هفتم تیر سالروز شهادت شهید بهشتی، روز قوه قضاییه نام گرفت. مبارزی با تدبیر که با آگاهی کامل از مسایل روز، همراه راستین انقلاب نوپای ایران در مسیر رسیدن به عدالت شد و اعتدال و ارزش های والای انسانی را در جامعه نهادینه کرد.
برقراری عدالت در جامعه از آرمان ها و آرزوهای دیرین هر ملتی محسوب می شود. این امر در کشورمان با وجود بزرگانی تحقق پذیرفته است که در محکمه ی قضاوت دارای منصبی بودند و برای حل اختلاف ها و مشکل های مردم و مسوولان برپایه ی قوانین مصوب، صدور حکمی عادلانه را در دستور کار خود قرار داده اند. آیت الله محمد حسینی بهشتی از جمله ی این قضات به شمار می رفت.
وی در دوم آبان 1307 هجری خورشیدی در محله ی لومبان اصفهان دیده به جهان گشود. او تحصیلات خود را تا پایان دوم دبیرستان در آن شهر سپری کرد اما به دلیل علاقه ی بسیاری که به علوم اسلامی داشت راهی حوزه علمیه اصفهان شد و با موفقیت تمامی دروس علمی را تا پایان سطح عالی در همان حوزه خواند و پس از آن به حوزه علمیه قم رفت.
آیت الله بهشتی در این هنگامه از محضر درس امام خمینی(ره) بهره برد و با عده ای از فضلای حوزه، درس اصول فقه آیت الله محقق داماد را که مورد علاقه ی طلاب جوان بود، بنیان نهاد.
وی پس از دریافت مدرک دیپلم، برای گرفتن لیسانس در رشته ی الهیات وارد دانشکده ی الهیات و معارف اسلامی شد و تا پایان دکترا در این دانشکده به ادامه ی تحصیل پرداخت.
او با پایان یافتن تحصیلات، آموزش را در دبیرستان های قم آغاز کرد و توانست دبیرستان دین و دانش قم را تاسیس کند. وی در طول این سال ها خدمات فرهنگی ارزنده ای را ارایه کرد که از آن جمله می توان به ایجاد امکانات آموزش زبان و علوم روز برای فضلای حوزه علمیه قم، پایه گذاری کانون اسلامی دانش آموزان و فرهنگیان قم، تاسیس مدرسه علمیه حقانی، اقدام به تشکیل گروه تحقیقاتی درباره حکومت در اسلام و نیز مشارکت در تهیه ی برنامه جدید تعلیمات دینی مدارس اشاره کرد.
آیت الله بهشتی پس از مدتی به آلمان رفت تا گروه فارسی زبان در انجمن های اسلامی دانشجویان در اروپا را بنیان گذاری کند و هنگامی که دوباره به ایران بازگشت به ایجاد جلسه های تفسیر قرآن همت گماشت و با همکاری محمدجواد باهنر در آموزش و پرورش مشغول تهیه کتاب تعلیمات دینی مدارس شد.
وی در این زمان به همراه آیات عظام مطهری، مفتح و مهدوی کنی و امامی کاشانی تلاش گسترده ای را برای ایجاد هسته ی روحانیت مبارز تهران کرد و در دفاع از حکومت ملی محمد مصدق به همراه اعضای جامعه روحانیت مبارز، یکی از چهره های فعال و کارساز آن زمان به شمار می رفت. این بزرگمرد عرصه ی جهاد، از آغاز قیام امام خمینی(ره) در مبارزه علیه حکومت وقت در کنار ایشان بود و در برگزاری راه پیمایی بزرگ عاشورای 1357 هجری خورشیدی و سخنرانی های پرشور در میان مردم، نقش موثری را در پیروزی انقلاب ایفا کرد. او به هنگام حضور امام(ره) در پاریس برای تبادل نظر با معمار بزرگ انقلاب به فرانسه رفت و پس از پیروزی انقلاب اسلامی به فرمان ایشان به عضویت شورای انقلاب اسلامی ایران درآمد و در این زمان حزب جمهوری اسلامی ایران را به کمک دیگر بزرگان تاسیس کرد و بعد از مدت کوتاهی برای عضویت در مجلس خبرگان قانون اساسی انتخاب شد.
یکسال پس از پیروزی انقلاب اسلامی وی در حکمی از طرف امام خمینی(ره) ریاست قوه قضاییه و دیوانعالی کشور را برعهده گرفت و با عضویت در شورای موقت ریاست جمهوری به ایفای وظایف مهم خود برای حفظ آرمان های انقلاب اسلامی پرداخت.
این مجاهد انقلاب در طول این سال ها اثرهای بسیاری ارزنده یی چون روش برداشت از قرآن، سرود یکتاپرستی، شناخت از دیدگاه فطرت، شناخت از دیدگاه قرآن، طرح لایحه قصاص، مبارزه پیروز و... را از خود به یادگار گذاشته است.
سرانجام شهید بهشتی در مقام ریاست قوه ی قضاییه در هفتم تیر 1360 هجری خورشیدی هنگام سخنرانی در تالار حزب جمهوری اسلامی با انفجار این ساختمان به وسیله ی گروهک منافقین؛ همراه 72 تن از یارانش به مقام والای شهادت نایل آمد.
امام خمینی(ره) در پیامی به مناسبت رویداد هفتم تیرماه فرموده اند: «ملت ایران در این فاجعه بزرگ 72 تن بی گناه به عدد شهدای کربلا از دست داد... می خواهید با شهادت رساندن عزیزان ما، این ملت فداکار را از صحنه بیرون کنید. شما تا توانستید به فرزندان اسلام، چون شهید بهشتی و شهدای عزیز مجلس و کابینه با حربه ناسزا و تهمت های ناجوانمردانه حمله کردید که آن ها را از ملت جدا کنید و اکنون که آن حربه از کار افتاده و کوس رسوایی همه تان بر سرِ بازارها زده شد، در سوراخ ها خزیده و دست به جنایاتی ابلهانه زدهاید که به خیال خام خود، ملت شهید پرور و فداکار را با این اعمال وحشیانه بترسانید و نمی دانید که در واژه شهادت، واژه وحشت نیست.»
هفتم تیر به مناسبت شهادت شهید بهشتی روز قوه ی قضاییه نامیده شد، نهادی مستقل که پشتیبان حقوق فردی، اجتماعی و مسوول تحقق بخشیدن به عدالت در جامعه است.
این قوه در طول این سال ها با برعهده گرفتن وظایف مهمی چون رسیدگی و صدور حکم در مورد تظلمات، تعدیات، شکایات، حل و فصل دعاوی و رفع خصومت ها و اخذ تصمیم و اقدام لازم در آن قسمت از امور حسبیه که قانون معین می کند، احیای حقوق عامه و گسترش عدل و آزادی های مشروع، نظارت بر حسن اجرای قوانین، کشف جرم، تعقیب، مجازات، تعزیر مجرمین و اجرای حدود و مقررات مدون جزایی اسلام و نیز اقدام مناسب برای پیشگیری از وقوع جرم و اصلاح مجرمین همواره تلاش کرده است تا در مسیر اجرای عدالت گام های مهمی بردارد.
**پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت سالروز درگذشت شهید بهشتی و 72 تن از یارانشان و نیز روز قوه قضاییه با «محمد اسفنانی» سخنگو و عضو کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس شورای اسلامی به گفت و گو پرداخته است.
محمد اسفنانی درباره ی نامگذاری روز قوه ی قضاییه به مناسبت شهادت شهید بهشتی خاطر نشان کرد: شهید بهشتی در واقع بنیانگذار و رییس قوه قضاییه بود و شالوده ی اصلی این قوه را طراحی کرد و رییس قوه ی قضاییه محسوب می شد، بنابراین روز شهادت وی به عنوان روز قوه قضاییه نامیده شد. او با افکار بسیار باز و نوینی که داشت توانست این نهاد را به تحول برساند. وی از چنان فکر مترقی برخوردار بود که همان زمان تشخیص داد که باید پلیس قضایی وجود داشته باشد. این شهید بزرگوار آن را ایجاد کرد اما پس از مدتی پلیس قضایی به وسیله ی برخی مسوولان منحل اعلام شد و اکنون با گذشت سال ها از انحلال پلیس قضایی، قوه ی قضاییه ضرورت وجود آن را چنان احساس کرد که مجبور شد لایحه ی تشکیل پلیس قضایی را به مجلس پیشنهاد دهد و آن را دوباره راه اندازی کند.
وی در ادامه یادآور شد: شهید بهشتی بحث استقلال این نهاد را مطرح کرد و پیشنهاد داد رییس قوه قضاییه باید مجتهدی باشد که مستقیم از طرف ولی فقیه تعیین می شود و طبیعی خواهد بود که قوه ی قضاییه امروز نتیجه ی نگرش درست وی است.
سخنگوی کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه قوه قضاییه پس از انقلاب با تحول جدی از نظر شکلی و ماهیتی رو به رو شد، عنوان کرد: این تحول از نظر شکلی به گونه ای بود که قوه ی قضاییه به صورت نهادی مستقل درآمد. این قوه پیش از انقلاب زیرمجموعه ی دولت محسوب می شد و ریاست آن را وزیر دادگستری بر عهده داشت و نهادی با نام قوه قضاییه فعالیت نمی کرد و دادگستری بود که زیرمجموعه ی قوه ی مجریه به شمار می رفت، به امر قضاوت می پرداخت اما بعد از انقلاب به صورت یک قوه ی مستقل درآمد که در صدر آن رییس قوه قضاییه وجود داشت.
وی در ادامه ی سخنانش افزود: تحول قوه ی قضاییه از نظر ماهیتی به صورتی بود که پیش از انقلاب؛ احکام و قوانین موجود مطابق با شرع نبود اما پس از بیست و دوم بهمن 1357 هجری خورشیدی قوانینی که مورد استفاده قرار گرفت برپایه ی شرع چون حدود، قصاص و... مطرح شد.
محمد اسفنانی با برشمردن اقدام های مهم قوه ی قضاییه گفت: از اقدام های این نهاد می توان رسیدگی به پرونده های بسیار، آموزش و به کارگیری قضات در رشته های گوناگون با تخصص های مختلف را نام برد. از دیگر اقدام های مهم این قوه، توسعه ی قضایی است که با توجه به نبود دادگستری در بسیاری از مکان ها، این نهاد در آنجا مستقر و دادگاه های ویژه را به صورت مجزا تاسیس کرد و با وجود مشکلات بسیاری که قوه ی قضاییه در تامین اعتبارات و تجهیزات آن داشت، اما به خوبی مسوولیت خود را انجام داد.
عضو کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس شورای اسلامی قاضی شایسته را فردی تیزبین و قابل قبول بر پایه ی شرایطی که شرع آن را مشخص کرده، دانست و گفت: فردی که به عنوان قاضی در محکمه ی دادگاه به قضاوت می نشیند باید بتواند به خوبی رویدادها را رصد کند و حق را از باطل تشخیص دهد، خبره و شم قضایی داشته باشد و با آگاهی کامل نسبت به مسایل اجتماعی تصمیمات درستی بگیرد. در امر قضاوت همیشه مجازات کردن افراد مهم نیست آن چیزی که اهمیت دارد این است که اجرای چه نوع مجازات، برای چه کسی اثربخش تر خواهد بود، در واقع قاضی باید با سیاست جنایی قوی این امر را تشخیص دهد و به روز باشد. قاضی امروز کارش سخت تر از قضات جامعه ی گذشته است.
محمد اسفنانی در پایان سخنانش با تبریک هفته ی قوه ی قضاییه و گرامیداشت نام و یاد شهیدان به ویژه شهید بهشتی بیان داشت: قوه ی قضاییه در طول این سال ها با حجم بسیار بالای کاری که دارد معقول عمل کرده است و اقشار این جامعه از سالم ترین گروه های اجتماع محسوب می شوند که با عشق خدمت به مردم، وظایف خود را به خوبی انجام می دهند.