ترفند جدید غربی‌ها برای تعلیق طولانی‌تر برنامه هسته‌ای ایران

ظرفیت گریز هسته‌ای از نگاه غربی‌ها به مدت زمان لازم برای به دست آوردن اورانیوم غنی‌شده کافی جهت استفاده یک بمب هسته‌ای گفته می‌شود. آمریکایی‌ها تلاش دارند با تضعیف توان غنی‌سازی ایران در چارچوب مذاکرات هسته‌ای، تا حد ممکن نقطه گریز را طولانی‌تر کنند تا به زعم خود فاصله میان عزم ایران برای ساخت بمب تا تحقق این هدف را به حداکثر برسانند.

ظرفیت گریز هسته‌ای هم‌اینک مهمترین مسئله مورد مناقشه در مذاکرات هسته‌ای میان ایران و 6 قدرت جهانی است. گفتنی است اساسا نقطه گریز هسته‌ای، مفهوم جدیدی است که غربی‌ها در مذاکرات با ایران و با هدف افزایش قدرت چانه‌زنی ابداع کرده‌اند و چنین مفهومی در مسائل هسته‌ای وجود نداشته است.

در همین حال، انجمن کنترل تسلیحات آمریکا در گزارش خود مفهوم جدیدی را خلق کرده و از «نقطه گریز موثر» effective breakout سخن گفته است. این اندیشکده مقصود خود از نقطه گریز موثر را «مدت زمان لازم برای ایجاد یک زرادخانه قابل اعتنای هسته‌ای» تعریف کرده است.

انجمن کنترل تسلیحات آمریکا پس از توصیف مفهوم جدید فوق، خواسته مدنظر آمریکا را نیز لو داده است: باید در مذاکرات، نقطه گریز موثر نیز مدنظر قرار گیرد تا در توافق جامع هسته‌ای، تعادل مناسبی میان امتیازات و محدودیت‌ها ایجاد شود.

از نگاه این اندیشکده، افزایش نقطه گریز هسته‌ای ایران به یک فاصله زمانی مدنظر غربی‌ها، برای پیشگیری از دستیابی ایران به بمب هسته‌ای کافی نیست.

این اتاق فکر آمریکایی مدعی است تعریفی که تاکنون از نقطه گریز هسته‌ای ارائه شده (به دست آوردن ذخایر اورانیوم غنی‌شده کافی برای استفاده یک بمب هسته‌ای)، یک تعریف محدود و ناکافی است و اهداف غربی‌ها را از مذاکرات با ایران برآورده نمی‌سازد.

بر این اساس، این مرکز با ابداع نقطه گریز موثر، بر ضرورت کنترل سایر لوازم و ظرفیت‌های ساخت بمب هسته‌ای در توافق جامع با ایران، تاکید کرده است.

انجمن کنترل تسلیحات آمریکا با استناد به گزارش برآورد اطلاعات ملی جامعه اطلاعاتی آمریکا در سال 2007، مدعی است ایران از زیرساخت صنعتی و دانش فنی ساخت مواد لازم برای بمب هسته‌ای برخوردار است و اگر بخواهد بمب بسازد قادر به این کار هست.

این مرکز در ادامه ادعای خود اظهار داشته از آنجا که طبق برآوردهای اطلاعاتی، ایران به احتمال زیاد به طور مخفیانه به دنبال ساخت بمب هسته‌ای خواهد رفت، طبیعتا از تاسیساتی که تاکنون به آژانس معرفی کرده، برای این مقصود بهره نخواهد برد.

انجمن کنترل تسلیحات آمریکا سپس با تشریح مراحل لازم برای ساخت بمب هسته‌ای نوشته است: یک برنامه فرضا مخفی برای ساخت بمب هسته‌ای شامل مراحلی چون تولید اورانیوم غنی‌شده موردنیاز بمب در تاسیسات مخفی، طراحی و ساخت کلاهک بمب به طور مخفیانه، تلفیق و آزمایش هسته‌ای است. برخی از این مراحل می‌تواند قبل از تولید و انباشت اورانیوم غنی‌شده موردنیاز، تکمیل شود و برخی نیز باید پس از آن اجرایی شود.

پس از تشریح مراحل فوق، انجمن تسلیحات آمریکا اینگونه نتیجه‌گیری کرده که ایران می‌تواند سایر مراحل لازم برای ساخت بمب هسته‌ای را به طور مخفیانه انجام دهد و جامعه جهانی را با یک سورپرایز بزرگ مواجه کند و آنها را در مقابل عمل انجام‌شده قرار دهد: آزمایش بمب هسته‌ای!

این مرکز برآورد کرده که اگر ایران از تمامی 10200 سانتریفیوژ نسل اول خود و از موجودی 7800 کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده با غنای پایین موجودش نیز استفاده کند، طی دو تا 3 ماه می‌تواند 25 کیلوگرم هگزافلوراید اورانیوم مورد نیاز یک بمب هسته‌ای را تامین کند. اما اگر ایران، موجودی اورانیوم غنی‌شده خود را کنار بگذارد، آنگاه یک سال برای تولید سوخت بمب هسته‌ای فرصت دارد.

اما انجمن تسلیحات آمریکا معتقد است فاصله زمانی فوق برای نقطه گریز هسته‌ای ایران، یک محاسبه گشاده‌دستانه است و ممکن است باعث محاسبات نادرست غربی‌ها شود، زیرا تعریف رایج نقطه گریز هسته‌ای، تمامی فرآیند ساخت بمب را پوشش نمی‌دهد. بنابراین باید از مفهوم دقیق‌تر نقطه گریز موثر استفاده کرد. طبق این مفهوم جدید، ایران برای ساخت بمب هسته‌ای و به دست آوردن توانمندی ایجاد تهدید هسته‌ای باید چند مرحله را بگذراند که یکی از آنها غنی‌سازی اورانیوم است؛ مراحل دیگر همان طراحی و ساخت کلاهک هسته‌ای و آزمایش هسته‌ای است.

نکته دیگری که در این گزارش ذکر شده، این است که اگر ایران به دنبال ساخت بمب هسته‌ای باشد، می‌داند که به هر حال روزی غربی‌ها از آن مطلع خواهند شد و شاهد واکنش‌های شدید آنها خواهد بود. بنابراین معقول نیست که فرضا ایران با تهیه مقدمات ساخت صرفا یک بمب هسته‌ای، محدودیت‌های گسترده غربی‌ها را تحمل کند. از این رو، احتمال بیشتر می‌رود که اگر ایران به دنبال ساخت بمب هسته‌ای باشد، ترجیح می‌دهد چندین بمب بسازد، نه یکی. ریسک آزمایش بمب را هم باید لحاظ کرد. بنابراین برای ساخت هم‌زمان چند بمب هسته‌ای، ایران نیازمند سوخت بیشتری است و این بدین معنا است که نقطه گریز واقعی بیش از زمان محاسبه شده برای یک بمب خواهد بود.

این مرکز برای پیشگیری از چنین فرضیه‌ای، درخواست کرده که در متن توافق جامع هسته‌ای بایستی بازرسی‌های بسیار گسترده از تمامی نقاط مدنظر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی حتی تاسیسات اعلام نشده از سوی ایران گنجانده شود تا هر نوع فعالیت مشکوک مرتبط با ساخت بمب هسته‌ای خصوصا مراحل غیر از غنی‌سازی افشا شود. هدف از این بازرسی‌ها فقط شناسایی فعالیت‌های غنی‌سازی ایران نخواهد بود، بلکه شناسایی مراحل مکمل ساخت بمب خواهد بود، همچون موشک‌های بالستیک.

انجمن تسلیحات آمریکا با اشاره به فناوری‌های پیشرفته این کشور در ردیابی آزمایش‌های هسته‌ای در جهان و همینطور سیستم ارزیابی بین‌المللی برای پایش تعهد کشورها به پیمان سی.تی.بی.تی، اینطور نتیجه گرفته که حتی اگر ایران به طور مخفیانه بمب هسته‌ای بسازد، مخفی نگه داشتن آزمایش بمب هسته‌ای از آمریکا ممکن نیست. بنابراین اگر فرضا ایران به طور مخفیانه بمب هسته‌ای بسازد برای جلوگیری از آگاهی آمریکا از آزمایش آن خودداری خواهد کرد بنابراین مجبور است سوختی بیش از مقدار مورد نیاز بمب‌های خود تولید کند تا ریسک عدم آزمایش و خطاهای احتمالی را جبران نماید که این مسئله سبب افزایش بیشتر نقطه گریز هسته‌ای خواهد شد.

در مجموع انجمن تسلیحات آمریکا با توضیحات فوق، این پیشنهاد را به کشورهای غربی ارائه کرده که باید زمان گریز هسته‌ای را طولانی‌تر از آنچه که تاکنون محاسبه می‌شد، در نظر بگیرند. افزایش زمان گریز هسته‌ای به چند سال (مدت زمان مورد نیاز برای ساخت چند بمب) به معنای تحمیل تعلیق طولانی‌‌تر فعالیت‌های هسته‌ای بر ایران است.