در ساختگاه بوشهر علاوه بر ظرفیت 5هزار مگاوات.عوامل دیگری ازجمله ملاحظات پدافندی را داراست.

پس از امضای پروتکل الحاقی به موافقتنامه بین ایران و روسیه در خصوص همکاری در احداث نیروگاه اتمی که در تاریخ 3 شهریورماه 1371 به امضاء رسیده بود و همچنین امضای یادداشت تفاهم بین سازمان انرژی اتمی ایران و شرکت روس اتم در خصوص گسترش همکاری در زمینه استفاده صلح آمیز از انرژی هسته ای، برآن شدیم تا با آقای دکتر احمدیان معاون نیروگاهی و مدیرعامل شرکت تولیدوتوسعه انرژی اتمی ایران مصاحبه ای* در این خصوص داشته باشیم.

آقای دکتر لطفاً در خصوص کلیات یادداشت تفاهم و پروتکل الحاقی منعقدشده بین ایران و روسیه توضیح دهید؟

در جریان سفر رئیس سازمان به روسیه، سه سند همکاری به امضاء رسید. یکی از این سندها یک پروتکل الحاقی است به پروتکلی که در سال1992 بین سازمان انرژی اتمی ایران و سازمان انرژی اتمی روسیه برای احداث چهار واحد نیروگاه اتمی در بوشهر منعقدشده بود. با توجه به اینکه در طول این سال ها تغییراتی در رژیم های حقوقی بین المللی در رابطه با نیروگاه های هسته ای اتفاق افتاده است، مناسب بود که برای واحدهای جدید، بعضی از مفاد پروتکل سال1992 به روز شود. در همین رابطه یک پروتکل الحاقی تنظیم شد. در پروتکل جدید، همکاری درازمدت ایران و روسیه برای احداث 8 نیروگاه هسته ای پیش بینی شده است و همچنین در رابطه با چگونگی مسئولیت های ناشی از حوادث هسته ای، پیش بینی های لازم به عمل آمده است. به دنبال امضای این پروتکل، قراردادی نیز بین شرکت «تولیدوتوسعه انرژی اتمی ایران» و شرکت «اتم استروی اکسپورت» برای احداث دو واحد نیروگاه 1000مگاواتی در بوشهر به امضاء رسید. در این قرارداد پیش بینی شده که اگر طرف ایرانی مایل باشد و طرف روسی امکانات مناسبی را ازنظر تأمین مالی پروژه های بعدی ارائه نماید، با شرایط همین قرارداد بتوان برای احداث دو واحد دیگر هم قدم هایی را برداشت.

سند سومی که بین سازمان انرژی اتمی ایران و شرکت دولتی روس اتم به امضاء رسید، سند همکاری در حوزه چرخه سوخت هسته ای است. این پروتکل، پروتکل بسیار مهمی به شمار می آید که در جای خود، مسئولان ذی ربط در خصوص آن اطلاع رسانی خواهند کرد.

در خصوص قرارداد احداث واحدهای جدید درعین حال که در پروتکل امضاءشده بین سازمان و شرکت روس اتم، احداث نیروگاه های جدید به صورت «کلید در دست» پیش بینی شده، ولی در قرارداد، امکانات بسیار مناسبی برای حداکثر استفاده از قابلیت های صنعتی کشور در احداث این واحدها به عمل آمده است. ازجمله اینکه بخشی از کارهای آماده سازی سایت در ابتدا توسط طرف ایرانی انجام می شود، پیمانکار موظف است که بخشی از مبلغ قرارداد را به ریال تبدیل و از خدمات شرکت های ایرانی در قالب قراردادهای ریالی استفاده نماید و همین طور متعهد شده است که حداقل 10درصد قیمت قرارداد فعلی را در قالب قراردادهایی که به صورت ارزی با شرکت های ایرانی می بندد، هزینه کند.

به این ترتیب از توانمندی های داخلی استفاده خوبی به عمل خواهد آمد. ولی مهم ترین موضوعی که در این حوزه پیش بینی شده، این است که بعد از انجام طراحی پایه نیروگاه، این طراحی برای بررسی و تأیید در اختیار طرف ایرانی قرار می گیرد. در این مرحله شرکت تولیدوتوسعه فرصت دارد هر بخشی از فعالیت ها را که فکر می کند، شرکت های ایرانی توانمندی انجام آن را دارند، از دل قرارداد اصلی خارج کند و پیمانکار متعهد شده با همان قیمتی که در قرارداد پیش بینی شده، این فعالیت ها توسط شرکت های ایرانی و با نظارت طرف روسی به انجام برسد. این فرصت بسیار ذی قیمتی است که ما بتوانیم از توانمندی های گسترده ای که در کشور وجود دارد در جهت احداث واحدهای جدید استفاده نماییم. در همین رابطه، برنامه ریزی های وسیعی توسط شرکت تولیدوتوسعه برای به کارگیری قابلیت هایی که در داخل و خارج سازمان انرژی اتمی در این راستا وجود دارد، انجام می گیرد که امیدواریم مجموع این فعالیت ها باعث شود سهم استفاده از توانمندی های داخل کشور و ارتقای این توانمندی ها در فرآیند احداث نیروگاه های جدید، قابل توجه باشد.

ما در تأمین سوخت هسته ای به خودکفایی رسیده ایم، همکاری روس ها در این زمینه برای چیست؟

در عین حال که جمهوری اسلامی ایران قدم های بسیار مهم و ارزنده ای را در چرخه سوخت هسته ای برداشته و در بعضی از حلقه های این چرخه مثل غنی سازی، توانمندی های جمهوری اسلامی ایران در سطح بسیار بالایی است و برای بعضی از انواع سوخت مثل سوخت راکتور تهران، سازمان موفق شد تا آخرین مرحله که ساخت صفحه های سوخت می باشد پیش برود، ولی در ارتباط با سوخت راکتورهای قدرت به دلیل پیچیدگی هایی که وجود دارد به طور طبیعی اگر بتوانیم از همکاری و مشارکت کشورهای دارای فناوری در این حوزه استفاده کنیم رسیدن به هدف نهایی برای ما سهل تر، ارزان تر و سریع تر خواهد بود. درعین حال اگر این همکاری ها هم به هر دلیل انجام نشود، متخصصان ایرانی نشان داده اند که می توانند مشکل را به تنهایی حل کنند، اما به طور طبیعی با یک مقدار زمان بیشتر و هزینه بالاتر.

این پروتکلی که در رابطه با همکاری در چرخه سوخت به امضاء رسیده این امکان را برای ما فراهم می نماید که بعد از مذاکرات تکمیلی و تعیین جزئیات بتوانیم از همکاری کشور روسیه در جهت تأمین سوخت راکتورهای قدرت استفاده کنیم.

تأمین سوخت هسته ای برای نیروگاه های جدید است یا سوخت نیروگاه بوشهر را نیز دربر می گیرد؟

در رابطه با واحد یکم نیروگاه اتمی بوشهر، طبق توافقاتی که با طرف روس داریم حداقل به مدت ده سال روس ها متعهد هستند سوخت نیروگاه را تأمین کنند، البته بعدازآن هم تقریباً مطمئن هستیم که مشکلی ازنظر تأمین سوخت از منبع روسی نخواهیم داشت ولی طبیعی است که هم برای نیروگاه اتمی بوشهر (برای دوره های بعدی سوخت گذاری) و هم برای نیروگاه های جدید بخواهیم از توانمندی های داخل کشور استفاده کنیم و حداقل شرایطی را ایجاد کنیم که برای تأمین سوخت نیروگاه ها، کشور هیچ گاه احساس نکند که تحت فشار است و همیشه یک گزینه معقول ازنظر تأمین سوخت در داخل دراختیار داشته باشد و بتواند با درنظرگرفتن مجموع شرایط فنی، اقتصادی و سیاسی تصمیم بگیرد که مقرون به صرفه ترین راه برای تأمین سوخت چیست. آیا به طور کامل از داخل باشد یا از خارج و یا در قالب همکاری های مشترک؟ تلاش براین است که این گزینه ها همه برای کشور باز باقی بماند تا کشور بتواند بهترین تصمیم را برای تأمین سوخت نیروگاه های هسته ای خود بگیرد.

احداث نیروگاه های جدیدی که در پروتکل آمده است، در چه مرحله ای هستند؟ آیا در همان سایت نیروگاه اتمی بوشهر خواهد بود؟

واحدهای جدیدی که در پروتکل آمده است در سایت نیروگاه اتمی بوشهر احداث خواهند شد. اطلاع دارید که زیرساخت های قابل توجهی در بوشهر برای احداث واحدهای هسته ای ایجادشده است. طبعاً استفاده از این زیرساخت ها برای واحدهای بعدی باعث صرفه جویی قابل ملاحظه ای در هزینه های آماده سازی ساختگاه نیروگاه خواهد شد. همچنین مجاورت این واحدها در کنار واحد یکم، امکان استفاده از خدمات متخصصان ایرانی و نیز امکان استفاده از تجهیزاتی که برای تعمیرات این واحدها مورد نیاز است، آسان تر می کند. همچنین امکان استفاده از برخی خدمات مشترک مثل آتش نشانی را فراهم خواهد کرد که باعث خواهد شد هزینه سربار احداث نیروگاه های هسته ای کاهش پیدا کرده و بتوانیم عملکرد اقتصادی مناسب تری را در رابطه با تولید برق هسته ای داشته باشیم.

مشارکت با شرکت های ایرانی به چه صورت خواهد بود؟

در قرارداد احداث واحدهای جدید، ظرفیت بسیار مناسبی برای استفاده از این توانمندی ها پیش بینی شده است. البته این واقعیت را هم باید درنظر داشته باشیم که احداث ساختمان ها و نصب تجهیزات در یک نیروگاه هسته ای، یک فعالیت بسیار سطح بالا ازنظر فناوری است و انتظار می رود شرکت هایی که وارد این فعالیت می شوند استانداردهای بالای ایمنی و صنعتی را رعایت کنند و ازنظر زمان بندی در انجام کارها بتوانند خودشان را با زمان بندی تکمیل واحد تطبیق دهند. همچنین ازنظر قیمت نیز بتوانند قیمت های رقابتی و قابل قبولی را عرضه نمایند. در بعضی از حوزه ها هم شاید نیازمند به حمایت از این شرکت ها باشیم که سازمان انرژی اتمی ایران برنامه هایی را برای تامین بسترهای حمایتی از شرکت هایی که بخواهند در احداث واحدهای جدید مشارکت داشته باشند در دست تهیه دارد. تصور می کنم به این ترتیب ما در فرآیند احداث واحد2 و بخصوص واحد3 شاهد مشارکت بسیار چشمگیر شرکت های ایرانی باشیم.

آیا تصمیم ندارید واحد 2، نیروگاه اتمی بوشهر که به دلیل عدم انجام تعهدات آلمان نیمه تمام مانده را تکمیل کنید؟

تکمیل اولین واحد نیمه تمام با تحلیل های متفاوت کارشناسی مواجه بوده است و بعضاً این دیدگاه هم وجود دارد که شاید اگر ما بجای تکمیل این واحد نیمه تمام یک واحد را از ابتدا شروع می کردیم، ارزان تر و سریع تر به هدف می رسیدیم. با این تجربه، موضوعیتی برای تکمیل واحد دوم وجود ندارد، بخصوص اینکه در طول این سال ها صنعت هسته ای تجربیات جدیدی را کسب کرده و استانداردهای جدیدی حاکم شده است و عملاً امکان استفاده ازآنچه به عنوان واحد دوم نیروگاه اتمی بوشهر از طرح آلمان باقی مانده، وجود ندارد. همکاران ما در حال بررسی این موضوع هستند که از این ساختمان ها و امکاناتی که وجود دارد چگونه می توانند به بهترین شکل استفاده کنند. بعضی تجهیزات در واحد یکم قابل استفاده و بعضی از ساختمان ها با تغییر کاربری درحال استفاده است.

در برخی خبرها صحبت از قرارداد احداث 8واحد نیروگاه اتمی توسط روس ها شده است، لطفاً توضیح بفرمایید که توافق و قرارداد برای چند واحد نیروگاه است؟

در پروتکل همکاری که بین ایران و روسیه به امضاء رسید، یک افق بلندمدت برای همکاری در نظر گرفته شده است. در این افق بلندمدت، امکان احداث 8واحد نیروگاه اتمی درصورتی که کارفرما مایل باشد، پیش بینی شده است. این به مفهوم اینکه ما حتماً 8واحد خواهیم ساخت نیست. درصورتی که در ارتباط با پروتکل سال 1992 پیش بینی احداث 4واحد شده بود که درنهایت فقط منجر به تکمیل واحد یکم شد. پس بستگی به این نکته دارد که در آینده پیشنهادات طرف روس برای واحدهای جدید ازنظر شرایط فنی، قیمت و نحوه تأمین مالی پروژه ها به چه شکل باشد. امکانات کشور ازنظر استفاده از سایر کشورهای دارای فناوری، به چه شکل باشد. درمجموع، طبعاً سازمان آنچه را به عنوان مصلحت ملی ما اقتضاء می کند، استفاده خواهد کرد. به طور مشخص، امکان احداث 8واحد که در این سند پیش بینی شده، برای ما یک فرصت است. یعنی طرف روس متعهد شده است که اگر ما مایل بودیم و درخواست کردیم تا هشت واحد با ما همکاری کند ولی به مفهوم ایجاد تعهد برای ما که واحدهای جدید را حتماً با روس ها بسازیم نمی باشد این بستگی به شرایطی دارد که در آینده وجود خواهد داشت.

ساختگاه بوشهر ازنظر فضا، امکان احداث 2واحد دیگر، علاوه بر این 2واحد جدیدی که با روس ها قرارداد بسته شده است را دارد. یعنی تا ظرفیت 5هزار مگاوات. علاوه بر این عامل، عوامل دیگری مثل آمادگی شبکه سراسری برق برای جذب این توان، ملاحظات پدافند، ملاحظات اقتصادی و اجتماعی، اینها در مجموع باید تصمیم گیری شود. سازمان انرژی اتمی ایران در اجرای مسئولیت های قانونی خود، ساختگاه های متعددی را در کشور شناسایی نموده است. این ساختگاه ها به خاطر دسترسی به آب، عمدتاً در حاشیه سواحل جنوبی کشور هستند. مطالعات تکمیلی در ارتباط با این ساختگاه ها در دست انجام است و به احتمال زیاد به غیر از این 2واحدی که در بوشهر توافق شده و ساخته خواهد شد، نیروگاه های بعدی در ساختگاه های جدید احداث خواهند شد.