بر اساس آنچه در قانون برنامه های چهارم و پنجم توسعه کشور آمده بود، سهم مردم از هزینه های درمان می بایست به زیر ۳۰ درصد می رسید. در حالی که تا قبل از اجرای طرح تحول سلامت، سهم مردم نه تنها کاهش نیافته بود که روز به روز در حال افزایش بود. بطوریکه بررسی ها و گمانه ها نشان می داد که چیزی در حدود ۷۰ درصد هزینه های سلامت از جیب مردم پرداخت می شد. همین مسئله سبب شده تا شاهد بروز نارضایتی مردم از حوزه سلامت باشیم.
شاید همین مشکل بزرگ در نظام سلامت کشور بود که وزیر بهداشت دولت یازدهم را بر آن داشت تا طرحی را کلید بزند که اجرای آن می توانست تا حدود زیادی از مشکلات مالی مردم در حوزه سلامت بکاهد. از همین رو، طرح تحول نظام سلامت، از ۱۵ اردیبهشت ۹۳ در کشور کلید خورد.
دکتر داریوش طاهرخانی عضو شورای عالی نظام پزشکی کشور در گفتگو با خبرنگار مهر، عنوان داشته است که «قانونگذار با بررسی کامل منابع، وقتی امکان عملیاتی شدن موضوعی را می بیند، نسبت به تصویب آن اقدام می نماید. در برنامه پنجم توسعه ، با در نظر گرفتن جمیع جهات و با محاسبات منابع حوزه سلامت، مقرر شد تا سهم پرداختی مردم در هزینه های سلامت به زیر ۳۰ درصد برسد. قطعا با در نظر گرفتن سرانه تعیین شده برای درمان هر ایرانی، و رشد سنواتی منابع بیمه های پایه کشور، محاسبات مجلسی ها بیانگر آن بوده که بیمه های پایه امکان تامین و پرداخت ۷۰ درصد هزینه های سلامت را دارند. اما امروز به رغم نزدیک شدن به پایان برنامه پنجم توسعه، متاسفانه سهم پرداختی مردم در هزینه های سلامت به رقم تعیین شده در قانون نرسیده و همواره خانواده ها برای حفظ سلامت خویش ناگزیر به پرداخت سهم بیشتری از هزینه ها هستند و این موضوع گاها اقتصاد خانواده ها را با چالش های جدی مواجه می نماید.»
دکتر سید حسن هاشمی وزیر بهداشت، در شب قبل از اجرای طرح تحول سلامت، به مشکلات مردم در حوزه درمان اشاره کرد و هدف از اجرای این طرح را، کاهش هزینه های پرداختی مردم بابت سلامت عنوان کرد.
وی گفت که با اجرای این طرح هیچ بیماری برای تامین نیازهای درمانی و تجهیزات پزشکی به خارج از بیمارستان ارجاع نمی شود.
وزیر بهداشت با عنوان این مطلب که وضع درمان خوب نیست، اظهار داشت: با توجه به اینکه ما نتوانسته ایم در بحث پیشگیری موفق باشیم بنابراین در حال حاضر کار اصلی ما در فاز اول این خواهد بود که کسی بیمار نشود.
وی با اشاره به گران بودن درمان عنوان داشت: اگر نتوانیم در بخش بهداشت و درمان درست عمل کنیم قطعا با مشکلات زیادی در نظام سلامت مواجه خواهیم شد.
مهمترین هدف طرح تحول سلامت
فاز اول طرح تحول سلامت، کاهش پرداختی مردم بابت هزینه های سلامت بود. زیرا، مهمترین چالش حوزه سلامت و مردم، افزایش پرداختی بابت هزینه های درمان بیماری ها بود. از همین، در فاز اول طرح، قرار شد هزینه های مردم بابت بستری در بیمارستان های دولتی و دانشگاهی، به کمتر از ۱۰ درصد برسد که امروز بعد از گذشت یک سال از اجرای طرح، بررسی ها نشان می دهد که پرداختی مردم در شهرها در حدود ۶ درصد و در روستاها نیز در حدود ۳ درصد است. البته این پرداختی فقط بابت هزینه های بستری است.
دکتر محمد آقاجانی معاون درمان وزارت بهداشت، معتقد است که یکی از اهداف اصلی طرح تحول نظام سلامت، حفاظت مالی از شهروندان در برابر هزینه های سلامت، ساماندهی خدمات بیمارستانی و ارتقاء کیفیت آن و دسترسی عادلانه مردم به خدمات درمانی، است.
وی عنوان داشت که حفاظت مالی شهروندان در برابر هزینه‌های سلامت با محوریت اقشار آسیب‌پذیر، از طریق ساماندهي تأمین خدمات بیمارستانی و کاهش پرداخت سهم بيماران در بيمارستانهاي وابسته به وزارت بهداشت، از ۱۵ اردیبهشت ۹۳ در کشور اجرا شد که در این مدت میزان پرداختی بیماران بستری در بیمارستان های دولتی در خدمات مشمول برنامه از ۳۷ درصد به ۸ درصد رسیده است و هموطنان بستری واجد بیمه پایه سلامت تنها ۶ درصد از مبلغ صورت حساب تنظیمی مشمول این برنامه را بر اساس تعرفه و قیمت مصوب پرداخت می کنند.
معاون درمان وزارت بهداشت تاکید کرد: از سوی دیگر روستایيان، عشایر و ساکنین شهرهای زیر ۲۰ هزار نفر (دارای دفترچه بیمه روستایی) و ساير افرادي كه از طريق نظام ارجاع به بيمارستانهاي مشمول برنامه مراجعه مي‌كنند، ۳ درصد از هزينه خدمات را پرداخت مي‌کنند.
نگرانی وزیر بهداشت
وزیر بهداشت معتقد است که اگر این طرح ادامه پیدا نکند یا اشکالات آن برطرف نشود اجرا نشدن آن خیلی بهتر از شروع شدن ناقص یا ابتر آن است که باعث ناامیدی مردم شود. این اقبال به امید این است که خدمات ارتقا پیدا کند. یکی از نگرانی‌های اجرای این طرح تأمین نیروی انسانی است، ما با کمبود پرستار، بهیار، خدمه، متخصص و فوق تخصص مواجه هستیم، ما برنامه داریم اما مشکل نگاه دولت است که علاقه‌ای به تصدی‌گری ندارد، اما وقتی بخش خصوصی هم استقبال نمی‌کند، برای کاهش تصدی‌گری دولت، کار مردم نمی‌تواند روی زمین بماند. اگر دولت تسهیلاتی برای بخش خصوصی اختصاص دهد یا تعرفه‌ها را اصلاح کند تا بخش خصوصی استقبال کند، مشکلات در این زمینه تا حدودی برطرف می‌شود. مشکل دوم منابع است، منابع اختصاصی به سلامت هم پایدار نیست. هم اکنون محل کمک به بخش سلامت از محل هدفمندی یارانه‌ها است که معلوم نیست چقدر آن اختصاص می‌یابد یا اینکه مجلس سال دیگر با آن موافقت یا ۵۰ درصد آن را پرداخت کند، باید منابع پایدار باشد.
مسئله سوم که خیلی مهم است بیمه‌ها است. بیمه ها تقریبا کمر سلامت را شکسته‌اند، یعنی بیمه‌ها تا درست نشوند، این حوزه اصلاح نمی‌شود. بیمه‌ها خودشان مشکلات زیادی دارند و معنای حرف من این نیست که آنها عناد دارند و نمی‌خواهند همراهی کنند. بیمه‌ها را درست تعریف نکرده‌ایم که آنها بر اساس آن به تعهداتشان عمل کنند. چهارمین مسأله زیرساخت‌ها است. از بیش از ۸۰ هزار تخت بیمارستانی ۶۰ هزار تخت آنها فرسوده است و به صورت عادلانه هم توزیع نشده است و بیشتر در شهرها متمرکز و قدیمی هستند. پدافند غیرعامل هم رعایت نشده است. در تهران اگر یک برف و باران بیاید تمامی خیابان‌ها قفل می‌شود و مردم ۵ تا ۶ ساعت در خیابان‌ها در ترافیک سرگردان می‌شوند، حال اگر یک سیل یا زلزله بیاید اصلاً امکان خدمت‌رسانی وجود ندارد. این‌ها تهدیدهای جدی سلامت مردم است که یک بخشی از آن می‌تواند تهدید طرح تحول سلامت هم باشد.
وزیر بهداشت، همواره از بیمه ها به عنوان خطر مهم طرح تحول سلامت نام می برد و معتقد است که اگر حمايت ها كم يا متوقف شود و تكليف قانوني تجميع صندوق هاي بيمه اجرا نشود اين طرح آسيب جدي خواهد ديد.
به اعتقاد او، بیمه ها خریداران خدماتی هستند که در گذشته هم تخلفاتی را انجام می دادند نظیر تاخیر در پرداخت ها و یا کوچک سازی بسته های خدمتی که زمینه را برای دریافت های غیرقانونی فراهم می کردند و موجب افزایش پرداختی از جیب مردم شدند.
وزیر بهداشت نیز در پاسخ به این سئوال که طرح تحول سلامت در چه صورت شکست می خورد، می گوید: فقط بیمه است که می تواند این طرح را شکست دهد.
منتقدان طرح کمک کنند
دکتر ایرج حریرچی معاون کل وزارت بهداشت گفت: از ۶ ماه پیش از منتقدین دعوت کردیم تا با ارائه انتقادات خود بر طرح تحول سلامت ما را در رسیدن هرچه بهتر و بیشتر به اهدافمان کمک کنند.
وی ادامه داد: اهداف اولیه طرح تحول بیش از آنچه که در نظر داشتیم، محقق شد، اما به دلیل محدودیت‌های اعتباری در نیمه دوم سال که در پی کاهش شدید میزان درآمد نفت ایجاد شد، در منابع دولتی دچار مشکل جدی شدیم و قسمت قابل توجهی از دریافت‌هایمان به اواخر اسفند یا امسال موکول شد.
حریرچی ادامه داد: در بخش حضور پزشکان متخصص مقیم در بیمارستان‌های آ‌موزشی، قسمتی از اهداف حاصل نشد که در حال تصحیح این بخش هستیم. همچنین در حوزه حمایت از بیماران صعب العلاج هرچند گام‌های بسیار بزرگی برداشته شد، اما هنوز به ایده آل‌هایمان نرسیده‌ایم که امیدواریم در ادامه این طرح موفقیت‌های بیشتری حاصل شود.
طرح تحول سلامت اتفاق یک ساله نیست
دکتر محمد آقاجانی معاون درمان وزارت بهداشت، معتقد است که طرح تحول نظام سلامت اتفاق گذرا و حادثه یکساله نیست بلکه تغییر روند در نظام ارائه خدمات سلامت با محوریت اقشار متوسط و آسیب‌پذیر است.
به گفته وی، طرح تحول نظام سلامت که از پانزدهم اردیبهشت ۹۳ در سراسر کشور آغاز شد در سال ۹۴ با درخواست دولت و به دستور رئیس جمهور با جدیت استمرار خواهد داشت.
معاون درمان وزارت بهداشت، عنوان داشته است که در سال جاری، ۸ برنامه طرح تحول نظام سلامت در حوزه درمان را ادامه خواهیم داد و برنامه‌های جدیدی نیز در نظر گرفته شده که مهمترین آن در حوزه بهداشت و پرداختن به مردم حاشیه نشین شهرهای بزرگ است.
آقاجانی با بیان اینکه برنامه‌های جدیدی در سال ۹۴ در حوزه درمان اجرا خواهد شد، گفت: مهمترین هدف ما در سال جاری استمرار برنامه‌های سال گذشته و ایجاد اطمینان در مردم که طرح تحول نظام سلامت با قدرت، جدیت و پهنه گسترده‌تری از خدمات در سال ۹۴ و پس از آن ادامه خواهد داشت.