حضور ایران در مرزهای عربستان سعودی

به نقل از "رادیوزمانه" هر تغییر بالقوه‌ای در مناسبات ایران و عربستان در دوره پادشاهی ملک سلمان بتوان تصور کرد، بعید است در رقابت راهبردی دو کشور در خاورمیانه دگرگونی معناداری حاصل شود. ملک سلمان به احتمال زیاد میراث ملک عبدالله برادر ناتنی‌اش را در مهار ایران و شیعیان در جهان اسلام و تلاش برای کسب برتری در معادلات خاورمیانه ادامه خواهد داد.

 

البته خصلت محافظه‌کار حاکم بر دربار سعودی اجاره رویارویی مستقیم نداده است و عربستان کوشیده تا جنگی نیابتی با جمهوری اسلامی داشته باشد. جمهوری اسلامی نیز مصلحت دانسته‌اند تا به سمت تقابل علنی و نبرد رو در رو با عربستان حرکت نکنند اما در عین حال حوزه نفوذ خود در منطقه را افزایش دهد. رقابت راهبردی ایران و عربستان سویه‌های متعدد سیاسی، نظامی، برتری‌طلبی منطقه‌ای، ژئو اکونومیک، ژئو پلتیک و مذهبی دارد.

 

 

اکنون محور اصلی رقابت بر ر گسترش نفوذ ایران در سوریه، لبنان، عراق،فلسطین، یمن و بحرین است. حکام سعودی به دلیل انکه مکه و مدینه در سرزمین آنها قرار دارد، خواهان اداره جهان اسلام و به عهده گرفتن نقش رهبری هستند. این میل تا کنون با موانعی چون پان عربیسم، کمونیسم، اسلام‌گرایی ایدئولوژیک، اسلام‌گرایی جهادی، تمایل تاریخی ایران در بسط نقوذ خود در خاورمیانه، سکولاریسم و شیعه‌گرایی ایدئولوژیک برخورد کرده است.

 

  در مقطع کنونی، حکام و تصمیم‌گیران اصلی در عربستان سعودی نسبت به جمهوری اسلامی و قدرت گرفتن شیعیان بیشتر احساس خطر می‌کنند. از دید آنان شیعیان در تحلیل آخر وابسته به ایران بوده و قابل اعتماد نیستند. ویژگی ایدئولوژیک جمهوری اسلامی و داعیه آن در نفی حکومت‌های پادشاهی عرفی و همچنین زعامت جهان اسلام و مشروعیت‌زدائی از آل‌سعود به دلیل ائتلاف با غرب، باعث شده تا مهار حکومت ایران بیش از پیش به اولویت در سیاست خارجی عربستان بدل شود.

 

عربستان در سوریه و عراق کارت‌های زیادی برای بازی ندارد و تقریبا بازی را به حکومت ایران باخته است. در لبنان نیز موقعیت نسبتا مستحکم حزب‌الله در ساختار سیاسی عرصه را برای نقش‌آفرینی عربستان تنگ ساخته است. اما در این میان بحرین و یمن وضعیت متفاوتی دارند. این دو کشور هنوز در وضعیت انتقالی و نامعینی بسر می برند و عربستان نسبت به گسترش نفوذ ایران در خلیج فارس مقاومت و حساسیت بیشتری نشان می‌دهد. دخالت نظامی عربستان در بحرین و سکوت غرب در کنار سیاست سرکوب خشن حکومت بحرین باعث شد تا جنبش اعتراضی این کشور با محوریت شیعیان با ناکامی مواجه شود.

 

دولت بحرین اگر چه توانسته است نیرو های خواهان دمکراسی و حقوق بشر و مخالف تبعیض‌های قومی و مذهبی را ضعیف کند اما در سرکوب کامل آنها ناکام بوده است. حکومت آل خلیفه با محاکمه روحانیونی چون شیخ سلمان و شیخ جد حفصی می‌خواهد با تنگ کردن محاصره بر شیعیان آنها را به دست کشیدن از اعتراضات سوق دهد و همچنین در برابر نفوذ جمهوری اسلامی ایران بازدارندگی ایجاد کند. جنگ قدرت ایران و عربستان در بحرین در دو مدار مجزا در حال جریان است. ایران نفوذش در جامعه و بین مخالفان را گسترش می‌دهد و عربستان سعودی نیز به تثبیت هر چه بیشتر وزنش در حکومت می‌اندیشد.

 

  اما اگر جنگ قدرت ایران و عربستان سعودی در یمن و بحرین به گسترش نفوذ جمهوری اسلامی بینجامد آنگاه امکان اتخاذ اقدامات تهاجمی‌تر از سوی عربستان وجود دارد. در غیر این صورت موازنه قوای کنونی دچار تغییر نمی‌شود. در مقایسه با دهه گذشته، ایران حضور ملموس‌تری در مرزهای عربستان یافته است.