سید ابوالحسن شاهزاده فاضلی- رئیس مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران، با بیان اینکه زیست بانک برای حفاظت از ذخایر ژنتیکی و بهره برداری از این ذخایر است، به خبرنگار مهرگفت: در پانزده فروردین سال ۱۳۸۶ نامه ای از سوی دفتر مقام معظم رهبری(مدظله العالی) به جهاد دانشگاهی مبنی بر راه اندازی زیست بانک جهت حفظ ذخایر زیستی و ژنتیکی در کشور ابلاغ شد که جهاد دانشگاهی هم در این راستا، مطالعات خود را برای راه اندازی زیست بانک در کشور آغاز کردند.
وی افزود: به دلیل اینکه ذخایر زیستی و ژنتیکی بتواند جامعیت بیشتری در سطح کشور داشته باشد، یک روز در طول سال به نام «روز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی» نامگذاری شد. این روز در پانزدهم فروردین هر سال به نام روز ملی حفظ ذخایر زیستی و ژنتیکی نام گرفته است. امسال برای اولین بار، این روز ملی در تقویم به ثبت رسیده است.
فاضلی گفت: وقتی ذخایر ژنتیکی از سوی بالاترین مقام کشور مورد اهمیت قرار می گیرد، بایستی ابعاد آن توسط متخصصان برای عموم جامعه نیزمشخص شود، تا بدین وسیله از سوی مردم هم مورد توجه قرار بگیرد.
راه اندازی زیست بانک در کشور
فاضلی گفت: از سال ۱۳۸۶ برای راه اندازی زیست بانک اقدام شد. فعالیت و مطالعات توسط گروههای تخصصی در چهار حوزه گیاهی، میکروارگانیسم ها، انسانی و جانوری، مولکولی از همان ابتدا آغاز شد که نهایتا در سال ۱۳۸۷ به اتمام رسید . در نهایت مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران در سال ۱۳۸۸ در کشور به همت جهاد گران جهاددانشگاهی افتتاح شد.
ذخیره ۱۹هزار نمونه ژنتیکی وزیستی در زیست بانک کشور
فاضلی عنوان کرد: اکنون درحوزه های گیاهی، میکروارگانیسم ها، انسانی و جانوری، مولکولی، نزدیک به ۱۹ هزار نمونه ژنتیکی با۲۷ کلکسیون در این مرکز ذخیره و به ثبت رسیده است. این نمونه ها با ضوابط مشخص و مدونی در اختیار محققان و فعالان در صنعت زیست فناوری قرار می گیرد. البته هر روز بر تعداد این کلکسیون ها اضافه می شود.
وی با اشاره به اینکه طی چهل سال گذشته، بذرهای ایرانی توسط توریست ها و محققان خارجی از کشور خارج می شده که اینها نمونه های کمیاب ایرانی به شمار می رفتند، خاطرنشان کرد: در حال حاضر توانستیم ، نزدیک به ۸هزار رقم گیاهی از بذرهای ایرانی که به طرق مختلف از کشور خارج شده بودند را به کشور بازگردانیم و تکثیر و نگهداری کنیم.
وی با بیان اینکه شاید ایران از نظر تنوع و نمونه های زیستی، در زمره ۱۰ کشور اول دنیا باشد، گفت: در حال حاضر زیست بانک، در فدراسیون های قابل کشت «wfcc»عضو است که به عنوان یک مرکز بین المللی، با زیست بانک های کشور برای دریافت خدمات و یا حتی ذخیره نمونه زیست بانک ارتباط دارد.
فاضلی در خصوص رتبه ایران از لحاظ ذخایر زیستی و ژنتیکی اظهار داشت: اکنون ایران در آرکی باکتریها، رتبه دوم دراسیا و رتبه چهارم در جهان را به خود اختصاص داده است .
تعامل زیست بانک با ۱۲۰ مرکز تحقیقاتی
رئیس مرکز ذخایر ژنتیکی و زیستی در ادامه افزود: اکنون ۱۲۰ مرکز تحقیقاتی با زیست بانک در ارتباط هستند و خدماتی را از این مرکز دریافت می کنند.
وی گفت: ذخایر زیستی و ژنتیکی، مورد استفاده دو قشر یعنی، محققان برای انجام تحقیقات و کشاورزان برای بهره برداری قرار می گیرد. همچنین نمونه ها در زیست بانک به صورت شناسنامه دار با اطلاعات دقیق قرار دارند.
فاضلی با بیان اینکه مهم ترین ویژگی های ذخایر ژنتیکی، قابلیت تکثیر بودن آنهاست، اظهار داشت: همچنین می توان از زیست بانک، کتابخانه ژنتیک و یا گنج های فنا نا پذیر یاد کرد.
اهمیت بیشتر به ذخایر ژنتیکی توسط زیست بانک
وی افزود: کشور ما به دلیل شرایط آب و هوایی، از لحاظ زیستی و جانوری، میکروارگانیسم ها و رویش گیاهان منحصر به فرد تنوع بالایی دارد، از این رو باید زیست بانک در کشور بیشتر مورد توجه قرار گیرد و توسعه تحقیقات، بهره برداری از اقلیم نیز جز کارهای ضروری کشور به شمار رود.
وی افزود: با توجه به اینکه تا قبل از به وجود آمدن زیست بانک به صورت منسجم بر روی ذخایرزیستی و ژنتیکی مطالعاتی صورت نگرفته و اکثر تحقیقات به صورت جسته گریخته انجام می شده، وجود زیست بانک در کشور ضروری است.
در حال حاضر زیست بانک به فرصتی تبدیل شده تا سازمانها اهمیت بیشتری به ذخایر ژنتیکی و زیستی بدهند و تحقیقات خود را در زمینه ژنتیک افزایش دهند.
ضرورت توسعه زیست بانک در کشور
فاضلی با تاکید بر اینکه زیست بانک در کشور باید توسعه پیدا کند، عنوان کرد: بهره گیری از ذخایر ژنتیکی و زیستی می تواند یکی از پایه های اقتصاد دانش بنیان بر پایه اقتصاد غیر نفتی باشد.این ذخایر می تواند جانشین ذخایر نفتی در صادارت باشد. همچنین می توان دهها برابر صادرات نفت، از این ذخایر بهره برد، که البته این نوع توسعه نیازمند عزم و حمایت های جدی است.
فاضلی در خصوص برنامه های خود در زیست بانک توضیح داد و گفت: در حال حاضر،می توانیم ظرف ۵ سال اینده، نمونه های زیستی و ژنتیکی را به ۵برابر برسانیم که این موضوع مستلزم حمایت دولت از لحاظ بودجه ای است.
وی با بیان اینکه زیست بانک یک کار زیرساختی است، گفت: تا کنون به دلایل مشکلات بودجه ای کشور، حداقل امکانات در اختیار ما قرار گرفته است ولی امیدواریم که در دولت تدبیر و امید از نظر بودجه ای بیشتر مورد حمایت قرار بگیریم تا این توسعه را در زمینه ذخایر زیستی و ژنتیکی داشته باشیم.
وی با بیان اینکه حمایت از زیست بانک ها باید به صورت توسعه ای باشد،عنوان کرد:زیست بانک نقش کتابخانه را دارد و باید در دسترس باشد و روز به روز بر تعداد نمونه هایش اضافه شود تا به راحتی در اختیار محققان قرار گیرد.
وی تاکید داشت: نباید زیست بانک به سمت انتفاعی پیش برود چراکه انتفاعی شدن می تواند محدودیت هایی را ایجاد کند.
فاضلی افزود: زیست بانک به عنوان یک کتابخانه تحقیقاتی باید مورد توجه ویژه و سوبسیدهای خاص دولت قرار گیرد وگرنه با سقوط زیست فناوری در کشور مواجه می شویم و اگر زیست بانک حمایت نشود صنعت زیست فناوری در کشور متوقف می شود. صعود صنعت زیست فناوری با حمایت بی دغدغه از زیست بانک هاست. همچنین ذخایر ژنتیکی می تواند نقش مهمی در توسعه کشور داشته باشد.
مهر