کارشناس امنیت و خلع سلاح بین المللی گفت: بر اساس پروتکل الحاقی NPT بازرسان آژانس نمی توانند به مراکز نظامی بی ارتباط به فعالیت های هسته ای دسترسی داشته باشند.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی پایداری ملی، با نزدیک شدن به ۱۱ تیر ماه ضرب الاجل، مذاکرات هسته ای ایران و ۱+۵ که از چهارشنبه گذشته در سطح معاونان در وین آغاز شده با سفر روز دوشنبه معاونان وزیر امور خارجه همراه با محمد جواد ظریف به لوکزامبورگ و ملاقات با فدریکا موگرینی و وزیران اروپایی عضو ۱+۵ وارد مرحله جدیدی خواهد شد.
گفته می شود ظریف پس از آن تا پایان هفته در وین و در کنار مذاکره کنندگان خواهد ماند و تاکنون ملاقات ظریف و فابیوس در لوکزامبورگ قطعی شده است.
از موضوعات مورد اختلاف در این دور از مذاکرات اصرار طرف آمریکایی برای بازدید از مراکز نظامی ایران در قالب امضاء پروتکل الحاقی «NPT» از سوی ایران است. امری که ایران مخالفت خود را با آن اعلام داشته است.
اگرچه بر اساس پروتکل الحاقی امکان بازرسی از سایت های نظامی هم می تواند میان آن کشور و آژانس مورد توافق قرار گیرد اما رویه آژانس نشان دهنده این بوده که مسائل فنی از رهگذر فیلتر سیاسی نگریسته شده است.
کارشناس امنیت بین الملل و خلع سلاح مرکز مطالعات استراتژیک بین الملل آمریکا و عضو موسسه مطالعات بین الملل دانمارک در خصوص این موضوع که ایران بازرسی بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی از مراکز نظامی خود را رد کرده است و آیا این درخواست از ایران تعهدی فراتر از پروتکل الحاقی را بر ایران تحمیل نمی کند، گفت: پروتکل الحاقی حدود ۲۰ سال است که به وجود آمده و در سال ۱۹۹۷ تصویب شده است. پروتکل الحاقی، متممی است بر توافق کشورها درباره نظام جامع نظارتی (CSA) با آژانس بین المللی انرژی اتمی. آژانس فقط می تواند صلح آمیز بودن فعالیت های هسته ای کشورهایی را تایید کند که پروتکل الحاقی و توافق نظام جامع نظارتی را اجرا کنند. برای تایید صحت و کامل بودن برنامه های هسته ای اعلامی کشورها توسط آژانس بین المللی انرژی اتمی و برای حل و فصل برخی موضوعات بازرسی بازرسان آژانس از مراکز نظامی کشورها به عنوان دسترسی تکمیلی مستثنی نشده است.
سیندی وسترگارد در توضیح روند فنی نظام بازرسی ها بر اساس پروتکل الحاقی و بدون لحاظ کردن نوع نگاه سیاسی آژانس در خصوص نظام بازرسی ها گفت: این مسئله به آژانس این امکان را می دهد تا زمانی که شک های منطقی درباره مواد هسته ای یا فعالیت های هسته ای کشوری به وجود می آید از هر نقطه از آن کشور که می خواهد نمونه های محیطی بردارد. این مسئله به این معنی نیست که آژانس می تواند به مراکز نظامی آن کشور که ارتباطی به فعالیت های هسته ایش ندارد دسترسی داشته باشد. آژانس فقط زمانی از برخی مراکز بازرسی و نمونه برداری خواهد کرد که درباره فعالیت های اعلام نشده هسته ای به ویژه فعالیت های مربوط به ساخت تسلیحات هسته ای سوء ظن هایی وجود داشته باشد. در چنین مواردی آژانس حق خواهد داشت تا درخواست دسترسی به این مرکز را داشته باشد.
وی افزود: بر اساس NPT، کشورهایی مثل ایران که دارای سلاح اتمی نمی باشند تصویب توافق جامع نظارتی برای آنها ضروری است در صورتیکه این مسئله برای کشورهای دارای سلاح هسته ای ضروری نیست مگر اینکه خود آنها بطور داوطلبانه آن را درباره برخی از تاسیسات خود بطور گزینشی پذیرفته باشند. هر یک از ۵ کشور دارای سلاح هسته ای یعنی آمریکا، روسیه، چین، انگلیس و فرانسه پیشنهادهای داوطلبانه ای درباره نظام حراستی و پروتکل الحاقی داشته اند که حوزه پیشنهادی هر یک از آنها با بقیه متفاوت است.
وسترگارد گفت: آمریکا بطور داوطلبانه با آژانس درباره تمامی تاسیسات هسته ای غیر نظامی خود که واجد شرایط نظام حراستی هستند به توافق رسیده است به استثناء آنهایی که از نظر امنیت ملی دارای اهمیت مستقیم است. انگلستان و فرانسه هم توافقات مشابهی با آژانس بین المللی انرژی اتمی و آژانس اتمی اروپا داشته اند. مثلا انگلستان نظام نظارتی اروپا را درباره تمامی مراکز هسته ای غیرنظامی خود از جمله آن مراکزی که از نظر تاریخی بعضا برای اهداف نظامی هم بکار گرفته شده اند، اجرا می کند مثلا مرکز «اسپرینگ فیلد».
عضو مرکز مطالعات استراتژیک آمریکا در خصوص این موضوع که آیا پروتکل الحاقی مد نظر آمریکا که در تلاش است به ایران تحمیل کند یک رژیم حقوقی جدید نیست نیز گفت: شرایط خاص موجود برای کشورهای دارای سلاح هسته ای این اجازه و معافیت را به آنها می دهد تا مواد هسته ای خود را از دید طرف سوم مخفی نگهدارند. این شرایط سختی برای کشورهایی مثل ایران است که دارای سلاح هسته ای نیستند. زیرا NPT آنها را موظف کرده تا شرایطی را بپذیرند تا درباره ماهیت صلح آمیز برنامه هسته ای آنها اطمینان داده شود.
کارشناس امنیت بین الملل و خلع سلاح مرکز مطالعات استراتژیک بین الملل آمریکا افزود: پروتکل الحاقی چیز جدیدی نیست و تا به امروز ۱۲۵ کشور آن را پذیرفته و اجرا می کنند. پروتکل الحاقی چیز مفیدی است از آن جهت که به آژانس بین المللی انرژی اتمی این توان را می دهد که تصویری کامل از فعالیت های هسته ای کشورها ارائه دهد و درباره صلح آمیز بودن اهداف برنامه های هسته ای آنها اطمینان دهد.