احتمال بازنگری در توافق ایران پس از اوباما

روزنامه واشنگتن پست در مقاله ای در خصوص شکل گیری توافق هسته ای با ایران نوشت، گرچه ما مدت زیادی است که از مذاکرات با ایران و همین طور توافق موقت هسته ای حمایت کرده ایم ولی در خصوص برخی نگرانی های مطرح شده در خصوص توافق هسته ای جامع با ایران، هم عقیده هستیم.

مسائلی که توسط مقام هایی از جمله هنری کیسینجر وزیر خارجه اسبق آمریکا گرفته تا تیموتی کین سناتور دموکرات ویرجینیا، مطرح شده است را می توان در سه نکته خلاصه کرد:

نخست، روندی که با هدف حذف قابلیت و توانایی بالقوه ایران برای تولید سلاح های هسته ای آغاز شده بود، یک طرح تغییر یافته تا این قابلیت را محدود یا تعدیل کند.

دوم، در خط مشی مذاکرات، دولت اوباما حاضر نشده است تا با افزایش تلاش‌های ایران برای گسترش نفوذ خود در منطقه خاورمیانه مقابله کند و به نظر می رسد واشنگتن حاضر شده تا ایران را به عنوان یک قدرت منطقه ای قبول کند، حتی اگر این مساله به قیمت مخالفت با اسرائیل و سایر متحدان آمریکا باشد.

و در نهایت، دولت اوباما نشان داده است که به دنبال اجرای هر توافقی با ایران است که شامل لغو تحریم هایی است که در ابتدا از سوی کنگره علیه ایران اعمال شده است، و قصد دارد این توافق را بدون در نظر گرفتن رای کنگره، اجرا نماید. این توافق برای برطرف کردن نگرانی های مربوط به گسترش سلاح های هسته ای و امنیت ملی آمریکا فاصله زیادی خواهد داشت و رئیس جمهور آمریکا در حالی که کمتر از دو سال دیگر به پایان زمامداریش باقی مانده، قصد دارد آن را به صورت یکجانبه اجرا کند.

نخستین و گسترده ترین مساله توسط هنری کیسینجر در سخنانی در کمیته خدمات مسلح سنا مطرح شده است. کیسینجر تاکید کرد: مذاکرات به عنوان تلاشی چند جانبه با رهبری اتحادیه اروپا آغاز شد و 6 کشور عضو شورای امنیت نیز با هدف جلوگیری از توانایی ایران برای توسعه یک گزینه هسته‌ای، از این مذاکرات حمایت کردند. گرچه این مذاکرات چند جانبه ادامه دارد ولی ظاهرا به نظر می رسد این مذاکرات لزوما تبدیل به گفتگوها بین ایران و آمریکا بر سر افق قابلیت هسته ای ایران، نه موجودیت آن، تبدیل شده است.

مذاکراتی که یک روز با هدف حذف قابلیت غنی سازی اورانیوم ایران آغاز شده بود، اکنون به نظر می رسد دولت آمریکا آماده شده است تا زیر ساخت هزاران سانتریفیوژ ایرانی را قبول کند. این توافق اعلام می کند که هدف محدود سازی و کنترل اساس صنعت هسته ای است، بنابر این ایران نمی تواند مواد مورد نیاز برای تولید کلاهک هسته ای را در کمتر از یک سال تولید کند. همان طور که تعدادی از سناتورها به این مساله اشاره کرده اند، چشم انداز توافق، ایران را به قدرت هسته ای تبدیل خواهد کرد و در عین حال از نظر تئوری به جهان این فرصت را می دهد که به این سئوال پاسخ دهد که آیا تهران ساخت یک سلاح هسته ای را انتخاب می کند. حتی اگر این محدودیت ها چند سال نیز علیه ایران اعمال شود، پس از آن تهران برای توسعه مواد هسته ای مورد نیاز برای تولید بمب، آزاد خواهد بود.

کیسینجر در این باره گفت: چنین توافقنامه ای به احتمال زیاد موجب خواهد شد تا سایر کشورهای منطقه از جمله عربستان سعودی، مصر و ترکیه نیز به دنبال تطبیق دادن قدرت خود با ایران باشند. تاثیر این توافقنامه این خواهد بود که مذاکرات را از جلوگیری از گسترش سلاح در منطقه به سوی مدیریت آن سوق خواهد داد.

یک مساله مرتبط این است که آیا می توان مانع از تقلب ایران در قالب هر توافقنامه ای برای دستیابی به بمب اتمی به صورت پنهانی شد. تیموتی کین سناتور آمریکایی به این مساله اشاره می کند که تلاش آمریکا برای مذاکره در خصوص پایان دادن به برنامه هسته ای کره شمالی، پس از آنکه پیونگ یانگ به صورت مخفیانه تاسیسات هسته ای خود را گسترش داد، عملا با شکست روبرو شده است. وی گفت: در خصوص ایران، کشوری که ثابت کرده به شدت غیر قابل اعتماد است، نتیجه پایانی چیزی شبیه به وضعیت کره شمالی خواهد بود.

دولت آمریکا در یک برهه مذاکرات هسته‌ای را جدا از مسأله حمایت ایران از تروریسم، تلاش های ایران برای تسلط بر خاورمیانه عربی و هدف اعلام شده برای نابودی اسرائیل، ترسیم نمود. ولی در حالی که مذاکرات ادامه دارد، آقای اوباما به آیت الله خامنه ای رهبر ایران اطمینان داده است که دو کشور منافع مشترکی در منطقه دارند و کاخ سفید از اقداماتی که واشنگتن را یک دشمن در نظر ایران جلوه دهد، خودداری کرده است- مثل حمایت از اقدام نظامی علیه دولت بشار اسد در سوریه-.

تیموتی کین در ادامه گفت: ایرانی ها هم اکنون در فعالیت هایی که با هدف بی ثبات کردن دولت های مورد حمایت آمریکا از بحرین گرفته تا مراکش، دست دارند. یک گروه شبه نظامی مورد حمایت تهران، اخیرا دولت یمن را که مورد حمایت آمریکا بود، سرنگون کرده است. علاوه بر تلاش ایران برای تسلط منطقه ای، اوباما ظاهرا آماده است تا برای ایران در عراق، سوریه، لبنان و فراتر از آن، جایگاهی را قائل شود. سیاستی که از سوی اسرائیل، عربستان سعودی، اردن و ترکیه و سایر متحدان آمریکا در منطقه یک تهدید تلقی می شود.

در حالی که روسای جمهور آمریکا سیاست های خارجی را اعلام و اجرا می کنند ولی این مساله اهمیت زیادی دارد که تغییرات بزرگ با حمایت کنگره و کشور همراه باشد چرا که در غیر این صورت، این تغییرات چندان ثبات نخواهد داشت.

با این حال، آنتونی بلینکن معاون وزیر خارجه آمریکا در نشست سنا تاکید کرده است که دولت تمایل دارد تا هر گونه رای گیری کنگره در خصوص توافق با ایران را به صورت نامحدود، به تاخیر بیندازد. این خط مشی یکجانبه اوباما، می تواند حتی موجب مخالفت قوی ترین حامیان وی در کنگره شود. این مساله بدان معناست که توافق با ایران، ممکن است تنها ظرف چند ماه پس از پایان دوره ریاست جمهوری اوباما، توسط رئیس جمهور بعدی مورد بازنگری قرار گیرد.