توفان! آهسته بیا که ماخوابیم

امروز به واسطه پیشرفت‌های علمی در دنیا پیش‌بینی وضعیت هوا در ساعت‌های آینده کار چندان سختی نیست و شاید از همین رو باشد که عادت کرده‌ایم هر شب در بخش پایانی اخبار شبانگاهی، یکی از کارشناسان سازمان هواشناسی را ببینیم که با آب و تاب از آنچه در شبانه‌روز آینده رخ خواهد داد، بگوید و گاهی هم علاوه بر هشدارهای گوناگون، به کشاورزان هم توصیه‌ای از سر لطف و دلسوزی کند و ما نیز سراپا گوش باشیم.

اما طی ایام گذشته، اتفاقاتی افتاد که به یک‌باره به کاهش اعتماد مردم نسبت به این سازمان مهم منجر شد. توفان نسبتاً شدیدی در تهران رخ داد که شهر را در هم کوبید. درختان تنومند خیابان ولی‌عصر تهران را بر سر اتومبیل‌های گوشه خیابان آوار کرد. شدت این توفان به حدی بود که حتی برخی از درختان سالم این خیابان را شکست. 6 تن از شهروندان تهرانی بر اثر این توفان جان خود را از دست دادند و چندین تن دیگر مجروح شدند و البته خسارات دیگری نیز بر پیکره شهر نشست که از آن باید با دیده اغماض گذشت از جمله آن که در یک فقره از این خسارات می‌توان به خسارت 5.5 میلیاردی دکل‌های برق اشاره کرد. این حوادث در حالی اتفاق افتاد که سازمان هواشناسی در اخبار شبانگاهی خود این توفان را پیش‌بینی نکرده بود و حتی در سایت سازمان نیز خبری از توفان نبود.

هر چند پس از وقوع این حادثه،‌ کارشناسان سازمان هواشناسی در اقدامی عجولانه اعلام کردند توفان را پیش‌بینی کرده بودند اما اظهارات کارشناس ارشد سازمان هواشناسی که گفت سیستم پایش و پیش‌بینی هوای کشور بسیار ضعیف است و اعتراف می‌کنیم که در این زمینه مشکل داریم، به یک‌باره فضا را عوض کرد و موجی از اعتراض را به راه انداخت. حتی برخی نمایندگان غیرتهرانی مجلس خطاب به نمایندگان محترم تهران که عموماً مشغول انجام کارهای سیاسی هستند، گفتند مسئولان سازمان هواشناسی باید به مجلس احضار شوند و پاسخگو باشند. اگر نخواهیم این یادداشت را سیاسی کنیم از کنار این موضوع باید بگذریم که عده‌ای که پس از حادثه آتش‌سوزی خیابان جمهوری تهران بر شیپور استعفای شهردار تهران دمیدند،‌ هیچ درخواستی مبنی بر استعفای رئیس سازمان هواشناسی نکردند بل در اظهاراتی تأمل برانگیز اعلام کردند که شهرداری تهران باید خسارات توفان را پرداخت کند.

نکته قابل توجه در مصاحبه محمد اصغری کارشناس ارشد سازمان هواشناسی که شب‌ها اخبار هواشناسی را با آب و تاب مثال زدنی و در نوع خود بی‌نظیر به سمع و نظر مردم می‌رساند این است که گفت: «متأسفانه به دلیل نبود شبکه‌ای مبنی بر هواشناسی این مشکل پیش آمده است، سیستم پایش و پیش‌بینی هوای کشور ما بسیار ضعیف است و ما نمی‌توانیم از روز گذشته چنین رویدادی را پیش‌بینی کنیم.»

این کارشناس ارشد سازمان هواشناسی در مصاحبه‌اش با تسنیم از آرزوی کارشناسان این سازمان مبنی بر اختصاص شبکه اختصاصی مربوط به هواشناسی در کشور برای این‌که بتوانند به راحتی مردم را در خصوص هر رویدادی آگاه سازند، سخن گفته بود.

تیر خلاص این کارشناس محترم بر پیکر شوک زده مردم نیز این بود که گفت: «سیستم پایش کشور ما بسیار ضعیف بوده و اعتراف می‌کنیم که در این زمینه مشکل داریم.»

صرف‌نظر از این‌که سایت‌های هواشناسی جهانی توفان تهران را از 2 روز قبل از وقوع آن پیش‌بینی کرده بودند، اظهارنظر کمیسیون تخصصی بررسی توفان پایتخت نیز در نوع خود جالب است. این کمیسیون اعلام کرد توفان تهران با توجه به کوتاهی زمان شکل‌گیری و ابعاد آن در ساختارهای سامانه‌های دیدبانی و پیش‌بینی موجود و معمول شهر تهران قابل پیش‌بینی نبود.

این اظهارات پیرو دستور وزیر راه و شهرسازی به علی‌محمد نوریان قائم مقام وزیر در امور هواشناسی و هوانوردی مبنی بر این‌که با همکاری یک گروه علمی نسبت به قابلیت و فرآیند پیش‌بینی توفان شدید به همراه گرد و خاک از نظر علمی با توجه به تجهیزاتی که در اختیار سازمان هواشناسی است، مطرح شد.

این کمیسیون پس از آن‌ اعلام کرده با توجه به این که خروجی مدل‌های پیش‌بینی وضع هوا که در حال حاضر سازمان هواشناسی کشور از آن استفاده می‌کند دارای قدرت تفکیک 50 ×50 کیلومتر است و عملاً پدیده‌هایی با مقیاس کوچک‌تر از 50 کیلومتر در این نقشه‌ها به طور دقیق قابل رویت وپیش‌بینی نیست و از آن‌جا که توفان تهران از نوع خرد مقیاس بوده و عملاً کوچک‌تر از قدرت تفکیک خروجی مدل‌های پیش‌بینی موجود سازمان هواشناسی کشور است، لذا مرکز پیش‌بینی سازمان هواشناسی کشور و همچنین اداره کل هواشناسی استان تهران قادر به ردیابی و پیش‌بینی در بررسی نقشه‌های سطح زمین و سطوح فوقانی جو و خروجی مدل‌ها نشده‌اند.

این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که معاون وزیر راه و ترابری 25 اسفند 88 ‌گفته بود: ایران از نظر صحت پیش‌بینی وضع آب و هوا در مقایسه با کشورهای هم‌رده خود در رتبه اول قرار دارد.

‌بهرام صناعی با بیان این‌که در حال حاضر ایران دارای 4 هزار و 200 ایستگاه هواشناسی در نقاط مختلف کشور است، تصریح کرد: ایران دارای 441 ایستگاه سینوپتیک، 16 ایستگاه سطوح فوقانی، 220 ایستگاه خودکار هواشناسی، 6 ایستگاه دریایی ثابت و متحرک، 244 ایستگاه‌ها اقلیم شناسی، 2800 ایستگاه باران ‌سنجی، 127 ایستگاه پایش‌ سنجی، 8 ایستگاه هواشناسی جاده ای، 5 دستگاه رادار هواشناسی و 334 ایستگاه تبخیر سنجی و ایستگاه آلودگی جوی و ایستگاه سنجش ازن است.

وی در ادامه با بیان این‌که از شهریور 88 سیستم‌های اطلاع‌رسانی هواشناسی نوین‌سازی می‌شوند رویکرد سال 89 سازمان هواشناسی را ارتقای ایمنی حمل و نقل، توسعه مدیریت ریسک در مقابله با مدیریت بحران و گسترش و توسعه خدمات عامه هواشناسی عنوان کرده بود.

اگر این مسائل را در کنار این اطلاعیه سازمان جهانی هواشناسی که در 25 خرداد 88 منتشر شده بگذاریم، قطعه پایانی پازل این یادداشت جور می‌شود؛ سازمان هواشناسی جمهوری اسلامی ایران رتبه نخست در توسعه ظرفیت‌های مدیریت ریسک وابسته به مخاطرات آب و هوایی را در خاورمیانه و شمال آفریقا کسب کرده است.

بنا بر گزارش سازمان جهانی هواشناسی در خصوص توسعه ظرفیت‌‌های مدیریت ریسک وابسته به مخاطرات آب و هوایی در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا که طی آن ضمن اشاره به رخدادهای آب و هوایی منطقه به ظرفیت‌های کشورها در برنامه‌ریزی و مقابله با آن اشاره شده، سازمان هواشناسی ایران رتبه نخست را در بین کشورهای عضو کسب کرده و در تمامی زمینه‌های موضوعات هواشناسی از جمله دیدبانی، پایش، زیرساخت‌های مخابراتی، تبادل داده‌ها و پیش‌بینی و قابلیت‌های هشدار در بالاترین و بهترین وضعیت قرار دارد.

بنابر این گزارش بیش از 80 درصد بلایای طبیعی در جهان حاصل وقایع مربوط به وضعیت آب و هوایی هستند و در بررسی‌های جهانی قابلیت‌های فنی و علمی در حمایت از کاهش ریسک بلایای سازمان‌های ملی آبشناسی و هواشناسی شرکت داشتند که سازمان هواشناسی ایران در خاورمیانه و شمال آفریقا رتبه نخست را کسب کرد.

حافظه تاریخی ما ایرانی‌ها کمی ضعیف است. ممکن است برخی این اظهارات را فراموش کرده باشند. هدف ما از یادآوری این اخبار در این یادداشت این بود که قضاوت را بر عهده خوانندگان محترم و ذهن‌های پرسشگر بگذاریم.

تسنیم