ایران با دعوت آمانو به تهران خواسته مهمی را دنبال می کند و آن راستی آزمایی آژانس انرژی اتمی در انجام تعهداتش است. سابقه منفی آژانس در این زمینه اخذ چنین تضمین هایی را بسیار ضروری کرده است.
اول جولای در حالی آمد و سپری شد که براساس مهلت تنظیم شده در «مذاکرات وین ۸» در آذر ۹۳، قرار بود تا ۳۰ ژوئن توافق شده و یکم جولای اولین روز پس از توافق باشد.
اما چه چیز مانع رسیدن به توافق در مهلت پیش بینی شده قبلی و نیاز به حداقل تمدید ۷ روزه مذاکرات شد؟
تردیدی نیست که لازمه اینکه طرفین یک مذاکره بتوانند به نتیجه برسند، خواست و اراده طرفین برای رسیدن به نتیجه است آنهم با درنظر گرفتن هزینه ها و ملزوماتش.
در این زمینه تمامی مقامات ایرانی از ابتدای مذاکرات هسته ای با ۱+۵ تاکید کرده اند که اراده ایران بر مذاکره برای رسیدن به یک توافق خوب است. رهبر معظم انقلاب در سخنان مهم ابتدای سال ۹۴ در حرم امام رضا(ع) فرمودند: «در ایران کسی مخالف مذاکره نیست». اظهار این سخن به صریح ترین بیان و از سوی بالاترین مقام در ایران نشاندهنده عزم کشورمان برای پیشبرد مذاکرات است، اقدامی که تا امروز هم با جدیت ادامه داشته است.
در همین حال محمد جواد ظریف هم روز یکشنبه در وین در پاسخ به این سوال که چقدر امیدوار برای رسیدن به توافق جامع هستید، گفت: «ما همیشه گفته ایم اگر طرف مقابل اراده سیاسی داشته باشد رسیدن به توافق جامع کاملا مبسر است علت اینکه می گوییم طرف مقابل چون راجع به اراده سیاسی طرف خودمان اطمینان داریم و می دانیم که جمهوری اسلامی، رهبری معظم انقلاب و ریاست محترم جمهوری و سایر مقامات کشور همه خواهان یک توافق عزتمند و با دوام هستند».
اما اثبات اراده و همکاری ایران برای ثمر بخش بودن مذاکرات تنها از جانب خود ایرانی ها اعلام نشده است بلکه مقامات غربی، رسانه ها و آژانس های بین المللی هم بر این موضوع صحه گذاشته اند. در آخرین نمونه از این دست روز گذشته آژانس بین المللی انرژی اتمی در گزارش ماهانه خود اعلام کرد «ایران به پایبندی به شروط توافق هسته‌ای موقت که در سال ۲۰۱۳ با قدرت‌های بزرگ به دست آمد، ادامه می‌دهد».
اما اراده اثبات شده ایران برای حصول یک توافق کافی نیست و طرف مقابل هم باید این خواسته و عزم را نه در کلام که در عرصه عمل به منصه ظهور برساند. اقدامی که تا امروز با فراز و فرودهای زیای همراه بوده است. سالها بی اعتمادی ایران به غرب و در راس آن امریکا که ناشی از دهه های متوالی خیانت، جنایت و بد عهدی آنها در حق ملت ایران است، در کنار دبه در آوردن های شان در جریان مذاکرات هسته ای، نیازمند اقدامات اعتمادساز جدی از سوی آنهاست. اراده ای که تاکنون چندان شواهدی از آن دیده نشده است.
از مصادیق عدم اراده غرب، می توان به موضوع پی ام دی یا به تعبیر بهتر مطالعات ادعایی اشاره کرد. علی رغم همکاری عمیق چند ساله ایران و فراهم نمودن زمینه تحقیقات مختلف برای آژانس انرژی اتمی، هنوز به ادعای آژانس پرونده برخی موضوعات باز است. ایران همواره تاکید داشته که عزم کافی برای حل و فصل نهایی این مسئله را دارد اما به دلیل سیاسی کاری آژانس و کشورهای موثر بر آن، مطالعات ادعایی مانند یک استخوان لای زخم باقی مانده است، تا هر وقت که خواستند بر علیه فعالیت های صلح امیز هسته ای کشورمان مانعی ایجاد کنند، دوباره اسمی از آن به میان بیاورند.
سفر صبح امروز یوکیو آمانو به تهران که به دعوت مقامات ایرانی صورت گرفته و دیدارهای وی با مقامات سیاسی- امنیتی کشورمان در شرایطی که گفتگوهای هسته ای در موعد ۳۰ ژوئن هم به نتیجه نرسید و در وقت اضافه ادامه دارد، بسیار قابل توجه و مهم است. فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا هم پیش از ظهر امروز در وین بر اهمیت آن تاکید کرد. خصوصا که براساس شواهد و قرائن موجود به نظر می رسد دو طرف دیگر کشش و تمایل تمدید طولانی مدت مذاکرات را ندارند و هر چه هست باید در همین مدت چند روزه بدست آید. لذا ضروری است که همه مواردی که مانع حصول توافق تاکنون بوده، تعیین تکلیف شود.
اگرچه منابع آگاه می گویند حصول توافق به حل مسئله پی ام دی ارتباطی ندارد اما به نظر می رسد اجرا توافق که در واقع آخرین و اصلی ترین مرحله توافق است، منوط به بسته شدن پرونده مطالعات ادعایی است.
گفته می شود مبنای طرحی که در تهران به آمانو ارائه خواهد شد، مدلی است که از سالها پیش و در دوره قبلی مدیریت علی اکبر صالحی بر سازمان انرژی اتمی، از سوی ایران به آژانس ارائه شده است. مقامات کشورمان باور دارند بر مبنای همین مدل می توانند در فرصتی ۴-۵ ماه همه ابهامات ادعایی آژانس را بر طرف کرده و پرونده آنرا تا پیش از اجرای توافق جامع ببندند، تحقق این مهم تنها یک شرط لازم دارد و آن هم اراده جدی آژانس برای حل آن است، مسئله ای که برخی بر این باورند در شرایط فعلی خیلی بیشتر از گذشته امکان آن وجود داردو قرائنی دال بر آن ارائه می دهند.
ایران اما در این سفر خواسته مهم دیگری را هم دنبال می کند و آن راستی آزمایی آژانس انرژی اتمی است. مقامات کشورمان می خواهند تضمین های لازم و ضروری را از آمانو دریافت کنند که آژانس در انجام وظایفی که بر اساس توافق احتمالی جامع بر عهده اش گذاشته خواهد شد، به درستی و با صداقت عمل خواهد کرد. گذشته پر ایراد و سابقه منفی آمانو و همکارانش در تعامل با ایران که در موارد قابل توجهی به خروج اسرار کشور و حتی ترور دانشمندان ما منجر شده است، کسب چنین اطمینانی را واجب و ضروری می نماید.