بسیاری از تحلیل گران بر این باورند که وضع تحریم های جدید از جانب آمریکا علیه ایران گرچه با روح توافق هسته یی ژنو سازگاری ندارد و می تواند به اعتماد متقابل آسیب بزند، اما در روند رو به جلوی گفت و گوهای هسته یی خللی وارد نمی کند.
در حالی که کمتر از سه ماه به پایان مهلت تعیین شده ی چهار ماهه (سوم آذر)
برای رسیدن به توافق نهایی میان ایران و گروه 1+5 بر سر مساله ی هسته یی
باقی مانده و امیدها برای حل و فصل موضوع هسته یی افزایش یافته است، آمریکا
تحریم های جدیدی را علیه ایران وضع کرد.
روز جمعه هفتم شهریور
تارنمای «بی بی سی» در این باره گزارش کرد که بانک آسیا، بانک خاورمیانه،
بانک قوامین، موسسه ی قرض الحسنه رسالت تحریم شده اند. همچنین در ادامه ی
گزارش آمده بود که شرکت های هواپیمایی معراج ایر، کاسپین ایر، یاس ایر و
پویا ایر نیز تحریم شده اند.
از سوی دیگر سازمان پژوهشی و نوآوری
دفاعی (سپند)، پژوهشگاه علوم و فنون هسته یی، جهان تک رویان پارس و شرکت
ماندگار بسپار کیمیا نیز مشمول تحریم های ایالات متحده شده اند.
البته
این تحریم ها تنها متوجه ایران نشد و شرکت هایی از امارات متحده ی عربی،
ایتالیا، تایلند و ترکیه که هر کدام به طریقی با کشور ما در ارتباط بودند
نیز در فهرست تحریم های جدید ایالات متحده قرار گرفتند.
در مجموع
می توان گفت بر اساس فهرست منتشر شده در تارنمای «وزارت خزانه داری
آمریکا»، 6 بانک، 8 شخص حقیقی، 6 نفتکش و 20 شرکت ایرانی و خارجی در زمره ی
تحریم شدگان قرار گرفته اند.
***توافق ژنو و تحریم های جدید واشنگتن
در
متن توافق ژنو یا «طرح اقدام مشترک» که سوم آذر ماه سال گذشته میان ایران
و گروه 1+5 (شامل روسیه، آمریکا، چین، فرانسه، انگلیس و آلمان) به امضا
رسید و از 30 دی ماه به اجرا درآمد، تصریح شده است که از این پس، هیچ
تحریمی علیه ایران در ارتباط با برنامه ی هسته یی وضع نشود.
اما در
پی تحریم جدید وزارت خزانه داری آمریکا علیه کشورمان، مقام های واشنگتن
اعلام کردند که این تحریم ها منافاتی با توافق ژنو ندارد. کاخ سفید بر این
باور است نهادها و افرادی که تحریم شده اند در کمک به برنامه ی هسته یی
ایران، حمایت از دهشت افکنی (تروریسم) و یاری دادن ایران در دور زدن تحریم
ها نقش داشته اند.
بعد از وضع این تحریم ها، «سامانتا پاور»
نماینده ی ایالات متحده در سازمان ملل متحد نیز در حساب کاربری خود در
«توییتر» نوشت: تحریم برخی افراد و شرکت ها از جانب آمریکا به هیچ وجه
منافاتی با توافق ژنو ندارد و توافق اولیه ی ژنو نقض نشده است.
این
در حالی است که مقام های ایران، این تحریم ها را ناقض توافق اولیه ی ژنو
می دانند. برخی کارشناسان، اختلاف نظر میان مقام های ایران و آمریکا را
ناشی از تفاسیر متفاوت آن ها نسبت به متن توافق ژنو قلمداد می کنند.
در
این ارتباط «سید محسن میرحسینی» تحلیلگر مسایل بین المللی و عضو هیات علمی
گروه علوم سیاسی دانشگاه یزد در گفت و گو با گروه پژوهش های خبری ایرنا،
اظهار داشت: یکی از موارد مورد اختلاف میان ایران و گروه 1+5 و بخصوص
آمریکا موضوع تفسیر توافق ژنو بوده است. در ارتباط با تحریم های آمریکا
علیه ایران، مقام های آمریکایی بر این باورند این تحریم های جدیدی نیست که
نقض کننده ی توافق ژنو باشد. اما من معتقدم تحریم های کنونی، تداوم تحریم
های گذشته است و در چارچوب طرح اقدام مشترک نمی گنجد.
وی با بیان
این که تحریم های جدید آمریکا علیه ایران، روح توافق ژنو را خدشه دار کرده
است، افزود: حتی در صورت نگاه خوشبینانه به این موضوع و این که بپذیریم
تحریم های جدید همان ادامه ی تحریم های قبلی است، باز هم تاثیرات مطلوبی از
خود برجای نخواهد گذاشت.
اما برخی از ناظران نیز بر این باورند که
تحریم جدیدی علیه کشورمان صورت نگرفته است و این تحریم ها همان تداوم
تحریم های قبل از توافق ژنو است.
در این ارتباط «ناصر هادیان»
استاد روابط بین الملل دانشگاه تهران و پژوهشگر مرکز تحقیقات استراتژیک
مجمع تشخیص مصلحت نظام در گفت و گو با گروه پژوهش های خبری ایرنا، اظهار
داشت: همان طور که مقام های آمریکایی اظهار می کنند، تحریم هایی که علیه
ایران صورت گرفته است با مفاد مندرج در توافق ژنو منافاتی ندارد؛ زیرا
آمریکا تحریم جدیدی را علیه کشور ما وضع نکرده است و این همان تحریم های
قدیم است که امروز به حالت اجرا درآمده است.
وی در ادامه تاکید
کرد: درست است که برخی از شرکت ها، بانک ها و افراد تازه یی مورد تحریم
قرار گرفته اند، این بدین معنی است که دایره ی شمول و مصادیق تحریم ها
گسترش یافته است؛ اما به این معنا نیست که تحریم تازه یی علیه کشورمان صورت
گرفته باشد. واشنگتن بر این باور است که اگر فردی حقیقی یا حقوقی قوانین
مورد نظر آن ها را نقض کند، مشمول تحریم ها خواهد شد.
موضوع تحریم
های جدید بعد از توافق ژنو، رویداد جدیدی نیست. آمریکا در طول 9 ماه گذشته،
پنج بار به این کار مبادرت کرده است. در همان ماه اول یعنی آذر ماه دو
تحریم جدید علیه کشور ما وضع شد. هرچند این دو تحریم قبل از اجرایی شدن
توافق ژنو اتفاق افتاد، ولی درست یک ماه بعد از اجرایی شدن توافق در 30 دی
ماه، یعنی در بهمن ماه تحریم تازه یی علیه ایران تصویب شد. چهارمین تحریم
نیز اردیبهشت ماه امسال صورت گرفت و سرانجام آن چه هفته ی گذشته به عنوان
پنجمین تحریم اتفاق افتاد، اعتماد به راستی آزمایی از جانب آمریکا را بیش
از قبل زیر سوال بُرد.
بنابراین، این اقدام اعتمادزدای آمریکا موجی
از انزجار و بدبینی نسبت به سیاست های آمریکا میان مسوولان و مردم کشورمان
به وجود آورد.
«حسن روحانی» رییس جمهوری در واکنش به تحریم های
جدید آمریکا، این اقدام را مخالف روح توافق ژنو توصیف کرد و افزود: درحالی
که ما داریم برای توافق نهایی مذاکره می کنیم، این گونه اعمال نه با سیاست
حل معضلات جهانی از طریق مذاکره سازگار است نه با مسیر اعتمادسازی.
وی در ادامه یادآور شد که هرچند این اقدام به اعتماد متقابل ضربه می زند، اما تاثیری در اصل مذاکره ها نخواهد گذاشت.
«مرضیه
افخم» سخنگوی وزارت امور خارجه نیز با رد هرگونه تفسیر به رای و برداشت یک
جانبه و غیرقابل قبول از توافق ژنو از سوی آمریکا، یادآور شد که این تحریم
های تازه، جدیت، صداقت و حُسن نیت آمریکا و دیگر طرف های مذاکره کننده با
ایران را زیر سوال می برد و بر روند گفت و گوهای هسته یی تاثیر منفی خواهد
گذاشت.
***اهداف پشت پرده ی وضع تحریم های جدید
هرچند
هدف از تحریم های آمریکا در اتهامی ترکیبی، خنثی کردن فرار از تحریم های
بین المللی عنوان شده است، اما تحلیلگران نظرهای متفاوتی نسبت به اهداف
آمریکا ارایه می دهند.
هادیان پژوهشگر مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع
تشخیص مصلحت نظام در مورد اهداف آمریکا از تحریم های جدید به پژوهشگر
ایرنا گفت: یکی از اهداف آمریکا از این تحریم ها، اعلام هشدار و فرستادن
علایم (سیگنال) است که یک بخش هشدارها به داخل آمریکا بر می گردد؛ این در
حالی است که بخش دیگر این هشدار، کشور ما و حتی سایر کشورهای جهان را مخاطب
خود قرار می دهد. پس دولت آمریکا با این اقدام خود به همه پیغام فرستاد که
واشنگتن بر سر موضوع تحریم های خود بسیار جدی است.
هادیان با
تاکید بر این که بخشی از هشدارها به داخل آمریکا بر می گردد، افزود: مخاطب
دولت کنونی آمریکا حزب جمهوری خواه است و اوباما با این عمل خود قصد دارد
به برخی از اعضای این حزب که مخالف توافق هسته یی با ایران هستند بفهماند
که دموکرات ها در موضوع تحریم ها سخت پافشاری می کنند و دیوار تحریم ها
هنوز تَرَک برنداشته است.
نگاهی هر چند مختصر به تحلیل های
کارشناسان در این حوزه به خوبی گویای این مطلب است که فشارهای داخلی بر
اوباما نقش مهمی در وضع تحریم های جدید علیه کشور ما داشته است.
میرحسینی
نیز در تحلیل خود نسبت به اهداف آمریکا از وضع تحریم های جدید، گفت: دولت
آمریکا برای کاستن از فشارهای داخلی، اقدام به وضع تحریم های جدید علیه
ایران کرد و این تحریم ها بیش از آن که واقعیت داشته باشد، مصرف داخلی برای
جامعه ی آمریکا دارد.
وی در ادامه تاکید کرد که اوباما نیز برای
کاستن از فشارهایی که مخالفان دیپلماسی و توافق با ایران بر وی وارد می
آورند، به این امر مبادرت کرد.
این مدرس دانشگاه بخشی از اهداف
آمریکا از این اقدام را تعدیل خواسته های ایران در گفت و گوهای هسته یی پیش
رو عنوان کرد و افزود: با توجه به مقاومت هایی که کشورمان در برابر خواسته
های غرب از جمله موضوع بازرسی از سایت «پارچین» داشته است، آمریکا از این
موضوع (وضع تحریم های جدید) به عنوان اهرم فشاری برای کسب امیتازهای بیشتر
در فرایند مذاکره ها و چانه زنی های پیش رو سود می جوید تا بدین وسیله
منافع و امتیازهای مطرح شده از جانب ایران را تعدیل کند.
***تاثیر تحریم های جدید بر توافق نهایی
باوجود
این که وضع تحریم های جدید آمریکا علیه ایران، سر و صدای زیادی به راه
انداخته و انتقادهای زیادی را نسبت به خدشه دار کردن توافق ژنو از جانب
آمریکا صورت داده است، اما امیدواری برای حل موضوع هسته یی و رسیدن به
توافق نهایی در زمان معین شده از سوی هر دو طرف همچنان بالاست.
بعد
از واکنش های انتقادی مسوولان کشورمان نسبت به موضوع تحریم ها، «کیتلین
هایدن» سخنگوی شورای امنیت ملی ایالات متحده در این ارتباط تاکید کرد که
این تحریم ها هیچ گونه تاثیری بر رفتار آمریکا به عنوان عضوی از اعضای گروه
1+5 برای رسیدن به توافق نهایی با ایران برجای نخواهد گذاشت.
هادیان
نیز با تاکید بر این که اقدام آمریکا در زمینه ی تحریم ها هیچ گونه تاثیری
بر ادامه ی گفت و گوها نخواهد داشت، اظهار کرد: از همان ابتدا عوامل زیادی
وجود داشت که در مجموع تیم مذاکره کننده ی کشور ما را متقاعد کرد تا بر سر
میز مذاکره حضور یابد و در نهایت طرح اقدام مشترک را امضا کند؛ امروز نیز
همه ی این عوامل وجود دارد و دو طرف به صورت جدی به دنبال حل و فصل این
موضوع هستند.
وی در ادامه ضمن خوشبینی نسبت به تدوین توافق نهایی
میان ایران و گروه 1+5 افزود: من اعتقاد دارم که مذاکره ها به نتیجه خواهد
رسید؛ زیرا تمام موارد و دلایلی که باعث شد دو طرف به صورت جدی به دنبال حل
این موضوع باشند، هنوز نیز وجود دارند.
میرحسینی نیز به پژوهشگر
ایرنا گفت: با توجه به روند رو به جلویی که مذاکره ها تاکنون داشته است،
این گفت و گوها به روال قبل ادامه خواهد یافت؛ چرا که آمریکایی ها نیز به
شدت خواهان ادامه ی گفت و گوها و حل موضوع هسته یی هستند. از این روست که
واشنگتن این تحریم ها را ادامه ی تحریم های قبل می داند که در چارچوب توافق
ژنو قابل طرح نیست. بنابراین، اگر مقام های آمریکایی قصد ادامه یافتن
مذاکره ها را نداشتند، بدون شک اعلام می کردند که تحریم های وضع شده علیه
ایران تحریم های جدیدی است.
این تحلیلگر مسایل بین المللی در پایان
به دو راه پیش رو اشاره کرد و سود و زیان های هر دو مسیر را مورد بررسی
قرار داد. وی در این باره گفت: یکی از رویکردهای موجود مبتنی بر این موضوع
است که آمریکایی ها غیرقابل اعتماد هستند و نمی توان با آن ها به توافق
نهایی دست یافت. اما دیدگاه دیگر این است که از راه گفت و گو و چانه زنی
بسیاری از مسایل حل خواهد شد و کنار کشیدن از مذاکره پیامدهای ناگواری را
برای هر دو طرف به همراه خواهد داشت.
در مجموع، وضع تحریم های جدید
از سوی واشنگتن از یک سو بیانگر فشارهای داخلی بر اوباما است و تجربه نشان
داده است که وی بارها با تهدیدِ رد (وتو) مصوبه های سنا، مانع از وضع
تحریم های جدید علیه ایران شده است.
ایران تا کنون داوطلبانه به
مفاد مندرج در توافق نامه ی ژنو عمل کرده است و 7 گزارش ماهانه ی «یوکیا
آمانو» مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی در تشکر و قدردانی از همکاری
های سازنده ی ایران نیز گواهی بر این مدعاست.
بنابراین لازم است آمریکا نیز برای نشان دادن حُسن نیت خود در جریان مذاکره ها از وضع تحریم های جدید علیه ایران خودداری کند.