نقش مهم مراکز دینی و فرهنگی در افزایش روحیه تعامل میان شیعیان آلمان

شیعیان با جمعیتی حدود 120 میلیون در جهان بین 10 تا 15 درصد مسلمانان جهان را تشکیل می دهند. بیشترین شمار شیعیان که دوازده امامی هستند مربوط به ایران، جمهوری آذربایجان، جنوب عراق، شبه جزیره هند و به شکل اقلیت در کشورهای سوریه، لبنان، ترکیه، آسیای مرکزی، افغانستان و برخی کشورهای حوزه خلیج فارس از جمله بحرین، کویت و عربستان است. اسماعیلیه فرقه دیگری از شیعه است که بیشتر در پاکستان، هند، سوریه و افغانستان زندگی می کنند. همچنین دروزی ها که امروز نقش عمده ای در تحولات سیاسی خاورمیانه دارند، از دیگر گروه های شیعه به شمار می روند. محل زندگی پیروان زیدیه نیز که به عنوان شاخه دیگری از شیعه به شمار می رود، مناطق شمالی یمن است. زیدیه در عقیده و کلام هماننده شیعیان بوده و در فقه به روش اهل سنت عمل می کنند.

علوی ها که معتقد به امامت امام علی (ع) بوده و زندگی و گفتار وی را حجت می دانند گروه شناخته شده ای از شیعیان در اروپا هستند. امروزه آنها در قلمرو امپراطوری عثمانی که شامل بخش هایی از ترکیه به ویژه استان هاتای، سوریه لبنان، اردن و سرزمین های اشغالی می شود، پراکنده هستند. جمعیت علوی ها در ترکیه حدود 20 درصد جمعیت مسلمانان این کشور برآورد می شود. طی دهه های اخیر شمار بیشتری از علویان به کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی مهاجرت کرده اند. شمار آنها به ویژه در کشورهای اروپایی از جمله آلمان قابل توجه است.

طبق آمارهای سال 1997 از میان حدود 2.8 میلیون مسلمان ساکن آلمان، حدود 125 هزار نفر شیعه بوده اند. امروز شمار مسلمانان به بیش از 4 میلیون نفر رسیده است که گفته می شود حدود 7 درصد آنها شیعه اند. بیشتر این افراد را شیعیان دوازده امامی و در رده های بعدی علویان و دیگر فرقه ها تشکیل می دهند. هر چند مسلمانان از قرن ها پیش و به ویژه از زمان برقراری حکومت عثمانی به اروپا رفت و آمد داشته و در کشورهای همجوار با مرزهای این امپراطوری سکونت کرده اند اما موج جدید مهاجرت مسلمانان به اروپا پس از جنگ جهانی دوم آغاز شد. از دهه 1950 به بعد آلمان به دلیل کمبود شدید نیروی کار درهای خود را به روی نیروی کار کشورهای آسیایی گشود. ترکیه از جمله کشورهایی بود که از این مسئله استقبال کرده و مردان و زنان جویای کار را به آلمان گسیل داشت. از این رو اکثریت مسلمانان حاضر در آلمان را ترک هایی تشکیل می دهند که بیشترشان سنی مذهب هستند. در عین حال علوی های ترک نیز با وجود شمار اندکشان نسبت به اهل سنت، رفته رفته جایگاه خود را در بین مسلمانان آلمان به دست آوردند.

اکثریت شیعیان دوازده امامی آلمان را مهاجران ایرانی تشکیل می دهند. در حال حاضر بیش از 200 هزار ایرانی در این کشور زندگی می کنند. برخلاف مسلمانان ترک، ایرانی ها بیشتر برای تحصیل و یا سرمایه گذاری به آلمان رفته اند، از این رو از نظر سطح فرهنگی و تمکن مالی وضع بهتری نسبت به آنها دارند. شمار ایرانی های آلمان به ویژه طی دهه های اخیر افزایش یافته است. با این حال فعالیت های دینی آنها در مقایسه با دیگر مسلمانان همچنان کمرنگ است. مسلمانان در اکثر شهرهای آلمان حضور دارند و صاحب مساجد و مراکز دینی و فرهنگی مختص به خود هستند. مسلمانان ترک و عرب با توجه به حمایت هایی که از سوی دولتهای سنی به ویژه عربستان و ترکیه می شود، مساجد بزرگ و مجللی احداث کرده و مشغول فعالیت و حتی جذب جوانان آلمانی هستند.

در این میان شیعیان به دلایل مختلف از جمله در اقلیت بودن، عدم تمایل افراد به شرکت در فعالیت های جمعی، بسته بودن محیط های تبلیغی و فرهنگی و نبود حمایت کافی از سوی دولت های شیعه، فعالیت چشمگیری در آلمان ندارند. مساجد تنها محلی برای تجمع شیعیان برای نماز و عزاداری بوده و اقدامی که موجب افزایش انسجام در بین آنها شود، انجام نمی گیرد. مراکز دینی-فرهنگی مانند مرکز امام  علی (ع) در هامبورگ و مرکز اسلامی برلین می توانند نقش مهمی در فعال کردن روحیه همکاری و تعامل بین شیعیان آلمان ایفا کنند، اما در این میان مشکلاتی وجود دارد.

به گفته "یورگن گراسمان" رئیس جمعیت قدس برلین و از فعالان جمعیت شیعه در آلمان با بیان این که مشکل اصلی متوجه خود شیعیان است می افزاید: همانطور که امام خمینی (ره) می گفت وظیفه مسلمانان در تمام جهان رساندن پیام اسلام به گوش ملت ها است. اما متاسفانه این پیام مورد توجه قرار نمی گیرد.

گراسمان تاکید می کند: مشکلی که مراکز شیعه در آلمان دارند، کم تحرکی و فعالیت اندک آنها است. یکی از دلایل این امر نبود یک مبلغ با انگیزه و آشنا به محیط است. ما به ندرت روحانی خوب و تاثیرگذار در اینجا داریم. در حالی که پتانسیل خوبی برای فعالیت وجود دارد. مراکز اسلامی هامبورگ و برلین ظرفیت های خوبی برای جذب جوانان و فعال کردن آنها دارند، اما آنطور که باید به این ظرفیت ها توجه نشده است. یادگیری زبان از جمله ضروریات مبلغین مذهبی در آلمان است، این مسئله متاسفانه کمتر مورد توجه قرار می گیرد. این در حالی است که برای تاثیرگذاری بر روی جوانان باید بتوانیم به زبان آنها سخن بگوییم.

وی مراسم مذهبی شیعیان از جمله عزاداری های عاشورا را از دیگر فرصت های مناسبی می داند از طریق آن می توان اسلام را به شهروندان آلمانی معرفی کرد. گراسمان معتقد است این مراسم مذهبی که با شکوه فراوان در بین شیعیان برگزار می شود، نمودی در آلمان ندارد. مساجد و هیئت های شیعه ترجیح می دهند به جای راه اندازی دسته جات در محل خود باقی مانده و به عزاداری بپردازند. این در حالی است که بهترین ظرفیت برای معرفی اسلام واقعی در اینگونه مراسم وجود دارد و باید از آن استفاده کرد. 

از این رو لازم است که به فعالیت های این مراکز توجه بیشتری شود. باید مبلغین و افرادی به این مراکز اعزام شوند که با محیط زندگی و فرهنگی آلمان و از همه مهمتر به زبان آلمانی آشنا باشند تا بتوانند نیاز روحی و فرهنگی نسل جدید شیعیان را در این کشور درک کرده و به آن پاسخ دهند.