همسریابی آنلاین؛ چالش یا فرصت؟

امروزه امر ازدواج به یکی از مسائل مهم جامعه تبدیل شده است و افزون بر نگرانی خانواده ها، از دغدغه های مهم دولت و سازمان های مردم نهاد به شمار می رود تا جایی که سازمان های مردمی و دستگاه های دولتی همچون وزارت ورزش و جوانان پس از مدت ها چاره جویی، سامانه همسان گزینی رسمی و قانونی را به عنوان یکی از راهکارهای مثبت افزایش میزان ازدواج در کشور راه اندازی کرده اند.

به گفته «محمود گلزاری» معاون ساماندهی امور جوانان وزارت ورزش و جوانان، سامانه همسان گزینی دختران و پسران را به یکدیگر معرفی نمی کند بلکه واسطه های ازدواج که افراد مورد اعتماد مردم و خانواده ها هستند در این سامانه فعالیت می کنند. واسطه های ازدواج در این زمینه، افرادی مانند روحانیون، استادان دانشگاه و پزشکان مورد قبول جامعه هستند. آنان اطلاعاتی که از دختران و پسران به منظور همسریابی در اختیارشان قرار دارد را به اشتراک می گذارند و در قالب سامانه همسان گزینی از این دختران و پسران تست شخصیتی صورت می گیرد و اگر مشخص شود که آنان دارای مشکلات روانی هستند دختران و پسران به یکدیگر معرفی نمی شوند بلکه ابتدا باید درمان شوند.



***شناخت دوسویه؛ پیش فرض مهم ازدواج

آمار ازدواج در کشور به علل گوناگون با شتابی فزاینده رو به کاهش است و این امر می تواند سلامت جامعه را با مشکلات و آسیب های فراوانی روبرو سازد.

بر پایه آمارهای وزارت ورزش و جوانان، یازده میلیون مجرد در کشور زندگی می کنند و سیصد و پنجاه تارنمای همسریابی غیرقانونی نیز در کشور فعالیت دارند.

در همین پیوند «امیرمسعود امیرمظاهری» جامعه شناس و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی، با بیان اینکه «به طور طبیعی در رفتار جوانان برای انتخاب همسر بسیاری از متغیرهای اجتماعی- محیطی نقش دارند»، به پژوهشگر ایرنا می گوید: ازدواج و آغاز زندگی مشترک به زمینه ها و بایسته هایی نیاز دارد. در یک ساخت اجتماعی سنتی، ملاک ها و معیارهای ازدواج به خانواده و روابط آن برمی گردد اما امروزه در این حوزه گروه هایی همچون همسالان، شبکه روابط اجتماعی و سازوکارهای گوناگون نقش داشته و هریک وزن و جایگاه ویژه ای یافته اند.

ازدواج بیش از هر امر دیگر به شناخت و درک دوسویه زن و مرد از یکدیگر نیازمند است و تا زمانی که شناخت نسبی میان آنان پدید نیاید، پایداری پیمان و زندگی مشترک در خطر خواهد بود.

«عالیه شکربیگی» مدیر کارگروه زن و خانواده انجمن جامعه شناسی ایران، نیز به پژوهشگر ایرنا می گوید: به یقین امر مهم ازدواج به پیش فرض هایی نیاز دارد. برای نمونه شناخت 2 طرف به منظور گزینش یکدیگر برای آغاز زندگی مشترک موضوع بسیار بااهمیتی است که خود نیز به شرایط و زمینه هایی نیاز دارد.

روز به روز اینترنت و ارتباطات مجازی در جهان بیشتر گسترش می یابد و بسیاری از افراد زمانی از شبانه روز را به دلایل گوناگون در فضای مجازی سپری می کنند و ارتباطات مجازی به رقیب قدرتمند ارتباطات واقعی افراد تبدیل شده است.

وزارت ورزش و جوانان نیز با توجه به همین امر پیشنهاد سامانه همسان گزینی را راه اندازی کرده است.



*** تارنمای همسرگزینی رسمی؛ فرصتی برای افزایش ازدواج

مشکلاتی همچون کاهش آمار ازدواج، زودرسی و تاخیر در ازدواج سبب شده است تارنماهای همسرگزینی به عنوان راهکاری برای گشایش گره ازدواج در کشور گسترش یابند.

طی سال های گذشته، تارنماهای همسرگزینی غیررسمی به طور فزاینده در فضای اینترنت گسترش یافته و بنگاه ها و موسسات مسوول این پایگاه های مجازی نه دولتی بلکه خصوصی بوده اند اما این بار تارنمای همسرگزینی رسمیت قانونی پیدا کرد و یک دستگاه دولتی یعنی وزارت ورزش و جوانان، مسوولیت و تعهد رسمی و قانونی برای راه اندازی، نظارت و کنترل این تارنما را بر عهده گرفته است.

مدیر کارگروه زن و خانواده انجمن جامعه شناسی می گوید: تاکنون تارنماهای غیررسمی همسرگزینی در فضای مجازی وجود داشتند. اینکه دولت به طور رسمی به این مساله بپردازد سبب می شود این تارنماها به طور روشمند در دایره مدیریت یک ناظر قرار گیرند. از این رو، ورود دولت به لحاظ افزایش نظارت و کنترل بر پایگاه های همسرگزینی در فضای مجازی، بسیار خوب است.

وی می افزاید: در چنین شرایطی اگر این پایگاه ها، آسیب ها یا پیامدهای منفی نیز داشته باشند، دولت به عنوان یک ساختار ناظر و عامل کنترل می تواند در پی تصحیح روند برآید. البته نمی توان گفت تارنمای همسرگزینی تازه بدون کاستی و عیب خواهد بود. بلکه باید منتظر ماند و سپس عملکرد آن را در بلند مدت ارزیابی کرد.

او با یادآوری مسائلی همچون زودرسی و تاخیر در ازدواج می افزاید: شکلگیری پایگاه یا سازمانی برای ساماندهی موضوع همسرگزینی و ارایه مشاوره های بایسته به جوانان آماده ازدواج در یک چارچوب روشن زیر نظر کارشناسان، امری سودمند است و می تواند راهگشای ازدواج سالم به ویژه برای کسانی باشد که با وجود گرایش به ازدواج، با مشکلاتی در این راه روبرویند.

امیرمظاهری نیز با اشاره توانمندی ها و سودمندی های فضای مجازی به عنوان چارچوبی برای آگاهی بخشی به کاربران، تاکید می کند «نیاز است کاربران پایگاه های همسرگزینی در جهان واقعی نیز ارتباطات و کنش های شناختی خود را ادامه دهند تا آگاهی کافی به عنوان پیش فرض ازدواج، حاصل آید».



*** فضای مجازی؛ نیازمند کنترل و نظارت

گسترش استفاده از اینترنت، دامنه نفوذ شبکه های گوناگون اینترنتی مانند شبکه های اجتماعی به ویژه برای دوست یابی، همسریابی و... را نیز به شدت افزایش داده و در بسیاری اوقات فضایی بدون مانع برای سرگرمی و پرکردن اوقات بیکاری افراد شده است.

در همین پیوند امیرمظاهری تاکید می کند «تارنماهای همسرگزینی اینترنتی در کشور تاکنون به صورت رسمی فعالیت نمی کردند و بیشتر، منبعی برای درآمدزایی صاحبان آنها بودند. از این رو، مسوولیت و نظارت قانونی چندانی نیز وجود نداشت و در مواقعی جنبه های اخلاقی زیر سوال می رفت. اکنون که این سازوکار در دایره نظارت و مسوولیت دولت قرار گرفته است و شناسنامه و هویت مشخصی یافته، از بسیاری مسائل و سوء استفاده ها به ویژه بروز مشکلات اخلاقی و حیثیتی احتمالی برای کاربران کاسته می شود».

به گفته او، ویژگی ساخت اجتماعی سنتی این است که چنانچه فرد «خود واقعی» را نشان ندهد یعنی برای نمونه اطلاعات داده شده از سوی او درباره سطح تحصیلات، درآمد یا خانواده با واقعیت فاصله داشته باشد، طی تماس های اجتماعی 2 طرف این ویژگی ها بهتر شناخته می شود. همچنین 2 طرف با شناخت صفات شخصیتی، ویژگی های خانوادگی و تمایزها، افتراق ها یا اشتراک های فردی و اجتماعی همدیگر آگاهانه تر تصمیم می گیرند و انتخاب شایسته تری خواهند داشت؛ در صورتی که در فضای مجازی این امکان برای کاربران وجود ندارد.

عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی تاکید می کند «یک امر اجتماعی هر اندازه سامان مند باشد موفق تر و سودبخش تر خواهد بود» و می گوید: نیاز است چارچوب های نظارت و کنترل اجتماعی و مقررات بازدارندگی به کار گرفته شود تا زمینه سوء استفاده از میان برود.

امیرمظاهری خاطرنشان می کند: شناخت و آگاهی در جهان مجازی و فضای اینترنت و سایبر به دلیل نقش بازی کردن افراد، کمتر است چنانکه در بیشتر مواقع کاربران فضای مجازی حتی جنسیت واقعی خود را نمی گویند و ویژگی های فردی و شناسه های اجتماعی همچون محل تولد، مکان زندگی، میزان درآمد، سطح تحصیلات، ویژگی های خانوادگی، طبقه اجتماعی و... را به گونه یی بیان می کنند که مطلوب آنها است و فکر می کنند برای کاربران دیگر نیز کشش بیشتری دارد.

وی می گوید: در فضای اجتماعی کنونی کاربران دنیای مجازی می خواهند ویژگی هایی را به نمایش بگذارند که برای کنشگران دیگر مطلوبیت داشته باشد. به این ترتیب، فضای مجازی با پیدایش مسائل اجتماعی، روانی، عاطفی و...، برای بسیاری از کاربران ناامن می شود.

عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی با یادآوری اینکه ازدواج افزون بر امری اجتماعی، پیوندی عاطفی است، می افزاید: نقش بازی کردن افراد همواره به عنوان واقعیتی اجتماعی وجود داشته اما در فضای مجازی با توجه به نارسایی شناخت نسبت به فضای واقعی ممکن است بر پایه اطلاعات نادرست رد و بدل شده، پیوند عاطفی و دلبستگی میان کاربران پدید آید و پس از نمایان شدن «خود واقعی» آنان، نوعی سرخوردگی و افسردگی اجتماعی ایجاد شود.

به باور امیرمظاهری، اینترنت و فناوری های نوین ارتباطی واقعیت هایی هستند که شکل روابط اجتماعی خانواده های ما را تغییر داده و بر ارزش ها، شیوه ها، الگوهای رفتاری و سبک زندگی شهروندان تاثیر گذاشته اند. تاثیر این فناوری ها و شیوه های ارتباطاتی در سراسر سطوح فردی و اجتماعی و در همه جنبه های روانی، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و... رسوخ کرده است. از این رو، راه اندازی چنین پایگاهی به ویژه از مجرای رسمی با مسوولیت دستگاه های دولتی قلمرویی می گشاید که به حضور گروهی از کارشناسان حوزه های روانشناسی، مددکاری اجتماعی، جامعه شناسی، فرهنگی و... نیازمند است و هماهنگی، همفکری و برنامه ریزی یکپارچه این مجموعه کارشناسی نتیجه مطلوب را در پی خواهد داشت.

کاهش ازدواج و مسائل ناشی از آن در دوران کنونی به عنوان یک مساله اجتماعی در کشور بروز کرده و همسرگزینی اینترنتی به عنوان یک فرصت و راهکار، علتی ناقص است که برای تبدیل شدن به علت تام به رفع علل و عوامل بسیاری نیاز دارد.

در زمینه برداشتن سدهای ازدواج نه فقط دولت، بلکه نهادهای مردمی و خانواده ها باید دست به دست هم دهند و با آموزش مهارت های زندگی سالم به جوانان و از میان برداشتن مشکلات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و... در راستای افزایش آمار ازدواج سالم و تشکیل خانواده های بالنده گامی مهم بردارند.

در این میان به نظر می رسد راه اندازی تارنمای همسرگزینی به عنوان راهکاری از سوی وزارت ورزش و جوانان همچون هر برنامه دیگری خالی از فرصت ها و البته چالش ها نیست که باید با هوشیاری و کمک خواهی از بدنه کارشناسی جامعه چالش های آن را نیز به فرصت تبدیل کرد.