سوزی، کشتار و انفجار در آن ظهور کاملی دارد. مانند (بمب باران، موشک باران، حملات توپخانهای، حملات خمپارهای و ........)
2- تهدیدات مردم محور: به تهدیداتی اطلاق میشود که در آن مردم هدف مستقیم باشند، و در آن انفجار، کشتار، آتش سوزی و تخریب وجود ندارد و بیشتر در حوزه نرم افزاری سیستمها و آسیبهای روحی و روانی افراد مفهوم دارد. جنگ مردم محور به پنج نوع مختلف تقسیم میشود.
جنگ نرم |
جنگ بی قاعده |
جنگ روایتها و ایدهها |
جنگ غیر نظامی |
جنگ اقتصادی |
جنگ نرم: به انتقال فرهنگ و افکار عدهای که با طراحی از تبلیغات و ابزارهای مربوط به آن، برای نفوذ در مختصات فکری مردم کشور هدف و مد نظر با توسل به شیوههایی که موجب پیشرفت مقاصد کشور متخاصم گردد گفته میشود.
جنگ بیقاعده: به نبردی اطلاق میگردد که ابزار مردم باشند و از خشونت در جنگ بیقاعده استفاده و ادامه مییابد تا یک طرف فرسوده و خنثی گردد و نبرد به سوی جنگی صلح آمیز و تعامل گرایانه باز گردد. در جنگ بیقاعده هدف تغییر نظام سیاسی کشور هدف میباشد. این جنگ بر تعامل بین دولت و مردم تاکید دارد.
جنگ روایتها و ایدهها: به نبردی اطلاق میگردد که در آن به اعتقادات، باورها و ارزشهای مردم یک کشور حمله و یا باعث سست شدن اعتقادات آنها شود. تا دشمن بتوانند به ایدهها و مطامع خویش دست یابد.
جنگ غیر نظامی: به نبردی اطلاق میشود که در آن از افراد غیر نظامی به جای افراد نظامی بهره میجویند و هنگامی که جنگجویان دشمن افراد غیر نظامی هستند تفاوت قایل شدن میان آنها و مردم غیر نظامی سخت و دشوار میگردد.
جنگ اقتصادی: بهکارگیری و یا تهدید به بکارگیری ابزارهای اقتصادی علیه یک کشور به منظور تضعیف اقتصاد آن کشور و در نتیجه کاهش قدرت سیاسی و نظامی آن کشور است. جنگ اقتصادی همچنین شامل استفاده از ابزار اقتصادی برای وادار کردن دشمن به تغییر سیاست یا تغییر رفتار و یا تضعیف توانایی برای انجام روابط عادی با دیگر کشورها است.
فضا پایه: مثل ماهواره ها در طیفهای مختلف.
|
هوا پایه: مثل هواپیما نظامی، جاسوسی بدون خلبان |
دریا پایه: مثل رادارها، سیستمهای شناوری
|
زمین پایه: مثل جاسوسی، دید بصری و رادارهای زمینی |
مردم و جنگ مردم محور و ابزارهای آن: یگانه ابزار تاثیر و مدیریت بر مردم، رسانه میباشد و رسانه نیز امروزه به صورت کامل در اختیار دشمن ما میباشد به گونهای که در حوزه قدرت وی قرار گرفته است و توانمندی و تاثیر زیادی بر کشور بر جای میگذارد. به همین دلیل یک تهدید به شمار میرود.
اهداف دشمن در جنگ مردم محور:
ابزار نرم |
ابزار سخت |
ابزار نیمه سخت: |
تهدیدات فناوری پایه: این تهدیدات، نوعی از تهدید میباشند که بر اساس رشد فناوریها به وجود میآیند. این گونه تهدیدات به خاطر ذات فناورانهشان گونهای خاص از تهدیدات به شمار میروند. با توجه به رابطه میان این تهدیدات و فنآوری در دنیای امروز و به دلیل سرعت پیشرفت علم بشری، این تهدیدات نیز رشد و قدرتی قابل توجه یافتهاند، به گونهای که در دستهای مجزا دسته بندی میگردند. آنچه اکنون ارائه میگردد خلاصهای بر مشخصات و کلیات این دسته از تهدیدات میباشد. تهدیدات فناوری پایه خود شامل تعدادی دیگر از تهدیدات میباشند که به شرح ذیل، و متعاقباً به تشریح آن خواهیم پرداخت .
تهدید سایبری |
تهدید پرتوی |
تهدید الکترومغناطیس |
تهدید زیستی |
تهدید شیمیایی |
تهدید سیگنالی |
تهدید الکترونیک |
نخستین و مهم ترین تهدید فنآوری پایه، تهدید سایبری میباشد. امروز کارشناسان از این تهدید حتی به عنوان جنگ سایبری نیز یاد کرده اند.
فناوری سایبر: فنآوری سایبر سال 1995 میلادی تولید گردید از آن تاریخ پیوسته در حال رشد در سطوح و لایههای گوناگون بوده است. از سال 2006 میلادی تا کنون، فنآوری سایبر وارد فضای امنیت ملی کشورها گردیده است، در گاهی موارد نیز در سطوح امنیت بین المللی نیز رسوخ کرده است. هنگامی که چنین زیر ساخت و فنآوری وارد فضای لایه به لایه امنیت ملی کشوری گردد، مفهومی به نام جنگ به وجود میآید. در واقع با توجه به این توضیح، جنگ سایبری، به خطر انداختن امنیت ملی کشورها در فضای سایبری میباشد. امروزه جنگهای سایبری توسعه یافته است. کشورهای زیادی، از جمله دشمنان ما، ارتش سایبری نیز تشکیل و پایه ریزی کردهاند.
حتی در ارتشهای سایبری خود، یگانهای تخصصی به وجود آوردهاند و استراتژی و دکترین و رویکردهای خاص نیز در سطوح این ارتشها تدوین کردهاند.
جنگ سایبری:
به نوعی از نبرد اطلاق میشود که طرفین جنگ در آن از رایانه و شبکههای رایانهای (به خصوص شبکه اینترنت) به عنوان ابزار استفاده کرده و نبرد را در فضای مجازی جاری میسازند.
پنجمین میدان نبرد : در کنار سایر میدانهای سنتی نبرد مثل زمین، هوا، دریا و فضا باید فضای مجازی را"پنجمین میدان نبرد "دانست.
اگر تهدیدی خواه نظامی و خواه غیر نظامی علیه کشورمان در آینده به وجود آید، حتماً بخشی از آن تهدید سایبری خواهد بود.
تهديد پرتوي: تهدید بعدی در دسته تهدیدات فنآوری پایه میباشد. با توجه به نوع و ماهیت این تهدید، اقسام گوناگونی از حالت کم تا بسیار آن پدید آمده است. از کوچک سازی یا رقیق نمودن آن. سلاحهای تاکتیکی به وجود آمده است. و از سوی دیگر حمله به زیر ساختهای هستهای و ایجاد نشت و یا تروریسم هستهای اقسام جدیتر تهدید پرتوی میباشند.
تهدید الکترومغناطیس: این تهدید با رشد فنآوری توسعه زیاد و چشمگیری یافته است. از سلاح های الکترومغناطیس به عنوان تهدید با بمبهای تمیز یاد میگردد که تلفات انسانی را کاهش میدهد و بر ضد تاسیسات و امکانات اجرایی کارکرد دارد. کارکرد این سلاح به گونهای است که توانمندیهای الکترونیک یک کشور را به راحتی از بین میبرد و کشور هدف را با مشکلات بسیار عمده در سرویس دهی مواجه خواهد نمود.
تهدیدات زیستی: در گذشته این تهدید را به عنوان تهدید بیولوژیک نیز نام نهاده بودند. این تهدید همه حوزههای زیستی اعم از انسان، حیوان، گیاه، دام و محیط زیست را شامل میشود.
تهدید شیمیایی: این تهدید هم در زمینه صنعتی و هم غیر صنعتی، مانند گذشته وجود دارد.
تهدید سیگنالی: نبرد سیگنالی امروز اهمیتی چشمگیر یافته است و در حوزه ارتباطات سیگنالی تاثیری مهم و شگرف را دارا می باشد.
تهدید الکترونیک: نکته قابل توجه در مورد تهدیدات فنآوری پایه این است که چهارچوبی بر این تهدیدات حاکم است و آن توسعه فنآوری در یک حوزه میباشد. ممکن است در آینده نزدیک، یک حوزه تهدید در دیگری ادغام گردد و تهدید جدیدی تولید گردد. برای نمونه حوزه تهدید سایبر و الکترومغناطیس و الکترونیک در حال ادغام با یکدیگر میباشند.
تهديد اقتصادي :
تهدید یا جنگ اقتصادی، بکارگیری و یا تهدید به بکارگیری ابزارهای اقتصادی علیه یک کشور به منظور تضعیف اقتصاد آن کشور و در نتیجه کاهش قدرت سیاسی و نظامی آن کشور است. جنگ اقتصادی همچنین شامل استفاده از ابزار اقتصادی برای وادار نمودن دشمن به تغییر سیاست یا تغییر رفتار و یا تضعیف توانایی برای انجام روابط عادی با دیگر کشورها است.
لذا متوجه خواهیم شد يك بحث كاملا فني و مهندسي است البته در درونش نقش مديريتي هم وجود دارد كه بايستي با نقش مدیریتی، راههای مقابله و اقدمات شایسته و بایسته را انجام بدهد و شرایط را تحت كنترل داشته باشد كه در بحث شيميايي كاملا توضيح داده خواهد شد. اين شامل مباحثي است كه در این دوره ميخواهيم به دوستان منتقل نمائيم .
سطح بندی پدافند غیرعامل:
بدین منظوردر این مجموعه، پدافند غیرعامل به سه سطح مفهومی تقسیم میگردد.
سطح راهبردی |
سطح عملیاتی |
سطح اجرایی |
سطح راهبردی
ادبيات هر سطح
اجرايي |
عملياتي |
راهبردي |
مدیریت بحران |
مهندسی و صنعتی |
مديريت راهبري |
بهره برداري |
مهندس و ساخت |
طراحي و برنامه ريزي |
تمام كساني كه در سطح راهبردي براي كشور تصميم ميگيرند و بعنوان مسئولین سطح راهبردی از آنها نام برده شد. نقش بسیار برجسته، ممتازی و تاثیرگذار در تصمیمات کشوری دارند. بطور مثال نقش مجلس را در این راهبرد مورد آنالیز قرار میدهیم . مجلس طرحی را به تصویب میرساند. حالا سئوال اینجاست که با تصویب این طرح آیا آسيب پذيري كشور افزايش یا کاهش ميیابد؟ آيا قابليت مقابله با تهديد بحران را دارد یا خیر؟ آيا قدرت مقابله با تهديد را به ما ميدهد یا خیر؟ در این خصوص تصویب برنامه توسعه گاز در برنامه توسعه چهارم و پنجم را داشتيم. قبل از توسعه چهارم، انرژيهاي متفاوت و مختلفي رایج و مصرف میشد ولی در برنامه چهارم گاز مبناي توسعه انرژي قرار گرفت و در دو برنامه بعدهم نیز توسعه داده شد و جلوي بقيه انرژيها را سد و از گردونه مصرف کنار گذاشتند.
مثلا من يادم ميآيد كه در محلات نانواييها با نفت كوره كار ميكردند. دستور آمد که بايد اين تانكرهای سوخت نانواییها برداشته شود و به جای آن از سوخت گاز استفاده گردد. پس از مدتی اين كار اجرايي شد، كل نانوائيهاي كشور از نظر انرژی وابسته به گاز شدند. چنانچه اطلاع دارید.گاز مصرفی ما هم تا ديشب داخل چاه زیر دريا بوده، در پالايشگاه شيرين سازي شده و از طريق لوله و غيره به دست ما رسیده، خوب الحمدالله – لااقل گاز ما تازه و به روز است ولي نكته منفي آن اينست كه اگر از مبدا قطع شود، هيچ مخزن ذخيرهاي در آن سیستم طراحی و دیده نشده است. يعني تا گاز قطع شد. نانوا بايد خميرش را بگذارد زمين و بگويد نان نداريم. خوب آیا اين برنامه آسيب پذيري را بيشتر ميكند يا كمتر ميكند؟ آیا وابستگي ما را نسبت به گاز بيشتر ميكند يا كمتر ميكند؟ گازي كه پايدار نيست و ذخيره سازي آن سخت است يا بعضيها ميگويند ذخیره نميشود و صرفه اقتصادی ندارد. ولي ما با فشار در سراجه و باجگيران 2 دستگاه مخزن گاز ایجاد كرديم، اکنون كه تمام انرژي كشور را به وجود گاز وابسته كردهايم پس در واقع گاز پاشنه آشيل كشور گردیده است و با قطع شدن گاز، در واقع نان قطع ميشود، برق قطع ميشود، آب قطع ميشود، بعد ترابري از تحرک میایستد و بعد بقيه دستگاههای در ارتباط با گاز. حال آيا اين طرح پايداري كشور را افزايش ميدهد يا كاهش ؟ خوب حتماً كاهش ميدهد. حال اگر سئوال شود این طرح جنسش از چیست؟ پاسخ داده میشود، کاغذ و موضوع طرح میشود. توسعه گاز كشور که در داخل مجلس به رایگیری گذاشته شده است و به تصویب رسید. از طرفی هم در وزارت نفت و سازمان برنامه ريزي نیز به تصویب رسید. آيا نميشد با حفظ دو گانگي انرژي و با حفظ امكان ذخيره سازي آن را مصوب کنند، مصلماً امکان توسعه كمتر ميشد. ولي امنتر و پایداری بیشتری را با خود همراه داشت . بعد از چهار ،پنج سالی که از این طرح گذشت با تلاشهای فراوان و مساعدت وزارت محترم نيرو، نيروگاههاي برق را دو گانه سوز كرديم، تا حداقل در زمان بحران به مدت 3 ماه بدون نیاز به گاز بتواند به فعاليت خود ادامه دهد و از سوخت جایگزین استفاده نماید. به اين تصميم گیری، مديريت بحران در حوزه گاز اطلاق ميشود. حالا اين نگرش و عملکرد بایستی در ديگر حوزهها هم اتفاق بيافتد و گرنه در شرایط بحران قابل مديريت نخواهد بود.
خوب اين جنس ، جنس راهبردي است از منظر طرح و برنامه ریزی و اين قبيل موارد كه خروجيش يك طرح و برنامه و كتاب است از قبیلطرحهای (کوتاه مدت، بلند مدت)، كه چشم انداز و خط و مشی را مشخص میکند. حالا متناسب با اين طرحها ما براي سطح راهبردي، تهديد راهبردي را در نظر میگیریم . كه اگر حوزه تهديد عوض شد و تهديد قبلي منسوخ گردید و يك تهديد جديدي ظهور نمود و اين تهديد جديد يك حوزه جديد از تهديدات را همراه داشت. راه مقابله چگونه و چیست. حال اگر تهديدی بنام تهديد مردم محور و یا جنگ نرم پیش آمد. اين ديگر سلاح و تاكتيك و فشنگ و مهمات نيست. اين يك استراتژي ميباشد و با آن ديد بايد به موضوع نگاه شود. حالا بايد ديد تفكر و استراتژي دشمن چيست و دكترين آن چگونه میباشد و امثال هم که ادبيات خودش را ميخواهد و كار خودش را ميطلبد . يعني يك جنس تهديد شناسي جنس راهبردي است كه در فرصت مناسب به حوزههاي بعدي آن اشاره ميكنم.
اجرايي |
عملياتي |
راهبردي |
مديريت بحران |
مهندسي و صنعتي |
مديريت راهبردي |
تهديدات تاكتيكي |
تهديدات فني و مهندسي |
تهديدات راهبردي |
سطح عملياتي
ادبيات هر سطح
اجرايي |
عملياتي |
راهبردي |
مديريت |
مهندسي |
مديريت |
بحران |
صنعتي |
راهبري |
جدول توزیع مفاهیم کلیدی در سطوح اقدامات پدافند غیرعامل
اجرایی |
عملیاتی |
راهبردی |
بهرهبرداری از زیر ساخت |
تولید زیر ساخت |
برنامه |
ارتقاء آمادگی |
مهندسی کردن زیر ساخت |
برنامه ریزی راهبردی |
سطح اجرایی:
پس در واقع پدافند با اقداماتش ميخواهد تهديد را به سمت صفر ببرد. صفر همان نقطه تهديد بود و 100 هم سطح حداكثر تهديد بود. پس زماني كه اين بردارها (فلشها) بر هم تاثير ميگذارند، يك مفهوم درست مي شود. اینکه روي اين مفهوم ما كجاي كار هستيم ؟ بستگی به توانائیهای ما در خصوص مقدار بهرهگیری از پدافند غیرعامل در کلیه حوزههای مرتبط با آن را دارد. اگر تهديدات و آسیب پذیری، نسبت به پدافند غیرعامل یک طیفی را بوجود آورند از برخورد اين فلشها يك خط ( همان طيف بوجود مي آيد ) كه بالايش حوزه پايداري و پايين اين خط حوزه ناپايداري مي باشد 0 حالا هر چهطیف را به سمت تهديد و آسيب پذيري پائین برویم حوزه پايداري ما بیشتر و برعکس این اتفاق حوزه نا پايداري بیشتر خواهد شد.– هر چه به سمت تهديد و آسيب پذيري بروي آسيب نا پذيري توليد مي شود و هر چه به سمت بالا برويم پايداري توليد مي شود.
اگر ما نتوانيم با اين دو عنصر مقابله كنيم، يعني تهديد و آسيب پذيري زياد شود، سطح پايداري به شدت كاهش پيدا مي كند و ما را به سوي حوزة ناپايدار میکشاند. و از طرفی به سمت بحران ، فروپاشي، بهم ريختگي و عدم امنیت سوق خواهد داد.
اگر اقدامات پدافند به نوعي بر اين دو حوزه يعني تهديد و آسيب پذيري غلبه كند سطح پايداري بيشتر مي شود ودر واقع يك درگيري و جدال دو طرفه بينابين همواره مابین آنها وجود دارد..
هنگامی که تهدیدات تغییر شکل میدهند؛ اقدامات جانداران نیز در مقابل این تهدیدات دستخوش دگرگونی گردیده و همچنین رویکردها نیز تغییر میکنند. به همین دلایل ممکن است نگاهها نسبت به پدافند غیرعامل و ادبیات علمی پدافند غیر عامل دچار تفاوت گردد. این امر به خودی خود اشتباه نیست و یکی از دلایل زنده بودن پدافند غیر عامل ارتباط مستقیم آن با مقابله و اقدام برای بی اثر کردن تهدیدات علیه کشور میباشد. در این خصوص تعاریف سنتی از پدافند غیر عامل وجود دارد. اما به علت تغییر تهدیدات که امروزه بیشتر منشاء فنآورانه دارند، تهدیدات نیز پویا گردیدهاند و اقدامات پیشگیرانه و مقابلهای در زمینه پدافند غیرعامل نیز متفاوت میگردد و همواره بایستی پویا و دینامیک باشد تا بتواند جلوی تهدیدات را بگیرد. این پویایی به دلیل فنآور پایه بودن تهدیدات در دنیای امروز میباشد. امروزه در ذات تهدید، فنآوری و دانش نهفته است که باعث تغییر در تهدیدات میگردد. از طرفی چون دانش، پویا و دینامیک میباشد، تهدید را نیز پویا میگرداند. در این زمینه دیگر نمیتوانیم به تعاریف و مفاهیم گذشته متکی باشیم.
يك دسته تهديات غير طبيعي ( انسان ساخت جنگي و امنيتي يعني اینکه منشاء آن انسان است). حال ممكن است با هم متفاوت هم باشند. در تعريف پدافند غيرعامل آمده بود به مجموعه اقدامات غير مسلحانه که با بكارگيري آنها در برابر تهديدات و اقدامات نظامي دشمن به کار گرفته میشود، اطلاق میگردد.
منشا آن طبيعت است( يعني فعل و انفعالات دروني آن طبیعی بوده مثل زلزله – طوفان – سيل – آتش فشان )که انسان درش تاثير ندارد ولي جديداً محيط زيستيها مي گويند اقدامات انسان در محيط تاثير مي گذارد. ولی چون تاثيرش در بازه زماني طولاني اتفاق مي افتد به نوعي آنرا ثابت فرض مي كنند. تهدیدات طبيعی دارای ويژگيهای خاصی می باشند که در ذیل آورده شده است.
دشمني در تهديد طبيعي وجود ندارد . در فعل و انفعالات طبیعت هیچگونه دشمنی با مردم وجود ندارد.
حوادثي كه بوسيله صنعت و در حوزه صنعت بوسيله انسان و يا با بی توجهي بشر جهت تسلط بر انسان اتفاق ميافتد. تبديل به تهديد گشته که این تهدیدات را انسان ساخت صنعتی میگویند. از آنجائیکه دانش منبع تكنولوژي است. تعداد زیادی آدم با تحقيق، تمرين و مطالعه به دانش آن دست مییابند و آن دانش را تبديل به يك محصول مینمایند.
حالا اين تكنولوژي است كه به ما تهديد را منتقل میکند.مثلا ببينيد سنجش از راه دور ، امكان كنترل و پايش فعاليتهاي كشورهاي مختلف را به صاحب فناوري منتقل مي نمايد. پس به صاحب فن اوري قدرت و توانمندي مي دهد و به كسي كه مورد پايش قرار مي گيرد تهديد و ضعف را منتقل ميکند. يعني احساس ميكند ، هر حرکت او رصد میشود.
اراده : نكته بعدي اين است كه در آن اراده وجود دارد:
خود سلاح شناسي در حوزة تهديد يك بخش بسيار مهم در تهديدات ميباشد كه بايد ساز و کار ساخت كارش را درست كنيم. در حوزة سايبري و حوزه زيستي بين علما اختلاف نظر وجود دارد كه اسلحه سايبري چيست، بعضی معتقد بودند که سلاح زیستی آن ، توپ ، خمپاره، گلوله و هواپيمايي است كه به وسيله آن موجود زنده را پرتاب مي كنيم
در پاسخ گفتيم اين كه سلاح زيستي نيست . بلكه يك تفنگ است و جزء سلاح هاي نظامي ميباشد:
سلاح زيستي ، موجود زندهای است كه در مراكز مهندسي زيستي يا آزمايشگاه هاي ژنتيك، ويژگي هاي ژنتيك و نقش ژنهايش را باز کرده و بعد آنرا مهندسي مي كنند. در واقع اين مي شود سلاح زیستی. حال اگر اين سلاحها را نشناسي، چگونه مي تواني با آنها مقابله كني. در خصوص اهمیت موضوع مقایسهای مابین سلاح سایبر و سلاح زیستی را به اطلاع می رساند.
خصوصیات سلاح سایبری: